پرسش :

روش سخن گفتن در قرآن چگونه تبيين شده است؟

پاسخ :
قبل از هر چيز توجه شما را به نكاتي جلب مي‌كنيم:
1ـ قرآن کريم درباره كيفيت سخن گفتن به برخي از محورهاي چگونگي سخن گفتن اشاره فرموده است، از جمله:
الف) سخن گفتن بايد با نرمي باشد،« فقولا له قولاً ليّنا لعله يتذكّر او يخشي؛[1] ولي به نرمي با او (فرعون) سخن بگوييد؛ شايد متذكر شود، يا (از خدا) بترسد!».
ب) سخن گفتن نبايد با داد و فرياد همراه باشد، نه در همه جا بلكه در نوع محاورات عرفي و در شرايط عمومي و الا در مقابل حاكم «لايحب الله البحر بالسوء من القول الا من ظلم؛[2] زيرا خداوند متعال مي‌فرمايد: « .. واغضض من صوتك انّ انكر الاصوات لصوتُ الحمير،...؛[3] از صداي خود بكاه (و هرگز فرياد مزن) كه زشت‌ترين صداها صداي درازگوشان است»،[4]
ج) سخن گفتن در غير جاي خودش نبايد همراه با ناله و نفرين و يا اف گفتن و ... باشد زيرا در قرآن كريم از اين گونه تكلم كردن و سخن گفتن نهي شده است.[5] مثلاً دربارة سخن گفتن با پدر و مادر مي‌فرمايد:«... وقل لهما قولاً كريماً؛[6] و گفتار سنجيده و بزرگوارانه به آن‌ها (پدر و مادر) بگو و... »
2ـ در سخن گفتن بايد سعي شود كه محتواي سخن از امراض و بيماري‌هاي اخلاقي كه غالباً زبان انسان به آن‌ها آلوده مي‌شود، مبرّا و پاك باشد. برخي بيماريهاي زبان عبارتند از: الف) كذب[7] ب) غيبت[8] ج) تمسخر ديگران و آن‌ها را با القاب زشت صداكردن.[9] و...
3ـ بايد از سخن گفتن در جايي كه زمينة انگيزه‌هاي فاسد و امراض گوناگون مي‌شود خودداري كرد.
4ـ انسان بايد سخنانش مزّين به صفات پسنديده و خوب باشد از جمله: الف) صادقانه باشد: «... والصادقين والصادقات.. لهم مغفرةً و اجراً عظيماً..».[10] مردان راستگو و زنان راستگو و ... خداوند براي همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظيمي فراهم ساخته است».
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. آيه الله مکارم شيرازي، ناصر و ديگران، اخلاق در قرآن، تهران، دارالکتب الاسلاميه، ج1-3.
2. آيه الله مصباح يزدي، محمد تقي، اخلاق در قرآن، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، ره، ج 1-3.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. طه/ 44.
[2]. نساء/ 148.
[3]. لقمان/ 19.
[4]. ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ چهارم، ج 17،ص 59.
[5] . لقمان/ 19؛ نساء/ 8،9،148..
[6] . اسراء/23.
[7]. حج/30.
[8]. حجرات/ 12.
[9]. حجرات/ 11.
[10]. احزاب/ 35.