پرسش :

علت تعدد سوره‏ها و تقسيم بندى آيات قرآن چيست؟

پاسخ :

قرآن پژوهان درباره حكمت تقسيم قرآن به سوره‏هاى مختلف، نظرهاى گوناگونى را بيان كرده‏اند. برخى در اين باره گفته‏اند: حكمت تقسيم قرآن به سوره‏ها براى اثبات اين مسئله است كه هر سوره‏اى از قرآن- حتى در حداقل آيات آن معجزه و آيتى از نشانه‏هاى الهى است. همچنين اشاره به آن است كه هر سوره، داراى روش و سبك مستقل و مخصوص به خود است. براى مثال سوره «
يوسف» از داستان يوسف و سوره «برائت» از احوال و اسرار منافقان صحبت مى‏كند.(1) به علاوه هر سوره داراى حداقل يك هدف اصلى و پيام ويژه‏اى مى‏باشد كه آيات سوره بر محور آن دور مى‏زند.(2) برخى نيز به
حكمت‏هاى ديگرى اشاره كرده‏اند از جمله: تفصيل قرآن به آيات و سوره‏هاى مختلف به سبب به هم پيوستن اشكال و نظاير و متناسب بودن آنها با يكديگر است كه موجب ملاحظه و شناخته شدن معانى و نظم آنها مى‏گردد.(3)
در پايان لازم است به دو نكته اشاره شود:
يكم. تقسيم قرآن به سوره‏ها به دستور خدا بوده و در زمان پيامبرصلى الله عليه وآله تعيين شده است. هر سوره با «بسم‏اللَّه الرحمن الرحيم» شروع و با تكرار نزول آن، سوره پيشين ختم مى‏شود.
دوم. تقسيم قرآن به سوره‏ها، اختصاص به اين كتاب آسمانى ندارد زيرا كتاب‏هاى آسمانى پيشين (مانند تورات و انجيل) هم به شكل تبويب و سوره‏بندى نازل شده است چنان كه زمخشرى بدين موضوع اشاره كرده است.(4)
پى‏نوشت‏
(1) بدرالدين محمد بن عبدالله زركشى، البرهان فى علوم القرآن، ج 1، نشر دار المعرفه، ص 264.
(2) ر. ك: اهداف و مقاصد سوره‏هاى قرآنى، محمود شماته، ترجمه محمد باقر حجتى.
(3) جلال الدين عبدالرحمن سيوطى، الاتقان فى علوم القرآن، ج 1،) نشر دار ابن كثير (، ص 207 و 208 سيد محمدباقر حجتى، پژوهشى در تاريخ قرآن كريم، نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامى، ص 107.
(4) الاتقان، ج 1، ص 208.