پرسش :
اختلال خلقي فصلي چیست و چگونه درمان می شود؟
پاسخ :
شرح بيماري
اختلال خلقي فصلي تغيير فصلي خلق كه در طي فصل زمستان بروز كرده و با آمدن بهار برطرف مي‌گردد. علايم اين عارضه معمولاً در ماه شهريور كه روزها شروع به كوتاه شدن مي‌كنند آغاز شده، در طي زمستان تا ماه اسفند كه روزها دوباره شروع به بلند شدن مي‌كنند ادامه مي‌يابد. روشنايي نقش مهمي در ايجاد و نيز درمان اين اختلال دارد. اين عارضه هم در بزرگسالان و هم در كودكان بروز كرده و در خانم‌ها شايعتر است. در موارد نادر، اين اختلال فصلي خلق در ماه‌هاي تابستان بروز كرده و ممكن است ناشي از عدم تحمل گرما باشد.
علايم شايع
علايم زير در آغاز زمستان بروز مي‌كنند:
افسردگي
خستگي
سستي و تنبلي
افزايش اشتها (به‌خصوص نسبت به كربوهيدرات‌ها)
افزايش وزن
تحريك‌پذيري
نياز بيشتر به خواب
احساس شادي كمتر
تمايل كمتر براي شركت در فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي اجتماعي اختلال در تطبيق دادن خود با زندگي در اثر تغييرات فوق
علل
غده پينه‌آل (يكي از اعضاي تنظيم‌گر بدن) در مغز، هورموني به‌نام ملاتونين ترشح مي‌كند كه مي‌تواند اثر منفي بر روي خلق داشته باشد. در محيط روشن (در طي روز) ميزان ترشح ملاتونين بسيار اندك است؛ حداكثر ميزان ترشح آن در شب و بين ساعت‌هاي 3-2 صبح است. در فصل زمستان كه طول مدت شب در آن طولاني‌تر است ترشح ملاتونين افزايش يافته و بنابراين سطح آن در بدن نيز افزايش مي‌يابد. روشن بودن چراغ در حد معمول شب‌ها در منزل يا دفتر كار براي خنثي كردن يا اثر فصل زمستان ناكافي است.
عوامل تشديد كننده بيماري
موقعيت جغرافيايي (افراد ساكن در عرض‌هاي جغرافيايي شمالي كره زمين نسبت به اين اختلال مستعدترند.)
وجود ساير بيماري‌هاي منجر به افسردگي
پيشگيري
هيچ اقدام خاصي براي پيشگيري از اين اختلال شناخته نشده است.
عواقب موردانتظار
با تشخيص و درمان صحيح، علايم اين اختلال را مي‌توان به حداقل رساند.
عوارض احتمالي
تداوم علايم در طول زندگي و ايجاد اختلال در زندگي
درمان
اصول كلي
تشخيص اين اختلال ممكن است مشكل باشد زيرا ساير انواع افسردگي نيز ممكن است همين علايم را داشته باشند.
- آزمايش‌هاي خون براي رد ساير اختلالات طبي احتمالي ممكن است انجام شود. تشخيص اين اختلال معمولاً نياز به يك بررسي سه‌ساله تغييرات خلقي دارد؛ چنانچه اين تغييرات خلقي در پاييز شروع شده و با آمدن بهار فروكش نمايند اين تشخيص تأييد مي‌گردد.
- علايم خفيف ممكن است با اقدامات ساده زير قابل برطرف شدن باشند: پرده‌هاي اتاق را كنار بزنيد؛ در كنار پنجره بنشينيد و به‌طور مكرر به بيرون نگاه كنيد. در روزهاي ابري از چراغ‌هاي پرنور استفاده كنيد. تغييرات خلقي خود را به‌طور روزانه ثبت كنيد تا هرگونه تغيير خلقي يا الگوي خلقي بعداً قابل ارزيابي باشد. خود را منزوي نكنيد (به ملاقات دوستان رفته، از نمايشگاه‌ها ديدن كنيد و...). به پيشنهادهاي ذكرشده در قسمت «فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري » توجه كنيد.
- ساير درمان‌ها در اين زمينه هنوز مراحل تكاملي خود را طي مي‌كنند، ولي اساس آنها را معمولاً طولاني كردن روز به‌طور مصنوعي با روش‌هاي مختلف يا نوردرماني تشكيل مي‌دهد. مدت و شدت درمان ممكن است در افراد مختلف متفاوت باشد و تعيين آن بايد با همفكري شما و تيم پزشكي شما صورت گيرد. اگرچه اين منابع روشنايي به‌صورت تجاري در دسترس قرار دارند، توصيه مي‌شود كه بدون دستور پزشك از آنها استفاده نشود. نمونه‌هايي از اين درمان‌ها به‌شرح زير است: 1 ـ روزي يك ساعت صبح و عصر زير يك چراغ بسيار پرنور (معادل لامپ‌هاي 10100 وات يا بيشتر) بنشينيد. واژه لوكس (LUX) كه معادل لاتين واژه روشنايي (light) در انگليسي است، واحد اندازه‌گيري براي نوردرماني است. 2 ـ از يك كلاه آفتاب‌گردان داراي چراغ‌هاي كوچك روشن‌شونده با باتري كه روشنايي را مستقيماً بر روي چشم‌ها مي‌اندازد استفاده كنيد.
- در برخي بيماران نوردرماني مؤثر نبوده و ممكن است انواع ديگر درمان نظير دارودرماني يا روان‌درماني لازم گردد.
داروها
داروهاي ضدافسردگي در بيماراني كه به ساير درمان‌ها پاسخ نمي‌دهند ممكن است تجويز گردد.
فعاليت
در زمان ابتلا به اين بيماري در حد توان و انرژي خود به فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بپردازيد. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري فيزيكي تقريباً هميشه براي اختلالات خلقي اثر درماني دارد.
تا آنجا كه ممكن است در محيط باز قرار گيريد به‌خصوص در روشنايي اول صبح.
در فصل زمستان به مناطق گرمسير مسافرت نماييد.
رژيم غذايي
از يك رژيم طبيعي متعادل براي حفظ سلامتي مطلوب استفاده كنيد.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان داراي علايم اختلال خلقي فصلي باشيد.
اگر علايم با وجود درمان ادامه يافته يا تشديد شوند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران
شرح بيماري
اختلال خلقي فصلي تغيير فصلي خلق كه در طي فصل زمستان بروز كرده و با آمدن بهار برطرف مي‌گردد. علايم اين عارضه معمولاً در ماه شهريور كه روزها شروع به كوتاه شدن مي‌كنند آغاز شده، در طي زمستان تا ماه اسفند كه روزها دوباره شروع به بلند شدن مي‌كنند ادامه مي‌يابد. روشنايي نقش مهمي در ايجاد و نيز درمان اين اختلال دارد. اين عارضه هم در بزرگسالان و هم در كودكان بروز كرده و در خانم‌ها شايعتر است. در موارد نادر، اين اختلال فصلي خلق در ماه‌هاي تابستان بروز كرده و ممكن است ناشي از عدم تحمل گرما باشد.
علايم شايع
علايم زير در آغاز زمستان بروز مي‌كنند:
افسردگي
خستگي
سستي و تنبلي
افزايش اشتها (به‌خصوص نسبت به كربوهيدرات‌ها)
افزايش وزن
تحريك‌پذيري
نياز بيشتر به خواب
احساس شادي كمتر
تمايل كمتر براي شركت در فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري هاي اجتماعي اختلال در تطبيق دادن خود با زندگي در اثر تغييرات فوق
علل
غده پينه‌آل (يكي از اعضاي تنظيم‌گر بدن) در مغز، هورموني به‌نام ملاتونين ترشح مي‌كند كه مي‌تواند اثر منفي بر روي خلق داشته باشد. در محيط روشن (در طي روز) ميزان ترشح ملاتونين بسيار اندك است؛ حداكثر ميزان ترشح آن در شب و بين ساعت‌هاي 3-2 صبح است. در فصل زمستان كه طول مدت شب در آن طولاني‌تر است ترشح ملاتونين افزايش يافته و بنابراين سطح آن در بدن نيز افزايش مي‌يابد. روشن بودن چراغ در حد معمول شب‌ها در منزل يا دفتر كار براي خنثي كردن يا اثر فصل زمستان ناكافي است.
عوامل تشديد كننده بيماري
موقعيت جغرافيايي (افراد ساكن در عرض‌هاي جغرافيايي شمالي كره زمين نسبت به اين اختلال مستعدترند.)
وجود ساير بيماري‌هاي منجر به افسردگي
پيشگيري
هيچ اقدام خاصي براي پيشگيري از اين اختلال شناخته نشده است.
عواقب موردانتظار
با تشخيص و درمان صحيح، علايم اين اختلال را مي‌توان به حداقل رساند.
عوارض احتمالي
تداوم علايم در طول زندگي و ايجاد اختلال در زندگي
درمان
اصول كلي
تشخيص اين اختلال ممكن است مشكل باشد زيرا ساير انواع افسردگي نيز ممكن است همين علايم را داشته باشند.
- آزمايش‌هاي خون براي رد ساير اختلالات طبي احتمالي ممكن است انجام شود. تشخيص اين اختلال معمولاً نياز به يك بررسي سه‌ساله تغييرات خلقي دارد؛ چنانچه اين تغييرات خلقي در پاييز شروع شده و با آمدن بهار فروكش نمايند اين تشخيص تأييد مي‌گردد.
- علايم خفيف ممكن است با اقدامات ساده زير قابل برطرف شدن باشند: پرده‌هاي اتاق را كنار بزنيد؛ در كنار پنجره بنشينيد و به‌طور مكرر به بيرون نگاه كنيد. در روزهاي ابري از چراغ‌هاي پرنور استفاده كنيد. تغييرات خلقي خود را به‌طور روزانه ثبت كنيد تا هرگونه تغيير خلقي يا الگوي خلقي بعداً قابل ارزيابي باشد. خود را منزوي نكنيد (به ملاقات دوستان رفته، از نمايشگاه‌ها ديدن كنيد و...). به پيشنهادهاي ذكرشده در قسمت «فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري » توجه كنيد.
- ساير درمان‌ها در اين زمينه هنوز مراحل تكاملي خود را طي مي‌كنند، ولي اساس آنها را معمولاً طولاني كردن روز به‌طور مصنوعي با روش‌هاي مختلف يا نوردرماني تشكيل مي‌دهد. مدت و شدت درمان ممكن است در افراد مختلف متفاوت باشد و تعيين آن بايد با همفكري شما و تيم پزشكي شما صورت گيرد. اگرچه اين منابع روشنايي به‌صورت تجاري در دسترس قرار دارند، توصيه مي‌شود كه بدون دستور پزشك از آنها استفاده نشود. نمونه‌هايي از اين درمان‌ها به‌شرح زير است: 1 ـ روزي يك ساعت صبح و عصر زير يك چراغ بسيار پرنور (معادل لامپ‌هاي 10100 وات يا بيشتر) بنشينيد. واژه لوكس (LUX) كه معادل لاتين واژه روشنايي (light) در انگليسي است، واحد اندازه‌گيري براي نوردرماني است. 2 ـ از يك كلاه آفتاب‌گردان داراي چراغ‌هاي كوچك روشن‌شونده با باتري كه روشنايي را مستقيماً بر روي چشم‌ها مي‌اندازد استفاده كنيد.
- در برخي بيماران نوردرماني مؤثر نبوده و ممكن است انواع ديگر درمان نظير دارودرماني يا روان‌درماني لازم گردد.
داروها
داروهاي ضدافسردگي در بيماراني كه به ساير درمان‌ها پاسخ نمي‌دهند ممكن است تجويز گردد.
فعاليت
در زمان ابتلا به اين بيماري در حد توان و انرژي خود به فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بپردازيد. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري فيزيكي تقريباً هميشه براي اختلالات خلقي اثر درماني دارد.
تا آنجا كه ممكن است در محيط باز قرار گيريد به‌خصوص در روشنايي اول صبح.
در فصل زمستان به مناطق گرمسير مسافرت نماييد.
رژيم غذايي
از يك رژيم طبيعي متعادل براي حفظ سلامتي مطلوب استفاده كنيد.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان داراي علايم اختلال خلقي فصلي باشيد.
اگر علايم با وجود درمان ادامه يافته يا تشديد شوند.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران
