پرسش :

چه آياتى دلالت بر تجسم اعمال دارد ؟ و وجه استعمال تعبيراتى مانند اجر و جزاء چيست ؟

پاسخ :
بيانات قرآنى، هر چند در غالب موارد، به گونه اى است كه رابطه جعلى و قراردادى را به ذهن مى آورد، مانند آياتى كه مشتمل بر تعبير اجر و جزاء است (كه بيش ازصد بار در قرآن كريم بكار رفته است) ولى از آيات ديگرى مى توان استفاده كرد كه رابطه بين اعمال انسان و ثواب و عقاب اخروى بيش از يك رابطه قراردادى است، بنابراين مى توان گفت كه تعبيرات اجر و جزاء براى سهولت تفاهم و رعايت حال اكثريت مردم است كه ذهنشان با اين گونه تفاهم آشناتر است. همچنين در روايات شريف، شواهد فراوانى يافت مى شود بر اينكه اعمال اختيارى انسان، داراى صورتهاى ملكوتى گوناگونى است كه در عالم برزخ و قيامت ظاهر مى شود و همه اينها مويد تجسم اعمال است. اينك نمونه اى از آياتى را كه دلالت بر وجودرابطه حقيقى بين اعمال انسان و نتايج اخروى آنها دارد، ملاحظه مى كنيم: و ما تقدموا لانفسكم من خير تجدوه عند اللّه(1) هر چيزى كه براى خودتان پيش مى فرستيد آنرا نزد خداى متعال خواهيد يافت (يعنى خود عمل رامى يابيد). يوم تجد كل نفس ما عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء تود لو ان بينها و بينه امدا بعيدا(2) روزى كه هر كس هر عمل خيرى كه انجام داده است راحاضر شده مى يابد و هر عمل بدى كه انجام داده است، دوست دارد كه ميان او واعمال بدش فاصله دورى باشد. يوم ينظر المرء ما قدمت يداه.(3) روزى كه شخصى مى نگرد كه دستانش چه چيزى پيش فرستاده است. فمن يعمل مثقال ذره خيرا يره و من يعمل مثقال ذره شرا يره(4) هر كس به اندازه ذره اى هم كار خير يا شر كرده، خود عمل را خواهد ديد. هل تجزون الا ما كنتم تعملون.(5) آيا جزائى كه به شما داده مى شود، جز همان اعمالى است كه انجام مى داديد؟ ان الذين ياكلون اموال اليتامى ظلما انما ياكلون فى بطونهم نارا(6) همانا كسانى كه اموال يتيمان را به ستم مى خورند جز اين نيست كه آتش را درشكمهايشان وارد مى كنند.
پى‏نوشت‏
(1) بقره/ 110
(2) آل عمران/ 30
(3) نباء/ 40
(4) زلزال/ 8- 7
(5) نحل/ 90
(6) نساء/ 10
منبع:آموزش عقايد، آیت الله محمد تقى مصباح يزدى(حفظه الله)