پرسش :
آندومتريوز چیست و چگونه درمان می شود؟
پاسخ :
شرح بيماري
آندومتريوز عبارت است از اختلالي كه در آن بافت مشابه پوشش داخلي رحم (آندومتر) در نقاطي غيرمعمول در قسمت پاييني شكم ظاهر شود. اين بافت ممكن است روي سطح تخمدان؛ پشت رحم و در حفره لگني؛ روي ديواره روده؛ و ندرتاً در نقاطي دورتر به وجود آيد. آندومتريوز به چهار مرحله محدود، خفيف، متوسط، و شديد تقسيم مي‌شود كه بيانگر محل قرارگيري و شدت اختلال هستند. اين اختلال مي‌تواند در هر سني از بلوغ تا يائسگي رخ دهد اما در سنين 30-20 سالگي بيشتر ديده مي‌شود.
علايم شايع
علايم زير ممكن است به طور ناگهاني ظاهر شوند يا طي چندين سال به وجود آيند:
درد لگني فزاينده به هنگام عادت ماهانه، خصوصاً روزهاي آخر گاهي درد لگني ممكن است در هر زماني رخ دهد.
لكه‌بيني قبل از عادت ماهانه
گاهي وجود خون در ادرار يا مدفوع
كمردرد؛ درد همراه با انقباضات روده‌اي
نازايي
علل
ناشناخته هستند، اما پزشكان نظريه زير را بيشتر از بقيه قبول دارند؛ معمولاً در هنگام تخمك‌گذاري، پوشش داخلي رحم (آندومتر) ضخيم شده تا آماده كاشته شدن تخم لقاح يافته باشد. اگر اين اتفاق نيافتد، بافت پوشش داخلي رحم كنده شده و در خونريزي عادت ماهانه از بدن خارج مي‌شود و در بعضي از موارد، اين بافت تخريب‌شده تجمع يافته و از راه لوله‌هاي رحمي به درون حفره لگن مي‌روند. بافت در اينجا آزادانه غوطه‌ور مي‌شود و خود را به ساير بافت‌ها مي‌چسباند و در هر ماه رشد كرده و به ساير نقاط هم گسترش مي‌يابد. رشد بافت آندومتر بر روي احشاي لگني ممكن است باعث چسبيدن احشاء به يكديگر شود و به اين ترتيب درد و سايرعلايم ظاهر خواهند شد.
عوامل تشديد كننده بيماري
خانم‌هايي كه حامله نمي‌شوند يا حاملگي را به تعويق مي‌اندازند.
سابقه خانوادگي آندومتريوز
تنگ يا بسته شدن گردن رحم (مسير خروجي بافت تخريبي و خون(
پيشگيري
اقدام خاصي براي پيشگيري نمي‌توان انجام داد. تنها مي‌توان با تشخيص زودهنگام و درمان مناسب از گسترش آندومتريوز جلوگيري كرد.
عواقب مورد انتظار
بدون درمان، آندومتريوز تدريجاً شديد مي‌شود. اما پس از يائسگي، به علت كاهش توليد استروژن، تدريجاً پسرفت مي‌كند.
علايم
را مي‌توان با دارو تخفيف داد و گاهي اين بيماري با جراحي قابل معالجه است.
در خانم‌هايي كه شدت بيماري در آنها زياد است، موفقيت درمان كمتر است.
عوارض احتمالي
نازايي به علت كاشته شدن بافت در لوله‌هاي رحمي و تنگ شدن آنها
درد ناتوان‌كننده اما اين درد هيچگاه نشانه‌اي از تهديد زندگي نيست.
مشكلات ادراري و اجابت مزاج
چسبندگي احشاي لگني
عود آندومتريوز پس از جراحي
وجود بافت كاشته شده روي تخمدان مي‌تواند باعث ايجاد كيست‌هاي بزرگ و توده‌هاي لگني به نام آندومتريوما شود.
درمان
اصول كلي
امكان دارد تشخيص اين اختلال دشوار و نيازمند معاينات مكرر يا اقدامات جراحي تشخيصي مثل لاپاروسكوپي باشد. در لاپاروسكوپي، با ايجاد منفذي از روي شكم، وسيله‌اي باريك كه نوك آن منبع نور قرار دارد به درون حفره شكم فرستاده شده و احشاي شكمي و لگني بررسي مي‌شوند. عكس‌برداري از قست پاييني روده‌ها با اشعه ايكس (همراه با تنقيه باريم براي بهتر ديدن روده‌ها) ممكن است در رسيدن به تشخيص كمك كننده باشد.
- درمان برحسب مرحله بيماري، سن بيمار، و تصميم به بچه‌دار شدن يا نشدن متفاوت است.
- اگر بچه مي‌خواهيد، هرچه زودتر به فكر حاملگي باشيد. حاملگي ممكن است بيماري را مقداري تخفيف هم بدهد. توجه داشته باشيد كه به تعويق انداختن حاملگي ممكن است به نازايي بيانجامد.
- به جاي تامپون از نوارهاي بهداشتي استفاده كنيد. تامپون ممكن است احتمال جريان پس‌گرد خون و بافت تخريبي و ورود آن به حفره شكم و لگن را بيشتر كند.
- براي تخفيف درد از گرما استفاده كنيد. يك صفحه گرم‌كننده يا شيشه آب داغ را روي شكم يا كمر قرار دهيد، يا حمام آب گرم بگيريد تا عضلات شل شوند و ناراحتي تخفيف يابد.
- امكان دارد براي حذف بافت كاشته شده از جراحي با ليزر يا منعقد ساختن بافت با جريان الكتريكي استفاده شود.
- جراحي براي برداشتن بافت‌هاي كاشته شده، يا درآوردن رحم، لوله‌هاي رحمي و تخمدان‌ها در خانم‌هايي كه ديگر نمي‌خواهند حامله شوند.
داروها
مي‌توان از داروهاي ضد التهابي غيراستروييدي براي رفع درد خفيف استفاده كرد.
امكان دارد داروهاي ضد درد قوي‌تري تجويز شوند.
داروهاي رايجي كه براي درمان آندومتريوز با مهار كار تخمدان تجويز مي‌شوند عبارتند از قرص‌هاي جلوگيري از حاملگي، داروهاي پروژستروني، دانازول و هورمون آزاد كننده گنادوترويين‌ها.
فعاليت
در زمان ابتلا به اين بيماري ورزش، حتي راه رفتن، درد را تخفيف داده و سطح استروژن را كاهش مي‌دهد كه اين ممكن است باعث كند شدن رشد آندومتريوز شود.
پس از جراحي نياز است تا فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري مقداري محدود شود.
رژيم غذايي
از خوردن كافئين اجتناب كنيد زيرا به نظر مي‌رسد درد را در بعضي از خانم‌ها بدتر كند.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان علايم آندومتريوز را داريد.
اگر يكي از موارد زير هنگام درمان رخ دهد:
ـ درد غير قابل تحمل
ـ خونريزي غيرمعمول يا زياد
- اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجيه شده ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي به همراه داشته باشند.
- اگر پس از درمان، علايم مجدداً ظاهر شوند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران
شرح بيماري
آندومتريوز عبارت است از اختلالي كه در آن بافت مشابه پوشش داخلي رحم (آندومتر) در نقاطي غيرمعمول در قسمت پاييني شكم ظاهر شود. اين بافت ممكن است روي سطح تخمدان؛ پشت رحم و در حفره لگني؛ روي ديواره روده؛ و ندرتاً در نقاطي دورتر به وجود آيد. آندومتريوز به چهار مرحله محدود، خفيف، متوسط، و شديد تقسيم مي‌شود كه بيانگر محل قرارگيري و شدت اختلال هستند. اين اختلال مي‌تواند در هر سني از بلوغ تا يائسگي رخ دهد اما در سنين 30-20 سالگي بيشتر ديده مي‌شود.
علايم شايع
علايم زير ممكن است به طور ناگهاني ظاهر شوند يا طي چندين سال به وجود آيند:
درد لگني فزاينده به هنگام عادت ماهانه، خصوصاً روزهاي آخر گاهي درد لگني ممكن است در هر زماني رخ دهد.
لكه‌بيني قبل از عادت ماهانه
گاهي وجود خون در ادرار يا مدفوع
كمردرد؛ درد همراه با انقباضات روده‌اي
نازايي
علل
ناشناخته هستند، اما پزشكان نظريه زير را بيشتر از بقيه قبول دارند؛ معمولاً در هنگام تخمك‌گذاري، پوشش داخلي رحم (آندومتر) ضخيم شده تا آماده كاشته شدن تخم لقاح يافته باشد. اگر اين اتفاق نيافتد، بافت پوشش داخلي رحم كنده شده و در خونريزي عادت ماهانه از بدن خارج مي‌شود و در بعضي از موارد، اين بافت تخريب‌شده تجمع يافته و از راه لوله‌هاي رحمي به درون حفره لگن مي‌روند. بافت در اينجا آزادانه غوطه‌ور مي‌شود و خود را به ساير بافت‌ها مي‌چسباند و در هر ماه رشد كرده و به ساير نقاط هم گسترش مي‌يابد. رشد بافت آندومتر بر روي احشاي لگني ممكن است باعث چسبيدن احشاء به يكديگر شود و به اين ترتيب درد و سايرعلايم ظاهر خواهند شد.
عوامل تشديد كننده بيماري
خانم‌هايي كه حامله نمي‌شوند يا حاملگي را به تعويق مي‌اندازند.
سابقه خانوادگي آندومتريوز
تنگ يا بسته شدن گردن رحم (مسير خروجي بافت تخريبي و خون(
پيشگيري
اقدام خاصي براي پيشگيري نمي‌توان انجام داد. تنها مي‌توان با تشخيص زودهنگام و درمان مناسب از گسترش آندومتريوز جلوگيري كرد.
عواقب مورد انتظار
بدون درمان، آندومتريوز تدريجاً شديد مي‌شود. اما پس از يائسگي، به علت كاهش توليد استروژن، تدريجاً پسرفت مي‌كند.
علايم
را مي‌توان با دارو تخفيف داد و گاهي اين بيماري با جراحي قابل معالجه است.
در خانم‌هايي كه شدت بيماري در آنها زياد است، موفقيت درمان كمتر است.
عوارض احتمالي
نازايي به علت كاشته شدن بافت در لوله‌هاي رحمي و تنگ شدن آنها
درد ناتوان‌كننده اما اين درد هيچگاه نشانه‌اي از تهديد زندگي نيست.
مشكلات ادراري و اجابت مزاج
چسبندگي احشاي لگني
عود آندومتريوز پس از جراحي
وجود بافت كاشته شده روي تخمدان مي‌تواند باعث ايجاد كيست‌هاي بزرگ و توده‌هاي لگني به نام آندومتريوما شود.
درمان
اصول كلي
امكان دارد تشخيص اين اختلال دشوار و نيازمند معاينات مكرر يا اقدامات جراحي تشخيصي مثل لاپاروسكوپي باشد. در لاپاروسكوپي، با ايجاد منفذي از روي شكم، وسيله‌اي باريك كه نوك آن منبع نور قرار دارد به درون حفره شكم فرستاده شده و احشاي شكمي و لگني بررسي مي‌شوند. عكس‌برداري از قست پاييني روده‌ها با اشعه ايكس (همراه با تنقيه باريم براي بهتر ديدن روده‌ها) ممكن است در رسيدن به تشخيص كمك كننده باشد.
- درمان برحسب مرحله بيماري، سن بيمار، و تصميم به بچه‌دار شدن يا نشدن متفاوت است.
- اگر بچه مي‌خواهيد، هرچه زودتر به فكر حاملگي باشيد. حاملگي ممكن است بيماري را مقداري تخفيف هم بدهد. توجه داشته باشيد كه به تعويق انداختن حاملگي ممكن است به نازايي بيانجامد.
- به جاي تامپون از نوارهاي بهداشتي استفاده كنيد. تامپون ممكن است احتمال جريان پس‌گرد خون و بافت تخريبي و ورود آن به حفره شكم و لگن را بيشتر كند.
- براي تخفيف درد از گرما استفاده كنيد. يك صفحه گرم‌كننده يا شيشه آب داغ را روي شكم يا كمر قرار دهيد، يا حمام آب گرم بگيريد تا عضلات شل شوند و ناراحتي تخفيف يابد.
- امكان دارد براي حذف بافت كاشته شده از جراحي با ليزر يا منعقد ساختن بافت با جريان الكتريكي استفاده شود.
- جراحي براي برداشتن بافت‌هاي كاشته شده، يا درآوردن رحم، لوله‌هاي رحمي و تخمدان‌ها در خانم‌هايي كه ديگر نمي‌خواهند حامله شوند.
داروها
مي‌توان از داروهاي ضد التهابي غيراستروييدي براي رفع درد خفيف استفاده كرد.
امكان دارد داروهاي ضد درد قوي‌تري تجويز شوند.
داروهاي رايجي كه براي درمان آندومتريوز با مهار كار تخمدان تجويز مي‌شوند عبارتند از قرص‌هاي جلوگيري از حاملگي، داروهاي پروژستروني، دانازول و هورمون آزاد كننده گنادوترويين‌ها.
فعاليت
در زمان ابتلا به اين بيماري ورزش، حتي راه رفتن، درد را تخفيف داده و سطح استروژن را كاهش مي‌دهد كه اين ممكن است باعث كند شدن رشد آندومتريوز شود.
پس از جراحي نياز است تا فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري مقداري محدود شود.
رژيم غذايي
از خوردن كافئين اجتناب كنيد زيرا به نظر مي‌رسد درد را در بعضي از خانم‌ها بدتر كند.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده تان علايم آندومتريوز را داريد.
اگر يكي از موارد زير هنگام درمان رخ دهد:
ـ درد غير قابل تحمل
ـ خونريزي غيرمعمول يا زياد
- اگر دچار علايم جديد و غيرقابل توجيه شده ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي به همراه داشته باشند.
- اگر پس از درمان، علايم مجدداً ظاهر شوند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران
