پرسش :

چرا خداوند تبارک و تعالي سرگذشت بني اسرائيل و قوم يهود را بسيار بازگو كرده است؟ آيا تاريخ اين قوم دوباره و در آينده تكرار خواهد شد؟

پاسخ :
قرآن كريم كتاب راهنما و هدايت بشر به سوي كمال و رسيدن به خداوند متعال است؛ «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ»[1]، اين كتاب با عظمتي است كه شك در آن راه ندارد، و مايه هدايت پرهيزكاران است». قرآن مجيد انسان را از خواري و دنيا پرستي باز مي‌دارد و به سوي عزت و افتخار، توحيد و يكتا پرستي فرا مي‌خواند.
در اين كه چرا داستان بني اسرائيل در قرآن زياد تكرار شده به خاطر اين است که: در تاريخ يك ملت و قوم، صدها نكته آموزنده علمي نهفته است كه در هر جايي از قرآن به عنوان يك شاهد عيني و تجربي در قالب فلسفه و علت شكل گرفتن حوادث تاريخي مثل شكست‌ها و پيروزي‌ها و عوامل رشد اخلاقي و يا فساد اخلاقي و... مطرح است برخي از نكات آموزنده داستان بني‎اسرائيل عبارتند از:
1. هر كس در برابر فرمان هاي خدا لجاجت و سرپيچي كند ذليل مي‎شود؛ (بقره، 61).
2. انحراف از توحيد به شرك و بت‎پرستي بزرگ‎ترين گناه و انحراف است. (بقره، 51 ـ 54).
3. اگر در ايمان آوردن و پيروي از پيامبران الهي، بندگان سخت بگيرند، خداوند متعال هم بر آنها سخت مي‎گيرد. (بقره، 67 ـ 74.
وقتي بخشي از تاريخ يك قوم يا ملت بيان مي‌شود، در حقيقت تكرار نيست، بلكه در هر فراز آن نكته‌اي تازه وجود دارد و بيان يك قانون و اصل جديد از انگيزه و فلسفه تاريخ است به عنوان نمونه، در سوره بقره، آيه 40 مي‌فرمايد: «اي فرزندان اسرائيل، نعمت‌هايم را كه بر شما ارزاني داشتم به ياد آريد و به پيمانم وفا كنيد، تا به پيمانتان وفا كنم، و تنها از من بترسيد» كه بعد از يادآوري نعمت‌هاي بزرگ مادي و معنوي اين اصل را يادآور شده كه وعده‌هاي پيروزي كه به شما داده شده يك طرفه نيست شما به پيمانتان وفا كنيد تا من هم به پيمانم وفا كنم و يك قانون سرنوشت‌ساز تكويني در تاريخ انسان‌ها است.
و يا آن كه در ماجراي بني اسرائيل و فرعون در آيه 49 و 50، سوره بقره، مي‌فرمايد: «ما شما را از عذاب و نابودي فرعون نجات داديم، پيامبر فرستاديم و با چشم خود ديديد كه دشمن شما را غرق كرديم ولي شما بدنبال غيبت چند روزه حضرت موسي ـ عليه السلام ـ به دنبال گوساله پرستي رفتيد!»[2]
بنابراين، در آيات مذكور عوامل بدبختي و خوشبختي در تاريخي قوم بني‎اسرائيل بيان شده و هر كدام با بينش تازه و نكات جديد و قوانين و اصولي همراه است كه جنبه تكرار ندارد و اين رويه در تمام قسمت‌هايي كه ماجراي بني اسرائيل تكرار شده، جاري است به عنوان مثال در سوره آل عمران، آيه 23 و 24، به صفت غرور در وجود بني اسرائيل اشاره كرده كه منكر سوختن، توسط آتش جهنم بودند و يا در سوره نساء، آيه 153 تا 161، عوامل اين كه قوم يهود و بني اسرائيل گرفتار عذاب دردناك شدند را بيان مي‌كند و در سوره مائده، آيه 12 و 13، عواملي كه باعث سعادت و سربلندي بني اسرائيل مي‌شد بيان كرده و...[3] بنابراين تاريخ بطور تكرار نقل نشده بلكه در هر بخش نكته آموزنده قابل عبرت وجود دارد كه بعنوان فلسفه تاريخي به علت اصلي پيدايش پيروزي و شكست اشاره دارد.
اما درباره تكرار تاريخ قوم بني اسرائيل نيز بايد گفت: تاريخ بني اسرائيل هنوز هم ادامه دارد، ولي آنچه كه مربوط به فلسفه تاريخ است، عوامل شكست و ذلت و نابودي بني اسرائيل است که بارها تكرار شده و باز هم تكرار مي‌شود و تكرار نهايي كه منجر به نابودي كامل بني اسرائيل و قوم يهود بشود، هنوز واقع نشده است و بر اساس وعده قرآن كريم در آينده واقع مي‌شود چنان كه مي‌فرمايد: «هنگامي كه نخستين وعده فرا رسد مرداني پيكارجو را بر شما مي‌فرستيم (تا سخت شما را در هم كوبند، حتي براي بدست آوردن مجرمان) خانه‌ها را جستجو مي‌كنند، و اين وعده‌اي است قطعي».[4] بدتر از همه، سرنوشت صهيونيست ـ يهودي است که که تمامي بديهاي جهان را در خود دارند ... .
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. علامه طباطبايي، محمد حسين، الميزان في تفسير القرآن (قم، انتشارات اسلامي)، ج12، ص 218 ـ 266.
2. مجلة حوزه، دفتر تبليغات اسلامي، شماره مهر، آبان، آذر و دي، سال 1374، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.
3. محسن قرائتي، تفسير نور، (قم، مؤسسه در راه حق)، ج 1، ص 178 ـ 250.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . بقره/ 2.
[2] . رك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ هيجدهم، 1362، ج1، ص 247 ـ 256.
[3] . ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر و همكاران، همان، چاپ پنجم، 1367، ج 4، ص 307 ـ 315.
[4] . اسراء/ 5.