پرسش :
توکسوپلاسموز چیست؟
پاسخ :
توکسوپلاسموز بيماري انگلي انسان و حيوان مي باشد که عفونت اوليه آن ، بدون علايم باليني است .شکل حاد بيماري ممکن است با تب و بزرگي غدد لنفاوي همراه باشد .علايم مغزي ، ذات الريه ، ابتلاي عمومي ماهيچه ها و مرگ از نشانه هاي اشکال وخيم بيماري است که به ندرت ديده مي شود .
عفونت اوليه مادران در ابتداي حاملگي ممکن است باعث ايجاد عفونت و مرگ جنين شود و يا اينکه منجر به ضايعات مغزي ، بزرگي و يا کوچکي جمجمه در نوزاد گردد ؛علايم فوق در هنگام تولد مشهود و يا در مدت کوتاهي بعد از تولد ، ظاهر مي شود .
شکل شناسي (مرفولوژي )
انگل داراي اشکال مختلفي مي باشد که عبارتند از :
1 ـ شکل آزاد :شکل آزاد انگل که در خون و لنف وجود دارد قوسي شکل است و سلولهاي مختلف اکثر پستانداران (به جز گلبولهاي قرمز بدون هسته )را مورد تهاجم قرار مي دهد .
2 ـ کيست کاذب :به سلول هسته دار حاوي انگل ،کيست کاذب گويند .
3 ـ کيست نسجي :انگل پس از يکي دوباره تقسيمات داخل سلولي در سلولهاي هسته دار ،به قسمت هاي مختلف بدن مثل چشم ، قلب ، ريه ، مغز ، عضلات و کبد مي رود و در آنجا مستقر مي شود و کيست نسجي (بافتي )را تشکيل مي دهد .
4 ـ اووسيست :در نتيجه سير جنسي انگل ـ که در روده گربه و گربه سانان ـ ايجاد مي شود و از طريق مدفوع گربه و گربه سانان دفع مي گردد .
چرخه ي زندگي انگل
الف ـ سيکل غير جنسي :
انسان يا هر ميزبان ديگري با خوردن اشکال اووسيستي از طريق سبزيجات ، خاک ، مواد غذايي آلوده با کيست نسجي به همراه گوشت و جگر و ساير نسوج گاو ، گوسفند ، خوک ، بز و پرنده آلوده مي شود .در روده ميزبان ، انگل به هر شکلي که وارد شده (اووسيست يا کيست نسجي )آزاد مي شود و حداکثر پس از 6 ساعت از طريق عروق روده خود را وارد دستگاه گردش خون مي کند ، دراين هنگام ارگانيسم فقط سلولهاي هسته دار خون ميزبان را انتخاب مي کند و وارد سلول هسته دار ميزبان مي شود ،در سلولهاي هسته دار شروع به تقسيم شدن مي کند (انگل در اين حالت به نام کيست کاذب ناميده مي شود ). پس از تقسيمات ،کيست کاذب پاره مي شود و مجدداً انگل ها آزاد مي شوند و به سلول هسته دار ديگري حمله ور شده که پس از 2 بار تقسيم همراه با خون به طرف ساير قسمتهاي بدن حرکت مي کنند و در آنجا مستقر مي گردند و منجر به تشکيل کيست نسجي (بافتي )مي شوند .
ب ـ سير جنسي :
گربه و گربه سانان با خوردن نسوج آلوده به کيست نسجي مبتلا مي شوند .
در روده گربه کيست نسجي پاره و انگل آزاد مي شود و به نسوج روده حمله مي کند و درون سلولهاي روده گربه قرار مي گيرد و شروع به تقسيم کرده سپس سلولهاي روده گربه را پاره مي کند و خارج مي شود ، بعضي از اين سلولها تبديل به سلول جنسي يا گامتوسيت مي شوند .از ترکيب سلول جنسي نر با ماده ،سلول زايگوت يا تخم ، حاصل مي شود که همراه مدفوع گربه به شکل اووسيست نارس به محيط بيرون دفع مي گردد .در شرايط مساعد ( درجه حرارت و رطوبت )اووسيست ماهها و حتي يک سال زنده مي ماند . گربه ها بعد از آلوده شدن از مدفوع خود اووسيست دفع مي نمايند .
بيماري زايي
الف ـ فرم اکتسابي :
در حدود 70 تا 80 درصد موارد اکتسابي داراي عفونت بدون علايم مي باشند و در حدود 20 درصد علايم از جمله تورم غدد لنفاوي به خصوص در ناحيه گردن ، غدد تحت فکي و بناگوشي ،تب ، سردرد و دردهاي عضلاني مشاهده مي شود .ضايعات چشمي نيز در اين موارد مشاهده شده است .
ب ـ فرم مادرزادي :
چنانچه مادري در حين بارداري براي اولين بار به توکسوپلاسموز مبتلا شود احتمال ابتلاي جنين نيز وجود دارد .
اگر ابتلاي مادر در سه ماهه اول بارداري باشد در صورت عبور انگل از جفت و رسيدن به جنين در غالب موارد منجر به بروز عوارض وخيم يا سقط جنين خواهد شد .عوارضي نظير عقب ماندگي ذهني و رواني ،تشنج و ... از علايم مهم آن محسوب مي شوند .
پيشگيري و کنترل
1 ـ عدم مصرف گوشت کبابي و نيم پزاحشايي پرندگان و پختن کامل غذاها و گوشت در درجه حرارت 60 درجه .
2 ـ فريزر کردن (منجمد کردن )گوشت در برودت 18 ـ درجه سانتي گراد به مدت 10 روز
3 ـ معدوم ساختن مدفوع روزانه گربه ها و بچه گربه ها قبل از آنکه اووسيت هاي موجود در آن آلوده کننده شوند .مدفوع اين حيوانات را مي توان به طرف فاضلاب هدايت کرد ،سوزاند و يا عميقاً هدايت کرد .لانه گربه ها را بايستي روزانه با آب جوش ضدعفوني کرد .
4 ـ اجتناب زنان باردار از تماس با گربه هايي که سابقه تغذيه آنها معلوم نيست ؛اجتناب اين گونه زنان از کارهاي باغباني و يا پوشيدن دستکش و شستشوي دست بعد از انجام کار لازم است .
5 ـ شستشوي دستها پس از تماس با گوشت خام و يا باغباني در محل هايي که احتمالاً آب آن محل آلوده به مدفوع گربه ها شده است .
6 ـ دور نگه داشتن غذاها از دسترس حيوانات به خصوص گربه .
7 ـ شستن دستها بعد از کار کردن ،به خصوص بعد از کار در مزرعه و باغ .
8 ـ شستن کامل و ضد عفوني سبزيها و ميوه ها .
9 ـ خودداري از تماس با خون و وسايل پزشکي آلوده به خون .
10 ـ آزمايش کردن خون هاي اهدايي از نظر آلودگي به توکسوپلاسموز .
منبع:فصلنامه ي بهورز
توکسوپلاسموز بيماري انگلي انسان و حيوان مي باشد که عفونت اوليه آن ، بدون علايم باليني است .شکل حاد بيماري ممکن است با تب و بزرگي غدد لنفاوي همراه باشد .علايم مغزي ، ذات الريه ، ابتلاي عمومي ماهيچه ها و مرگ از نشانه هاي اشکال وخيم بيماري است که به ندرت ديده مي شود .
عفونت اوليه مادران در ابتداي حاملگي ممکن است باعث ايجاد عفونت و مرگ جنين شود و يا اينکه منجر به ضايعات مغزي ، بزرگي و يا کوچکي جمجمه در نوزاد گردد ؛علايم فوق در هنگام تولد مشهود و يا در مدت کوتاهي بعد از تولد ، ظاهر مي شود .
شکل شناسي (مرفولوژي )
انگل داراي اشکال مختلفي مي باشد که عبارتند از :
1 ـ شکل آزاد :شکل آزاد انگل که در خون و لنف وجود دارد قوسي شکل است و سلولهاي مختلف اکثر پستانداران (به جز گلبولهاي قرمز بدون هسته )را مورد تهاجم قرار مي دهد .
2 ـ کيست کاذب :به سلول هسته دار حاوي انگل ،کيست کاذب گويند .
3 ـ کيست نسجي :انگل پس از يکي دوباره تقسيمات داخل سلولي در سلولهاي هسته دار ،به قسمت هاي مختلف بدن مثل چشم ، قلب ، ريه ، مغز ، عضلات و کبد مي رود و در آنجا مستقر مي شود و کيست نسجي (بافتي )را تشکيل مي دهد .
4 ـ اووسيست :در نتيجه سير جنسي انگل ـ که در روده گربه و گربه سانان ـ ايجاد مي شود و از طريق مدفوع گربه و گربه سانان دفع مي گردد .
چرخه ي زندگي انگل
الف ـ سيکل غير جنسي :
انسان يا هر ميزبان ديگري با خوردن اشکال اووسيستي از طريق سبزيجات ، خاک ، مواد غذايي آلوده با کيست نسجي به همراه گوشت و جگر و ساير نسوج گاو ، گوسفند ، خوک ، بز و پرنده آلوده مي شود .در روده ميزبان ، انگل به هر شکلي که وارد شده (اووسيست يا کيست نسجي )آزاد مي شود و حداکثر پس از 6 ساعت از طريق عروق روده خود را وارد دستگاه گردش خون مي کند ، دراين هنگام ارگانيسم فقط سلولهاي هسته دار خون ميزبان را انتخاب مي کند و وارد سلول هسته دار ميزبان مي شود ،در سلولهاي هسته دار شروع به تقسيم شدن مي کند (انگل در اين حالت به نام کيست کاذب ناميده مي شود ). پس از تقسيمات ،کيست کاذب پاره مي شود و مجدداً انگل ها آزاد مي شوند و به سلول هسته دار ديگري حمله ور شده که پس از 2 بار تقسيم همراه با خون به طرف ساير قسمتهاي بدن حرکت مي کنند و در آنجا مستقر مي گردند و منجر به تشکيل کيست نسجي (بافتي )مي شوند .
ب ـ سير جنسي :
گربه و گربه سانان با خوردن نسوج آلوده به کيست نسجي مبتلا مي شوند .
در روده گربه کيست نسجي پاره و انگل آزاد مي شود و به نسوج روده حمله مي کند و درون سلولهاي روده گربه قرار مي گيرد و شروع به تقسيم کرده سپس سلولهاي روده گربه را پاره مي کند و خارج مي شود ، بعضي از اين سلولها تبديل به سلول جنسي يا گامتوسيت مي شوند .از ترکيب سلول جنسي نر با ماده ،سلول زايگوت يا تخم ، حاصل مي شود که همراه مدفوع گربه به شکل اووسيست نارس به محيط بيرون دفع مي گردد .در شرايط مساعد ( درجه حرارت و رطوبت )اووسيست ماهها و حتي يک سال زنده مي ماند . گربه ها بعد از آلوده شدن از مدفوع خود اووسيست دفع مي نمايند .
بيماري زايي
الف ـ فرم اکتسابي :
در حدود 70 تا 80 درصد موارد اکتسابي داراي عفونت بدون علايم مي باشند و در حدود 20 درصد علايم از جمله تورم غدد لنفاوي به خصوص در ناحيه گردن ، غدد تحت فکي و بناگوشي ،تب ، سردرد و دردهاي عضلاني مشاهده مي شود .ضايعات چشمي نيز در اين موارد مشاهده شده است .
ب ـ فرم مادرزادي :
چنانچه مادري در حين بارداري براي اولين بار به توکسوپلاسموز مبتلا شود احتمال ابتلاي جنين نيز وجود دارد .
اگر ابتلاي مادر در سه ماهه اول بارداري باشد در صورت عبور انگل از جفت و رسيدن به جنين در غالب موارد منجر به بروز عوارض وخيم يا سقط جنين خواهد شد .عوارضي نظير عقب ماندگي ذهني و رواني ،تشنج و ... از علايم مهم آن محسوب مي شوند .
پيشگيري و کنترل
1 ـ عدم مصرف گوشت کبابي و نيم پزاحشايي پرندگان و پختن کامل غذاها و گوشت در درجه حرارت 60 درجه .
2 ـ فريزر کردن (منجمد کردن )گوشت در برودت 18 ـ درجه سانتي گراد به مدت 10 روز
3 ـ معدوم ساختن مدفوع روزانه گربه ها و بچه گربه ها قبل از آنکه اووسيت هاي موجود در آن آلوده کننده شوند .مدفوع اين حيوانات را مي توان به طرف فاضلاب هدايت کرد ،سوزاند و يا عميقاً هدايت کرد .لانه گربه ها را بايستي روزانه با آب جوش ضدعفوني کرد .
4 ـ اجتناب زنان باردار از تماس با گربه هايي که سابقه تغذيه آنها معلوم نيست ؛اجتناب اين گونه زنان از کارهاي باغباني و يا پوشيدن دستکش و شستشوي دست بعد از انجام کار لازم است .
5 ـ شستشوي دستها پس از تماس با گوشت خام و يا باغباني در محل هايي که احتمالاً آب آن محل آلوده به مدفوع گربه ها شده است .
6 ـ دور نگه داشتن غذاها از دسترس حيوانات به خصوص گربه .
7 ـ شستن دستها بعد از کار کردن ،به خصوص بعد از کار در مزرعه و باغ .
8 ـ شستن کامل و ضد عفوني سبزيها و ميوه ها .
9 ـ خودداري از تماس با خون و وسايل پزشکي آلوده به خون .
10 ـ آزمايش کردن خون هاي اهدايي از نظر آلودگي به توکسوپلاسموز .
منبع:فصلنامه ي بهورز
