پرسش :
درباره اهميت اعتكاف و چگونگى آن توضيح دهيد؟
پاسخ :
«و عهدنا إلى إبراهيم و إسماعيل أن طهِّرا بيتى للطَّائفين و العاكفين و الرُّكَّع السُّجود» «و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه خانه مرا براى طوافكنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد».(1)
اعتكاف، در لغت به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح فقه، عبارتاست از: «ماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرايطى خاص».
مراسم اعتكاف، به زمان حضرت ابراهيمعليه السلام بر مىگردد و بعد از او در بعضى از شريعتها و در زندگى برخى از صالحان- از جمله حضرت مريم و زكريا- به چشم مىخورد. با ظهور دين اسلام اين امر، شكل تازهاى به خود گرفت و در ميان مسلمانان به عنوان يك عبادت مستحب با آداب و شرايط خاص، رايج شد.
اعتكاف عبادتى است كه استحباب و فضيلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مىبخشد. پيامبراسلامصلى الله عليه وآله همه ساله در ماه رمضان- به ويژه دهه آخر آن- اعتكاف مىكرد و دستور مىداد رختخوابش را برچينند و چادرى در مسجد بر پا كنند و هميشه مىفرمود: «ده روز اعتكاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».(2)
اعتكاف حكمتها و فوايد فراوانى دارد كه بخشى از آنها عبارت است از:
الف. ايجاد زمينه مناسب براى انديشه و تفكر و خردورزى
ب. فراهم آمدن زمينه توبه و بازگشت
ج. فراهم شدن فرصت نيايش، نماز و تلاوت قرآن
د. به وجود آمدن دورهاى كوتاه براى محاسبه نفس و خودسازى كه حداقل سه روز طول مىكشد و انسان را از حاكميت غريزهها، عادتها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مىسازد.
در زمينه اعتكاف توجّه به چند امر ضرورى مىنمايد:
1. اصل اعتكاف مستحب است ولى گاهى به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن واجب مىشود.
2. اعتكاف بايد در يكى از مساجد چهارگانه و يا در مسجد جامع شهر باشد و در غير آن صحيح نيست.(3)
3. حداقل اعتكاف سه روز است و كمتر از آن صحيح نيست ولى بيش از آن اشكال ندارد.
4. اين عبادت را مىتوان به نيابت از مردگان انجام داد.
5. اعتكاف زمان خاصى ندارد و در هر زمان كه روزه صحيح باشد، اعتكاف نيز صحيح است. بنابراين كسى كه نمىتواند روزه بگيرد (مانند مسافر، مريض، حائض و كسى كه به عمد روزه گيرد) اعتكافش صحيح نيست. بهترين زمان براى انجام دادن آن، ماه رمضان و دهه آخر آن است.
6. اگر اعتكاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
7. اگر اعتكاف باعث اذيت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
پىنوشت
(1) بقره (2)، آيه 521.
(2)» اعتكاف عشرٍ فى شهر رمضان يعدل حجَّتين و عمرتين «: وسائل الشيعة، ج 10، ابواب الاعتكاف و اللمعة الدمشقيه، كتاب الاعتكاف.
(3) مسجد جامع مسجدى است كه اقشار مختلف مردم در آن شركت مىكنند و اختصاص به محله يا صنف خاصى ندارد. مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى) مدينه (، مسجد كوفه و مسجد بصره.
«و عهدنا إلى إبراهيم و إسماعيل أن طهِّرا بيتى للطَّائفين و العاكفين و الرُّكَّع السُّجود» «و ما به ابراهيم و اسماعيل امر كرديم كه خانه مرا براى طوافكنندگان و مجاوران و ركوع كنندگان و سجده كنندگان، پاك و پاكيزه كنيد».(1)
اعتكاف، در لغت به معناى توقف در جايى است و در اصطلاح فقه، عبارتاست از: «ماندن حداقل سه روز در مسجد، به قصد عبادت خداوند، با شرايطى خاص».
مراسم اعتكاف، به زمان حضرت ابراهيمعليه السلام بر مىگردد و بعد از او در بعضى از شريعتها و در زندگى برخى از صالحان- از جمله حضرت مريم و زكريا- به چشم مىخورد. با ظهور دين اسلام اين امر، شكل تازهاى به خود گرفت و در ميان مسلمانان به عنوان يك عبادت مستحب با آداب و شرايط خاص، رايج شد.
اعتكاف عبادتى است كه استحباب و فضيلت فراوان دارد و صفاى خاصى به روح و جان مىبخشد. پيامبراسلامصلى الله عليه وآله همه ساله در ماه رمضان- به ويژه دهه آخر آن- اعتكاف مىكرد و دستور مىداد رختخوابش را برچينند و چادرى در مسجد بر پا كنند و هميشه مىفرمود: «ده روز اعتكاف در ماه رمضان، برابر با دو حج و دو عمره است».(2)
اعتكاف حكمتها و فوايد فراوانى دارد كه بخشى از آنها عبارت است از:
الف. ايجاد زمينه مناسب براى انديشه و تفكر و خردورزى
ب. فراهم آمدن زمينه توبه و بازگشت
ج. فراهم شدن فرصت نيايش، نماز و تلاوت قرآن
د. به وجود آمدن دورهاى كوتاه براى محاسبه نفس و خودسازى كه حداقل سه روز طول مىكشد و انسان را از حاكميت غريزهها، عادتها و اشتغالات معمول زندگى آزاد مىسازد.
در زمينه اعتكاف توجّه به چند امر ضرورى مىنمايد:
1. اصل اعتكاف مستحب است ولى گاهى به واسطه نذر، عهد، قسم و مانند آن واجب مىشود.
2. اعتكاف بايد در يكى از مساجد چهارگانه و يا در مسجد جامع شهر باشد و در غير آن صحيح نيست.(3)
3. حداقل اعتكاف سه روز است و كمتر از آن صحيح نيست ولى بيش از آن اشكال ندارد.
4. اين عبادت را مىتوان به نيابت از مردگان انجام داد.
5. اعتكاف زمان خاصى ندارد و در هر زمان كه روزه صحيح باشد، اعتكاف نيز صحيح است. بنابراين كسى كه نمىتواند روزه بگيرد (مانند مسافر، مريض، حائض و كسى كه به عمد روزه گيرد) اعتكافش صحيح نيست. بهترين زمان براى انجام دادن آن، ماه رمضان و دهه آخر آن است.
6. اگر اعتكاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
7. اگر اعتكاف باعث اذيت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
پىنوشت
(1) بقره (2)، آيه 521.
(2)» اعتكاف عشرٍ فى شهر رمضان يعدل حجَّتين و عمرتين «: وسائل الشيعة، ج 10، ابواب الاعتكاف و اللمعة الدمشقيه، كتاب الاعتكاف.
(3) مسجد جامع مسجدى است كه اقشار مختلف مردم در آن شركت مىكنند و اختصاص به محله يا صنف خاصى ندارد. مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى) مدينه (، مسجد كوفه و مسجد بصره.
