پرسش :
چگونه خودم را به مطالعه علاقهمند كنم؟!
پاسخ :
مطالعه و كتابخوانى كارى بسيار حساس و مهم است. جانسون در كتاب «هنر كتاب خواندن» مىگويد: «كتب مىتوانند در شمار دوستان ما در آيند. ما مىتوانيم به جست و جوى آنها برويم تا ما را به خودمان بشناسانند. اما اين توانايى را نيز دارند كه در ما تأثير كنند و درهاى زندگى را به روى ما بگشايند يا ببندند. مىتوانند ما را در پناه خود گيرند يا از ميان بردارند. از ما پشتيبانى كنند يا منكوبمان سازند. كتابها چون زبانند كه بهترين و در عين حال بدترين چيزها است».
8. نكته در ارزش مطالعه:
1. حضرت رسول اكرم (ص) مىفرمايد: يك ساعت تفكر از شصت سال عبادت برتر است.
2. كارديل مىگويد: آنچه را مىتوان بعد از بيستسال تجربه آموخت، مطالعه صحيح در يك ساعت به ما مىآموزد.
3. دكتر مانفرد وسپل در كتاب «چگونه فرزندم را به مطالعه علاقهمند كنم؟» به نكته بسيار زيبايى در ارزش مطالعه اشاره مىكند. يادگيرى، آموزش، رشد و تكامل شخصيت حتى در جوامع مدرن، با خواندن و نوشتن مرتبط است. در سدههاى اخير كه وسائل صوتى- تصويرى پيشرفته و وسائل الكترونيكى مانند كامپيوتر و امكاناتى چون اينترنت و يك حركت دسته جمعى را براى قبضه نمودن جهان آغاز كردند، برخى از متخصصان، خبر از پايان دوره كتاب و كتابخوانى دادند. اما چه در مورد بزرگسالان و چه در مورد كودكان، با وجود افزايش توجه به وسايل ارتباط جمعى مذكور، ميزان مطالعه عمومى كاهش نيافته است. اين نكته بسيار قابل تأملى است.
4. بارباراكينگ مىگويد: نبايد مطالعه روزانه را ترك كنيم زيرا بدين وسيله مىتوانيم از ميان ازدحام شتاب آلود زندگى روزمره، لحظهاى آرامش به دست آوريم.
5. شكسپير: كتاب بزرگترين اختراع بشر است.
6. ريچارد استيل: مطالعه همان اثرى را در وجود آدمى مىگذارد كه ورزش در بدن انسان ايجاد مىكند.
7. مونتسكيو: مطالعه كتاب يعنى تبديل ساعات سلامت بار به ساعات لذتبخش.
8. همو مىگويد: كتاب عمر دوباره است كه مىتوان با مقدارى پول تجربه تمام عمر بزرگترين عقلاى عالم را تصرف كرد.
. 9 نكته در مكان مطالعه:
دكتر فيل ريس در كتاب» 500 نكته درباره مطالعه» و دكتر عين الله خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» آوردهاند:
1. برخى افراد ترجيح مىدهند در سكوت مطالعه كنند و برخى در سروصدا. بعضى صندلى راحتى را مىپسندند و بعضى دراز كشيدن يا نشستن رسمى را. اصلًا وسواس به خرج ندهيد و در هر حالتى كه راحتتر هستيد مطالعه خود را آغاز كنيد.
2. اگر مكان مطالعه شما كمى آشفته و به هم ريخته است مرتب كردن آن را به نيم ساعت پس از مطالعه موكول كنيد چرا كه در اين صورت در حين مرتب كردن اتاق به مطالبى كه مطالعه كردهايد فكر خواهيد كرد و زمان مفيدى را از دست نخواهيد داد.
3. گاهى اوقات از مكانهاى استثنايى و هيجانانگيز استفاده كنيد تا مطلبى كه مطالعه مىكنيد همراه آن خاطره در ذهن شما ماندگار شود مثلًا در يك شب بارانى با يك چتر و يك چراغ قوه زير باران رويد و مطلب را مطالعه كنيد و يا در يك مكان تاريخى و قديمى به تفكر و مطالعه در مورد مطلب مورد علاقه خود بپردازيد.
4. اگر امكان داشته باشد موضوع مورد مطالعه شما با مكانى كه انتخاب مىكنيد هماهنگى و سنخيت داشته باشد، به افزايش بهرهورى شما كمك بسيار مىكند. اين هماهنگى همچنين شامل وجود ابزار و لوازم مورد نياز نيز مىشود.
5. قبل از انتخاب محل مطالعه خود، چند خصوصيت عمده و ايدهآل براى مكان مطالعه در ذهن خود ليست كنيد تا راحتتر بتوانيد آن را بيابيد.
6. در مكان مطالعه شما راهى براى خيره شدن به دور دست وجود داشته باشد چرا كه توقف در مطالعه و چشم دوختن به بىنهايت در افزايش كارآيى مطالعه بسيار سودمند است. حداقل گاه گاهى به سقف اتاق خيره شويد
7. هيچگاه مطالعه خود را به حضور در مكان خاصى مشروط
نكنيد زيرا در اين صورت بهانهاى مىيابيد كه در ساير مكانها از مطالعه بگريزيد. به ياد داشته باشيد كه در حقيقت «مكان مطالعه جايى است كه شما هستيد».
8. دقت كنيد ميزان نور، دماى محيط، فرم صندلى و ساير شرايط در مكان مطالعه شما به گونهاى نباشد كه شما را خواب آلوده كند.
9. تهويه خوب و هواى پراكسيژن در مكان مطالعه شرطى حياتى است.
. 10 نكته در روش مطالعه:
1. به قول آدريل جانسون، خوب كتاب خواندن را نمىتوان از خواص مادرزادى دانست. براى قرائت، بدون شك پرورش خاصى لازم است.
2. بهترين روش كتابخوانى در مجموع روشى است كه خواننده در اين كار بتواند زيبايىهاى چيزى را كه مىخواند دريابد و به هنگام لزوم معايب آنها را بفهمد و اين البته از راه پرورش و ممارست حاصل مىگردد.
3. در معانى كلماتى كه براى نخستين بار به آنها بر مىخوريد دقت كنيد. بيهوده تصور نكنيد كه سياق مطلب آن معانى را براى ما كشف مىكند. همان زمان بهترين وقت براى رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.
4. اميل فاگه، نويسنده فرانسوى، عقيده دارد كه بايد در خواندن كتاب استقامت داشته باشيم. استقامت لجاجت نيست بلكه نوعى بردبارى است كه ذوق ما را مىپرورد و درك ما را عميق مىكند.
5. مون تنى، دانشمند شهير فرانسوى، در باره انتخاب كتاب و روش كتابخوانى نظرهايى بسيار بديع و زيبا دارد. يكى از اين عقايد آن است كه براى وصول به عمق معناى يك كتاب خوب بايد آن را دوبار بخوانيم و با آن تماس دائمى داشته باشيم. يك اثر پربها ما را مدتها سعادتمند مىسازد. نمىتوانيم با يك بار خواندن به اين درجه از خوشبختى برسيم هر چند در اين يكبار دقت فوق العاده به كار بريم.
6. همچنين وى معتقد است، اگر بخواهيم از كتابى كه خواندهايم نظر صائبى پيدا كنيم بايد راجع به آن گفت و گو كنيم. كتب خوب باب گفتوگوهاى پرثمر را به روى ما مىگشايند. اين همان چيزى است كه ما آن را مباحثه مىناميم.
7. در كتاب» 500 نكته درباره مطالعه» آمده است كه يكى از روشهاى خوب مطالعه استفاده از يادداشت بردارى است. فقط توجه كنيد كه به جاى يادداشت، رونويسى نكنيد طرحهاى گوناگون بريزيد. نكات مهم يادداشت را برجستهتر بنويسيد. اگر مطلبى را درك نمىكنيد، به صورت سؤال يادداشت برداريد.
8. در كتاب «روشهاى تسريع در خواندن و درك» پيشنهاد شده است هنگام مطالعه ابتدا خلاصه مطلب را كه اغلب در ابتداى مقاله يا كتاب آمده است، بخوانيد. سپس عنوانها و فهرست اجمالى كتاب را مطالعه كنيد سپس چند سطر از ابتداى هر عنوان را مطالعه كنيد زيرا مهمترين مطالب معمولًا در همين خطوط اوليه هستند. در نهايت ساير توضيحات و تفاسير كتاب را بر اطلاعات خود بيفزاييد.
9. از همان زمان مطالعه، براى به كار بستن آنچه مىآموزيد برنامهريزى كنيد. به قول تولد: «مطالعه و عمل نكردن مانند شخم زدن و بذر نپاشيدن است».
10. بيكن جمله زيبايى در اين باره دارد: «برخى كتب را بايد چشيد، بعضى ديگر را بايد بلعيد و قليلى را هم بايد جويد و هضم كرد.
5 نكته در موضوع مطالعه:
1. امام على (ع) جستن دانشى را نيكو مىشمارند كه موجب اصلاح وجود آدمى گردد. «دانشى كه تو را اصلاح نكند گمراهى است.»
2. دكتر آدريل جانسون مىگويد: ما وقت نداريم و نمىتوانيم هر چه را كه منتشر مىشود بخوانيم. بايد انتخاب كنيم ولى اگر در اين انتخاب خود را به دست تصادف بسپاريم، ممكن است به راههاى پيموده شده برسيم و اگر در انتخاب خود بينا نباشيم، ممكن است در راهى بيفتيم كه ديگران فرسنگها از آن را پيمودهاند. بنابراين، بهتر است قبل از انتخاب موضوع مطالعه خود به چكيده مقالات و خلاصه آثار مهم در زمينه علمى كه به آن علاقهمنديم سرى بزنيم تا جايگاه خود را در موضوع مطلوب خود دريابيم.
3. همچنين او عقيده دارد، هنگام انتخاب يك كتاب ابتدا از خود بپرسيم خصوصيات فكرى ما و طبع كنجكاو و حساس ما كه منبع بسيارى از شعفها و حزنهاى ما است طالب چيست؟ شعر؟ روانشناسى؟ حكمت؟ هنر؟ بدين ترتيب، زمينهاى براى كار در موضوعى كه بدان علاقه داريم فراهم مىآوريم و حدودى براى خود ترسيم مىكنيم چه همان طور كه گفتيم دانستن همه چيز غير ممكن است.
4. آندره مورو عقيده دارد، بعد از كتب آسمانى شريفترين و مفيدترين كتابها بيوگرافىها هستند. به قول رنه دكارت مطالعه يگانه راه آشنايى با بزرگان روزگار است كه قرنها پيش از اين در دنيا به سر بردهاند و اكنون زير خاك منزل دارند.
5.
ارل. اف- رسكامون مىگويد: چنان كه در انتخاب دوست براى خود دقت مىكنيد، در انتخاب نويسنده نيز براى خواندن خود دقت كنيد.
12 نكته در كارآيى مطالعه:
1. كيفيت مطالعه را بالا ببريد. به روخوانى سطحى در حالت پراكندگى فكر قناعت نكنيد. با مفهوم ومعناى مطلب ارتباط برقرار سازيد تا آنچه را كه مورد نياز است به خوبى درك كنيد.
2. حجم مطالعه حواس شما را پرت نكند. مطالعه بيشتر و سريعتر تنها بهانههايى براى بيشتر دانستن است. پس ابتدا آنچه را مىخواهيد بدانيد و بفهميد برداشت كنيد و آن گاه با كلمات «سرعت» و «بيشتر» وسوسه شويد.
3. قبل از آن كه از موضوع اصلى كتاب منحرف شويد و به مطلب ديگرى بپردازيد، قسمتهايى را كه دوست داريد به خاطر بسپاريد، مشخص كنيد.
4. حتماً براى مطالعه خود برنامهريزى داشته باشيد. اين كه قصد يادداشت بردارى داريد يا خير، در مورد چه موضوعى بايد تمركز كنيد، چه سؤالاتى در ذهن داريد كه در اين كتاب جواب آنها را مىجوييد و همه بايد از قبل برنامهريزى شده باشد.
5. بايد كتابى كه مطالعه مىكنيد مختص به خود شما باشد تا به راحتى در آن علامتگذارى و نكته نويسى كنيد. استفاده از مداد يا ماژيك رنگى به شما امكان مىدهد تا در مراجعه مجدد به كتاب بهره بيشتر ببريد. هر چند نبايد اين خطوط رنگى استفاده شما از ساير خطوط كتاب را كاهش دهد.
6. هنگام مطالعه همواره يك قلم در دست داشته باشيد زيرا مطالعه آنگاه كارآيى مطلوب مىيابد كه همراه با مطالعه سؤالات ذهن خود را با آموزههاى كتاب تطبيق دهيد و در حاشيه آن يادداشت كنيد.
7. ميان مطالعه و ساير كارهاى خود تعادلى به وجودآوريد كه هم از خواندن خسته و دلزده نشويد و هم تجربه و عمل را به بهرهورى مطالعه خود بيفزاييد.
8. مطالعه پراكنده باموضوعات متنافر و متناقض موجب كاهش بهرهورى شما مىشود. حتى الامكان در نوع كتابى كه براى مطالعه انتخابى مىكنيد مطالعات قبلى خود را در نظر آوريد تا نظم فكرى شما به هم نخورد.
9. اگر بتوانيد از هر كتابى كه مىخوانيد نكات مهم و كليدى آن را خلاصهبردارى كنيد، بر كارآيى مطالعه شما مىافزايد. اين راهكار آنگاه ارزشمندتر مىشود كه خواننده به زبان و عبارات خودش مطالب را يادداشت كند.
10. به ياد داشته باشيد علاقه و انگيزه در مورد مطلبى كه براى مطالعه انتخاب كردهايد به بهرهورى شما از آنچه مىخوانيد بسيار مىافزايد.
11. گاه مقرر ساختن يك پاداش مشروط براى مطالعه حجم خاصى از كتاب به هيجان و لذت مطالعه مىافزايد و نوعى اثر تشويقى بر فرد مىگذارد. اين پاداشها مىتواند ديدن يك برنامه تلويزيونى، رفتن به مكانى خاص، انجام يك فعاليت مورد علاقه يا حتى خوردن يك خوراكى محبوب باشد مشروط بر آن كه ميزان تعيين شده مطالعه شده باشد
12. رنگ كاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصله چشم با كتاب، نور محيط و ساير شرايط مكانى نيز- همان گونه كه مىدانيد- در كارآيى مطالعه شما كاملًا مؤثر است.
. 8 نكته در تمركز مطالعه:
دكتر خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» به نكاتى چند را براى ايجاد تمركز حواس لازم مىداند:
1. علاقه به موضوع مورد مطالعه يكى از علل مهم ايجاد تمركز و دقت در حين مطالعه است.
2. هماهنگى اراده و تخيل نيز در اين رابطه كارساز است به عبارت ديگر، چشمان فرد بر صفحه كتاب و افكار ش در حال پرواز به دور دستها نباشد
3. برخى مسائل جسمى و روحى نيز مىتواند تمركز فرد را بر هم زند مانند گرسنگى، تشنگى، سردرد يا ساير دردها، نگرانى و اضطراب.
4. برخى مسائل محيطى نيز از عوامل برهم زننده تمركزند: سروصداى زياد، نور زياد يا كم، لباس نامناسب و.
آقاى حقجو در كتاب «روشهاى تسريع در خواندن و درك» چند نكته مهم ديگر را نيز بر اين ليست مىافزايد:
5. يكى از مهمترين عوامل بر هم خوردن تمركز عجله و شتاب است. اين حالت سطح مطالعه را نازل مىكند و تمركز را بر هم مىزند.
6. يكى از مسائل قابل توجه ديگر سنگينى معده و سيرى بيش از حد است. به قول حضرت رسول اكرم (ص) «پرى معده و سيرى زياد به وجود آورنده حماقت است» اين همان خواندن و نفهميدن و به عبارتى عدم تمركز و ارتباط با مفهوم كتاب است.
7. انتخاب زمان مناسب از عوامل ايجاد تمركز است مثلًا پس از استراحت خصوصاً در صبحگاهان بهترين تمركز و در ساعات خستگى و كسالت نامناسبترين تمركز وجود دارد. البته در صبحگاهان لازم است قدرى ورزش كرد تابدن آمادگى لازم را به دست آورد.
8. نظم و
انضباط در نوع مطالعه و ساعت مطالعه و مكان مطالعه همگى از عوامل ايجاد كننده تمركز مطلوبترند.
9. نكته در سرعت مطالعه:
1. دكتر فيل ريس پيشنهاد مىكند، اگر قصد داريد سرعت مطالعه را افزايش دهيد، حتماً ابتدا به فهرست مندرجات كتاب نظرى دقيق بيندازيد تا كليت كتاب را به دست آوريد.
2. تند خوانى هميشه مناسب نيست. در مطالبى كه به تعمق و تأمل نياز دارد اصلًا نبايد به كار گرفته شود.
3. مغز ما هميشه تندتر از بيان ما كلمات را دريافت مىكند. براى افزايش سرعت سعى كنيد عادت بلند خوانى كتاب راترك كنيد.
4. تمرين كنيد، به جاى درك لغت به لغت يك جمله، به درك گروهى لغات عادت كنيد.
5. به نظر نويسنده كتاب «تسريع در خواندن و درك» يكى از عوامل كندخوانى برگشت است يعنى آن كه فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پيشين بر گرداند. اين كار تمركز فرد را از ميان مىبرد و وقت زيادى را تلف مىكند. هنگام مطالعه چشم بايد به طور مستقيم و به موازات صفحه حركت كند و از پريدن به سطور بالا و پايين دورى جويد.
6. كسانى كه با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال مىكنند، بايد اين عادت را ترك گويند زيرا در تند خوانى فقط چشم كار مىكند نه دست و نه زبان.
7. نويسنده كتاب «مطالعه روشمند» بر اين باور است كه حتى تكان دادن سر هنگام مطالعه از سرعت مطالعه مىكاهد. پس بهتر است اين گونه بگوييم: در تند خوانى فقط چشم كار مىكند نه دست، نه زبان و نه سر. براى ديدن همه صفحه كتاب اصلًا به حركت سر نيازى نيست. صفحه، خود در دامنه بينايى قرار دارد.
8. ايشان از مشكل ديگرى به نام «خالى خوانى» نام مىبرد كه عبارتست از سرگردانى چشم در حاشيه سفيد كتاب يا لابهلاى خطوط و يا هر قسمت غير مفيد صفحه. اين حالت را ديدن غير مفيد نيز مىگويند و موجب كاهش سرعت مطالعه مىشود.
9. حتى نوع ورق زدن نيز به صرفهجويى در وقت كمك مىكند. ورق زدن درست آن است كه با دست چپ واز گوشه بالايى صفحه صورت گيرد و چند لحظه قبل از پايان صفحه براى تورق آماده باشد. كسانى كه با دست راست و از گوشه پايينى صفحه ورق مىزنند، از سرعت و تمركز خود مىكاهند.
5 نكته در محافظت از كتاب:
در كتاب «هنر كتاب خواندن» به چند نكته جالب توجه اشاره شده است:
1. كتابى كه جلد شده باشد، از كتاب بدون جلد بهتر و سالمتر باقى مىماند. اين احتياط را فورى و به محض خريد كتاب انجام دهيد.
2. كتابهاى خودرا در قفسههاى شيشهدار نگهدارى كنيد تا گرد و غبار هوا كمتر به كتابها آسيب برسانند.
3. اگر چارهاى جز استفاده از يك كتابخانه روباز نداريد، حداقل گاه كتابها را از گرد و غبار پاك كنيد و براى كاهش آسيب رسانى حشره بيد كتابها را ورق بزنيد و هوا دهيد.
4. استفاده از هواكش و تهويه مناسب در محل كتابخانه به عمر مفيد كتابهاى شما مىافزايد.
5. هنريش هين مىگويد: هر كجا كتاب را بسوزانند، روزى انسانها را خواهند سوزاند.
در اين دنياى شتاب زده كه با «بحران قرائت» روبهرو شده است، دردى از اين عمومىتر نمىتوان يافت كه مردم كم مىخوانند، سريع و شتاب زده مىخوانند، بد مىخوانند و. اين عبارت را دكتر جانسون در كتاب خويش به كار برده و بسيار ابراز نگرانى كرده است. واقعاً سرنوشت كتاب و كتابخوانى به كجا خواهد كشيد؟ او مىگويد: «مردم گويى امروز از كتاب مىترسند. اين بيمارى متأسفانه عمومى و همه گير شده و شايد بهتر باشد آن را بيمارى ترس از كوشش نام نهاد.»
اين آرزويى كهن و ديرينه بوده است كه روزى بشر با تفكر و مطالعه انس گيرد و ساعات عمر خويش را با مطالعه پربركت سازد شايد حتى پيشتر از آن كه سقراط بگويد: «جامعه وقتى به سعادت و فرزانگى مىرسد كه مطالعه كار روزانهاش باشد».
ما نيز اين گلگشت را با همان آرزو به پايان مىبريم و به عنوان حسن ختام سخن دو تن از بزرگترين نويسندگان جهان و جملهاى زيبا از مولاى متقيان على (ع) را زينت بخش نوشتار مىسازيم.
امام على (ع): هر كس اهل مطالعه باشد در سايه مطالعه كتب، به آرامشى بسيار والا دست مىيابد كه هرگز از او سلب نمىشود.
ويكتور هوگو: خوشبخت كسى است كه به يكى از دو چيز دسترسى دارد: يا كتابهاى خوب و يا دوستانى كه اهل مطالعه كتاب باشند.
تولستوى: در دنيا لذتى نيست كه با لذت مطالعه برابر باشد.
پرسمان
مطالعه و كتابخوانى كارى بسيار حساس و مهم است. جانسون در كتاب «هنر كتاب خواندن» مىگويد: «كتب مىتوانند در شمار دوستان ما در آيند. ما مىتوانيم به جست و جوى آنها برويم تا ما را به خودمان بشناسانند. اما اين توانايى را نيز دارند كه در ما تأثير كنند و درهاى زندگى را به روى ما بگشايند يا ببندند. مىتوانند ما را در پناه خود گيرند يا از ميان بردارند. از ما پشتيبانى كنند يا منكوبمان سازند. كتابها چون زبانند كه بهترين و در عين حال بدترين چيزها است».
8. نكته در ارزش مطالعه:
1. حضرت رسول اكرم (ص) مىفرمايد: يك ساعت تفكر از شصت سال عبادت برتر است.
2. كارديل مىگويد: آنچه را مىتوان بعد از بيستسال تجربه آموخت، مطالعه صحيح در يك ساعت به ما مىآموزد.
3. دكتر مانفرد وسپل در كتاب «چگونه فرزندم را به مطالعه علاقهمند كنم؟» به نكته بسيار زيبايى در ارزش مطالعه اشاره مىكند. يادگيرى، آموزش، رشد و تكامل شخصيت حتى در جوامع مدرن، با خواندن و نوشتن مرتبط است. در سدههاى اخير كه وسائل صوتى- تصويرى پيشرفته و وسائل الكترونيكى مانند كامپيوتر و امكاناتى چون اينترنت و يك حركت دسته جمعى را براى قبضه نمودن جهان آغاز كردند، برخى از متخصصان، خبر از پايان دوره كتاب و كتابخوانى دادند. اما چه در مورد بزرگسالان و چه در مورد كودكان، با وجود افزايش توجه به وسايل ارتباط جمعى مذكور، ميزان مطالعه عمومى كاهش نيافته است. اين نكته بسيار قابل تأملى است.
4. بارباراكينگ مىگويد: نبايد مطالعه روزانه را ترك كنيم زيرا بدين وسيله مىتوانيم از ميان ازدحام شتاب آلود زندگى روزمره، لحظهاى آرامش به دست آوريم.
5. شكسپير: كتاب بزرگترين اختراع بشر است.
6. ريچارد استيل: مطالعه همان اثرى را در وجود آدمى مىگذارد كه ورزش در بدن انسان ايجاد مىكند.
7. مونتسكيو: مطالعه كتاب يعنى تبديل ساعات سلامت بار به ساعات لذتبخش.
8. همو مىگويد: كتاب عمر دوباره است كه مىتوان با مقدارى پول تجربه تمام عمر بزرگترين عقلاى عالم را تصرف كرد.
. 9 نكته در مكان مطالعه:
دكتر فيل ريس در كتاب» 500 نكته درباره مطالعه» و دكتر عين الله خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» آوردهاند:
1. برخى افراد ترجيح مىدهند در سكوت مطالعه كنند و برخى در سروصدا. بعضى صندلى راحتى را مىپسندند و بعضى دراز كشيدن يا نشستن رسمى را. اصلًا وسواس به خرج ندهيد و در هر حالتى كه راحتتر هستيد مطالعه خود را آغاز كنيد.
2. اگر مكان مطالعه شما كمى آشفته و به هم ريخته است مرتب كردن آن را به نيم ساعت پس از مطالعه موكول كنيد چرا كه در اين صورت در حين مرتب كردن اتاق به مطالبى كه مطالعه كردهايد فكر خواهيد كرد و زمان مفيدى را از دست نخواهيد داد.
3. گاهى اوقات از مكانهاى استثنايى و هيجانانگيز استفاده كنيد تا مطلبى كه مطالعه مىكنيد همراه آن خاطره در ذهن شما ماندگار شود مثلًا در يك شب بارانى با يك چتر و يك چراغ قوه زير باران رويد و مطلب را مطالعه كنيد و يا در يك مكان تاريخى و قديمى به تفكر و مطالعه در مورد مطلب مورد علاقه خود بپردازيد.
4. اگر امكان داشته باشد موضوع مورد مطالعه شما با مكانى كه انتخاب مىكنيد هماهنگى و سنخيت داشته باشد، به افزايش بهرهورى شما كمك بسيار مىكند. اين هماهنگى همچنين شامل وجود ابزار و لوازم مورد نياز نيز مىشود.
5. قبل از انتخاب محل مطالعه خود، چند خصوصيت عمده و ايدهآل براى مكان مطالعه در ذهن خود ليست كنيد تا راحتتر بتوانيد آن را بيابيد.
6. در مكان مطالعه شما راهى براى خيره شدن به دور دست وجود داشته باشد چرا كه توقف در مطالعه و چشم دوختن به بىنهايت در افزايش كارآيى مطالعه بسيار سودمند است. حداقل گاه گاهى به سقف اتاق خيره شويد
7. هيچگاه مطالعه خود را به حضور در مكان خاصى مشروط
نكنيد زيرا در اين صورت بهانهاى مىيابيد كه در ساير مكانها از مطالعه بگريزيد. به ياد داشته باشيد كه در حقيقت «مكان مطالعه جايى است كه شما هستيد».
8. دقت كنيد ميزان نور، دماى محيط، فرم صندلى و ساير شرايط در مكان مطالعه شما به گونهاى نباشد كه شما را خواب آلوده كند.
9. تهويه خوب و هواى پراكسيژن در مكان مطالعه شرطى حياتى است.
. 10 نكته در روش مطالعه:
1. به قول آدريل جانسون، خوب كتاب خواندن را نمىتوان از خواص مادرزادى دانست. براى قرائت، بدون شك پرورش خاصى لازم است.
2. بهترين روش كتابخوانى در مجموع روشى است كه خواننده در اين كار بتواند زيبايىهاى چيزى را كه مىخواند دريابد و به هنگام لزوم معايب آنها را بفهمد و اين البته از راه پرورش و ممارست حاصل مىگردد.
3. در معانى كلماتى كه براى نخستين بار به آنها بر مىخوريد دقت كنيد. بيهوده تصور نكنيد كه سياق مطلب آن معانى را براى ما كشف مىكند. همان زمان بهترين وقت براى رفتن به سراغ فرهنگ لغت است.
4. اميل فاگه، نويسنده فرانسوى، عقيده دارد كه بايد در خواندن كتاب استقامت داشته باشيم. استقامت لجاجت نيست بلكه نوعى بردبارى است كه ذوق ما را مىپرورد و درك ما را عميق مىكند.
5. مون تنى، دانشمند شهير فرانسوى، در باره انتخاب كتاب و روش كتابخوانى نظرهايى بسيار بديع و زيبا دارد. يكى از اين عقايد آن است كه براى وصول به عمق معناى يك كتاب خوب بايد آن را دوبار بخوانيم و با آن تماس دائمى داشته باشيم. يك اثر پربها ما را مدتها سعادتمند مىسازد. نمىتوانيم با يك بار خواندن به اين درجه از خوشبختى برسيم هر چند در اين يكبار دقت فوق العاده به كار بريم.
6. همچنين وى معتقد است، اگر بخواهيم از كتابى كه خواندهايم نظر صائبى پيدا كنيم بايد راجع به آن گفت و گو كنيم. كتب خوب باب گفتوگوهاى پرثمر را به روى ما مىگشايند. اين همان چيزى است كه ما آن را مباحثه مىناميم.
7. در كتاب» 500 نكته درباره مطالعه» آمده است كه يكى از روشهاى خوب مطالعه استفاده از يادداشت بردارى است. فقط توجه كنيد كه به جاى يادداشت، رونويسى نكنيد طرحهاى گوناگون بريزيد. نكات مهم يادداشت را برجستهتر بنويسيد. اگر مطلبى را درك نمىكنيد، به صورت سؤال يادداشت برداريد.
8. در كتاب «روشهاى تسريع در خواندن و درك» پيشنهاد شده است هنگام مطالعه ابتدا خلاصه مطلب را كه اغلب در ابتداى مقاله يا كتاب آمده است، بخوانيد. سپس عنوانها و فهرست اجمالى كتاب را مطالعه كنيد سپس چند سطر از ابتداى هر عنوان را مطالعه كنيد زيرا مهمترين مطالب معمولًا در همين خطوط اوليه هستند. در نهايت ساير توضيحات و تفاسير كتاب را بر اطلاعات خود بيفزاييد.
9. از همان زمان مطالعه، براى به كار بستن آنچه مىآموزيد برنامهريزى كنيد. به قول تولد: «مطالعه و عمل نكردن مانند شخم زدن و بذر نپاشيدن است».
10. بيكن جمله زيبايى در اين باره دارد: «برخى كتب را بايد چشيد، بعضى ديگر را بايد بلعيد و قليلى را هم بايد جويد و هضم كرد.
5 نكته در موضوع مطالعه:
1. امام على (ع) جستن دانشى را نيكو مىشمارند كه موجب اصلاح وجود آدمى گردد. «دانشى كه تو را اصلاح نكند گمراهى است.»
2. دكتر آدريل جانسون مىگويد: ما وقت نداريم و نمىتوانيم هر چه را كه منتشر مىشود بخوانيم. بايد انتخاب كنيم ولى اگر در اين انتخاب خود را به دست تصادف بسپاريم، ممكن است به راههاى پيموده شده برسيم و اگر در انتخاب خود بينا نباشيم، ممكن است در راهى بيفتيم كه ديگران فرسنگها از آن را پيمودهاند. بنابراين، بهتر است قبل از انتخاب موضوع مطالعه خود به چكيده مقالات و خلاصه آثار مهم در زمينه علمى كه به آن علاقهمنديم سرى بزنيم تا جايگاه خود را در موضوع مطلوب خود دريابيم.
3. همچنين او عقيده دارد، هنگام انتخاب يك كتاب ابتدا از خود بپرسيم خصوصيات فكرى ما و طبع كنجكاو و حساس ما كه منبع بسيارى از شعفها و حزنهاى ما است طالب چيست؟ شعر؟ روانشناسى؟ حكمت؟ هنر؟ بدين ترتيب، زمينهاى براى كار در موضوعى كه بدان علاقه داريم فراهم مىآوريم و حدودى براى خود ترسيم مىكنيم چه همان طور كه گفتيم دانستن همه چيز غير ممكن است.
4. آندره مورو عقيده دارد، بعد از كتب آسمانى شريفترين و مفيدترين كتابها بيوگرافىها هستند. به قول رنه دكارت مطالعه يگانه راه آشنايى با بزرگان روزگار است كه قرنها پيش از اين در دنيا به سر بردهاند و اكنون زير خاك منزل دارند.
5.
ارل. اف- رسكامون مىگويد: چنان كه در انتخاب دوست براى خود دقت مىكنيد، در انتخاب نويسنده نيز براى خواندن خود دقت كنيد.
12 نكته در كارآيى مطالعه:
1. كيفيت مطالعه را بالا ببريد. به روخوانى سطحى در حالت پراكندگى فكر قناعت نكنيد. با مفهوم ومعناى مطلب ارتباط برقرار سازيد تا آنچه را كه مورد نياز است به خوبى درك كنيد.
2. حجم مطالعه حواس شما را پرت نكند. مطالعه بيشتر و سريعتر تنها بهانههايى براى بيشتر دانستن است. پس ابتدا آنچه را مىخواهيد بدانيد و بفهميد برداشت كنيد و آن گاه با كلمات «سرعت» و «بيشتر» وسوسه شويد.
3. قبل از آن كه از موضوع اصلى كتاب منحرف شويد و به مطلب ديگرى بپردازيد، قسمتهايى را كه دوست داريد به خاطر بسپاريد، مشخص كنيد.
4. حتماً براى مطالعه خود برنامهريزى داشته باشيد. اين كه قصد يادداشت بردارى داريد يا خير، در مورد چه موضوعى بايد تمركز كنيد، چه سؤالاتى در ذهن داريد كه در اين كتاب جواب آنها را مىجوييد و همه بايد از قبل برنامهريزى شده باشد.
5. بايد كتابى كه مطالعه مىكنيد مختص به خود شما باشد تا به راحتى در آن علامتگذارى و نكته نويسى كنيد. استفاده از مداد يا ماژيك رنگى به شما امكان مىدهد تا در مراجعه مجدد به كتاب بهره بيشتر ببريد. هر چند نبايد اين خطوط رنگى استفاده شما از ساير خطوط كتاب را كاهش دهد.
6. هنگام مطالعه همواره يك قلم در دست داشته باشيد زيرا مطالعه آنگاه كارآيى مطلوب مىيابد كه همراه با مطالعه سؤالات ذهن خود را با آموزههاى كتاب تطبيق دهيد و در حاشيه آن يادداشت كنيد.
7. ميان مطالعه و ساير كارهاى خود تعادلى به وجودآوريد كه هم از خواندن خسته و دلزده نشويد و هم تجربه و عمل را به بهرهورى مطالعه خود بيفزاييد.
8. مطالعه پراكنده باموضوعات متنافر و متناقض موجب كاهش بهرهورى شما مىشود. حتى الامكان در نوع كتابى كه براى مطالعه انتخابى مىكنيد مطالعات قبلى خود را در نظر آوريد تا نظم فكرى شما به هم نخورد.
9. اگر بتوانيد از هر كتابى كه مىخوانيد نكات مهم و كليدى آن را خلاصهبردارى كنيد، بر كارآيى مطالعه شما مىافزايد. اين راهكار آنگاه ارزشمندتر مىشود كه خواننده به زبان و عبارات خودش مطالب را يادداشت كند.
10. به ياد داشته باشيد علاقه و انگيزه در مورد مطلبى كه براى مطالعه انتخاب كردهايد به بهرهورى شما از آنچه مىخوانيد بسيار مىافزايد.
11. گاه مقرر ساختن يك پاداش مشروط براى مطالعه حجم خاصى از كتاب به هيجان و لذت مطالعه مىافزايد و نوعى اثر تشويقى بر فرد مىگذارد. اين پاداشها مىتواند ديدن يك برنامه تلويزيونى، رفتن به مكانى خاص، انجام يك فعاليت مورد علاقه يا حتى خوردن يك خوراكى محبوب باشد مشروط بر آن كه ميزان تعيين شده مطالعه شده باشد
12. رنگ كاغذ، رنگ قلم، نحوه نشستن، فاصله چشم با كتاب، نور محيط و ساير شرايط مكانى نيز- همان گونه كه مىدانيد- در كارآيى مطالعه شما كاملًا مؤثر است.
. 8 نكته در تمركز مطالعه:
دكتر خادمى در كتاب «مطالعه روشمند» به نكاتى چند را براى ايجاد تمركز حواس لازم مىداند:
1. علاقه به موضوع مورد مطالعه يكى از علل مهم ايجاد تمركز و دقت در حين مطالعه است.
2. هماهنگى اراده و تخيل نيز در اين رابطه كارساز است به عبارت ديگر، چشمان فرد بر صفحه كتاب و افكار ش در حال پرواز به دور دستها نباشد
3. برخى مسائل جسمى و روحى نيز مىتواند تمركز فرد را بر هم زند مانند گرسنگى، تشنگى، سردرد يا ساير دردها، نگرانى و اضطراب.
4. برخى مسائل محيطى نيز از عوامل برهم زننده تمركزند: سروصداى زياد، نور زياد يا كم، لباس نامناسب و.
آقاى حقجو در كتاب «روشهاى تسريع در خواندن و درك» چند نكته مهم ديگر را نيز بر اين ليست مىافزايد:
5. يكى از مهمترين عوامل بر هم خوردن تمركز عجله و شتاب است. اين حالت سطح مطالعه را نازل مىكند و تمركز را بر هم مىزند.
6. يكى از مسائل قابل توجه ديگر سنگينى معده و سيرى بيش از حد است. به قول حضرت رسول اكرم (ص) «پرى معده و سيرى زياد به وجود آورنده حماقت است» اين همان خواندن و نفهميدن و به عبارتى عدم تمركز و ارتباط با مفهوم كتاب است.
7. انتخاب زمان مناسب از عوامل ايجاد تمركز است مثلًا پس از استراحت خصوصاً در صبحگاهان بهترين تمركز و در ساعات خستگى و كسالت نامناسبترين تمركز وجود دارد. البته در صبحگاهان لازم است قدرى ورزش كرد تابدن آمادگى لازم را به دست آورد.
8. نظم و
انضباط در نوع مطالعه و ساعت مطالعه و مكان مطالعه همگى از عوامل ايجاد كننده تمركز مطلوبترند.
9. نكته در سرعت مطالعه:
1. دكتر فيل ريس پيشنهاد مىكند، اگر قصد داريد سرعت مطالعه را افزايش دهيد، حتماً ابتدا به فهرست مندرجات كتاب نظرى دقيق بيندازيد تا كليت كتاب را به دست آوريد.
2. تند خوانى هميشه مناسب نيست. در مطالبى كه به تعمق و تأمل نياز دارد اصلًا نبايد به كار گرفته شود.
3. مغز ما هميشه تندتر از بيان ما كلمات را دريافت مىكند. براى افزايش سرعت سعى كنيد عادت بلند خوانى كتاب راترك كنيد.
4. تمرين كنيد، به جاى درك لغت به لغت يك جمله، به درك گروهى لغات عادت كنيد.
5. به نظر نويسنده كتاب «تسريع در خواندن و درك» يكى از عوامل كندخوانى برگشت است يعنى آن كه فرد مرتب نگاه خود را به خطوط پيشين بر گرداند. اين كار تمركز فرد را از ميان مىبرد و وقت زيادى را تلف مىكند. هنگام مطالعه چشم بايد به طور مستقيم و به موازات صفحه حركت كند و از پريدن به سطور بالا و پايين دورى جويد.
6. كسانى كه با انگشت خط مورد مطالعه را دنبال مىكنند، بايد اين عادت را ترك گويند زيرا در تند خوانى فقط چشم كار مىكند نه دست و نه زبان.
7. نويسنده كتاب «مطالعه روشمند» بر اين باور است كه حتى تكان دادن سر هنگام مطالعه از سرعت مطالعه مىكاهد. پس بهتر است اين گونه بگوييم: در تند خوانى فقط چشم كار مىكند نه دست، نه زبان و نه سر. براى ديدن همه صفحه كتاب اصلًا به حركت سر نيازى نيست. صفحه، خود در دامنه بينايى قرار دارد.
8. ايشان از مشكل ديگرى به نام «خالى خوانى» نام مىبرد كه عبارتست از سرگردانى چشم در حاشيه سفيد كتاب يا لابهلاى خطوط و يا هر قسمت غير مفيد صفحه. اين حالت را ديدن غير مفيد نيز مىگويند و موجب كاهش سرعت مطالعه مىشود.
9. حتى نوع ورق زدن نيز به صرفهجويى در وقت كمك مىكند. ورق زدن درست آن است كه با دست چپ واز گوشه بالايى صفحه صورت گيرد و چند لحظه قبل از پايان صفحه براى تورق آماده باشد. كسانى كه با دست راست و از گوشه پايينى صفحه ورق مىزنند، از سرعت و تمركز خود مىكاهند.
5 نكته در محافظت از كتاب:
در كتاب «هنر كتاب خواندن» به چند نكته جالب توجه اشاره شده است:
1. كتابى كه جلد شده باشد، از كتاب بدون جلد بهتر و سالمتر باقى مىماند. اين احتياط را فورى و به محض خريد كتاب انجام دهيد.
2. كتابهاى خودرا در قفسههاى شيشهدار نگهدارى كنيد تا گرد و غبار هوا كمتر به كتابها آسيب برسانند.
3. اگر چارهاى جز استفاده از يك كتابخانه روباز نداريد، حداقل گاه كتابها را از گرد و غبار پاك كنيد و براى كاهش آسيب رسانى حشره بيد كتابها را ورق بزنيد و هوا دهيد.
4. استفاده از هواكش و تهويه مناسب در محل كتابخانه به عمر مفيد كتابهاى شما مىافزايد.
5. هنريش هين مىگويد: هر كجا كتاب را بسوزانند، روزى انسانها را خواهند سوزاند.
در اين دنياى شتاب زده كه با «بحران قرائت» روبهرو شده است، دردى از اين عمومىتر نمىتوان يافت كه مردم كم مىخوانند، سريع و شتاب زده مىخوانند، بد مىخوانند و. اين عبارت را دكتر جانسون در كتاب خويش به كار برده و بسيار ابراز نگرانى كرده است. واقعاً سرنوشت كتاب و كتابخوانى به كجا خواهد كشيد؟ او مىگويد: «مردم گويى امروز از كتاب مىترسند. اين بيمارى متأسفانه عمومى و همه گير شده و شايد بهتر باشد آن را بيمارى ترس از كوشش نام نهاد.»
اين آرزويى كهن و ديرينه بوده است كه روزى بشر با تفكر و مطالعه انس گيرد و ساعات عمر خويش را با مطالعه پربركت سازد شايد حتى پيشتر از آن كه سقراط بگويد: «جامعه وقتى به سعادت و فرزانگى مىرسد كه مطالعه كار روزانهاش باشد».
ما نيز اين گلگشت را با همان آرزو به پايان مىبريم و به عنوان حسن ختام سخن دو تن از بزرگترين نويسندگان جهان و جملهاى زيبا از مولاى متقيان على (ع) را زينت بخش نوشتار مىسازيم.
امام على (ع): هر كس اهل مطالعه باشد در سايه مطالعه كتب، به آرامشى بسيار والا دست مىيابد كه هرگز از او سلب نمىشود.
ويكتور هوگو: خوشبخت كسى است كه به يكى از دو چيز دسترسى دارد: يا كتابهاى خوب و يا دوستانى كه اهل مطالعه كتاب باشند.
تولستوى: در دنيا لذتى نيست كه با لذت مطالعه برابر باشد.
پرسمان
.jpg "معرفی خوشنویسان معروف قرآن کریم")
