پرسش :
در مورد امام زمان سلام الله علیها حدیث و روایتی در میزان الحکمه وارد شده است که بیان می دارد: بعضی از مردم که به پرستش ماه و ستارگان مشغول هستند به صف افرادی که با امام هستند می پیوندند و بعضی از افرادی که ادعای طرفداری امام زمان (عج) را می کنند او را ترک می کنند. لطفا در خصوص این حدیث توضیح بفرمائید و این که چه کسی این مطلب را ارجاع داده است؟ و در مورد چه کسانی است؟
پاسخ :
حدیث مورد نظر در کتاب میزان الحکمه از کتاب «الغیبه» نعمانی نقل شده است و اصل آن چنین است که جناب نعمانی در باب احوال شیعیان هنگام خروج قائم(عج) از ابراهیم بن عبدالحمید نقل می‌کند که گفت: کسی که از امام صادق(ع) شنیده بود به من خبر داد که حضرت فرمود:«هنگامی که قائم (عج) خروج می‌کند، کسی که خیال می‌کرد از پیروان آن حضرت هست از این امر(اطاعت حضرت) خارج می‌شود و کسانی مانند عبادت کنندگان خورشید و ماه در ولایت آن حضرت داخل می‌شود ».[1]
این حدیث به رغم موثق بودن رجالش، «مرسله» است؛ به جهت آن‌که راوی حدیث (ابراهیم بن عبدالحمید که از اصحاب امام کاظم (ع) است) آن را از کسی نقل می‌کند که از امام صادق (ع) شنیده است و نام آن شخص را بیان نمی‌کند؛ از این‌رو این حدیث از نظر سند«مرسله» است.
اما از نظر دلالت، روایت دلالت دارد بر این‌که: به هنگام ظهور حضرت قائم (عج) عده‌ای از شیعیان که گمان می کردند از یاران و طرفداران حضرت مهدی (ع) هستند و خود را از پیروان آن حضرت می پنداشتند، ازتحت ولایت آن حضرت خارج می شوند.(تحمل ولایت آن حضرت را ندارند.) اما در عوض عده‌ای از غیرمومنان که به تعبیر روایت «مانندعبادت کنندگان خورشید و ماه» (یعنی مشرک) هستند، حقیقت را دریافته و حق را تشخیص داده و در زمره یاران و اصحاب حقیقی امام مهدی (عج) درمی‌آیند و او را یاری می‌رسانند.
بنابراین ظاهراً روایت در موردکسانی است که ادعای ایمان و داشتن ولایت آن حضرت را دارند اما زمانی که امتحان پیش می آید و وقت عمل فرا می رسد ولایت و اطاعت از اوامر آن حضرت را بر نمی تابند و نه تنها با ظهور امام زمان به رستگاری نمی‌رسند، بلکه چه بسا به هلاکت برسند و حتی با سپاه حق به مخالفت و مبارزه برخیزند. در عوض برخی از مستضعفان فکری (کافران و مشرکان)که حقیقتاً از ظلم و بی‌عدالتی به ستوه آمده‌اند با دیدن حکومت عدل آن حضرت، ایمان آورده و در تحت ولایت ایشان وارد می‌شوند.
البته علامه مجلسی (ره) این روایت را با همین سند اما با اندکی تفاوت چنین نقل کرده است:
«هنگامی که قائم (عج) خروج می‌کند کسانی که خیال می‌کردند از پیروان آن حضرت هستند، از این مسیر خارج می‌شوند و در زمرۀ عبادت کنندگان خورشید و ماه (یعنی مشرکان) قرار می‌گیرند».[2]
یعنی مومنان غیرواقعی نه تنها حضرت را یاری نمی‌رسانند، بلکه از اسلام خارج شده و به صف مشرکان و معاندین می‌پیوندند.
در واقع این حدیث اشاره‌ای بر شدائد و مصائب زیاد زمان ظهور دارد که اگر انسان، مسلّح به تقوای الهی نباشد و در پناه ایمان واقعی و عمل صالح قرار نگیرد، گمراه خواهد شد.
پی نوشتها:
[1] . نعماني، الغيبه، ص317، مکتبه الصدوق، تهران، [بي‌تا]. ري‌شهري، ميزان الحکمه، ج1، ص187، دارالحديث، قم، [بي‌تا]. حدثنا أحمد بن محمد بن سعيد ابن عقدة قال حدثنا حميد بن زياد عن علي بن الصباح قال حدثنا أبو علي الحسن بن محمد الحضرمي قال حدثني جعفر بن محمد عن إبراهيم بن عبد الحميد قال أخبرني من سمع أبا عبد الله ع يقول:" إذا خرج القائم ع خرج من هذا الأمر من كان يرى أنه من أهله و دخل فيه شبه عبدة الشمس و القمر "
[2] . مجلسي، بحارالانوار، ج52، ص364، چاپ دوم، موسسه الوفاء، بيروت، 1403.
www.islamquest.net
حدیث مورد نظر در کتاب میزان الحکمه از کتاب «الغیبه» نعمانی نقل شده است و اصل آن چنین است که جناب نعمانی در باب احوال شیعیان هنگام خروج قائم(عج) از ابراهیم بن عبدالحمید نقل می‌کند که گفت: کسی که از امام صادق(ع) شنیده بود به من خبر داد که حضرت فرمود:«هنگامی که قائم (عج) خروج می‌کند، کسی که خیال می‌کرد از پیروان آن حضرت هست از این امر(اطاعت حضرت) خارج می‌شود و کسانی مانند عبادت کنندگان خورشید و ماه در ولایت آن حضرت داخل می‌شود ».[1]
این حدیث به رغم موثق بودن رجالش، «مرسله» است؛ به جهت آن‌که راوی حدیث (ابراهیم بن عبدالحمید که از اصحاب امام کاظم (ع) است) آن را از کسی نقل می‌کند که از امام صادق (ع) شنیده است و نام آن شخص را بیان نمی‌کند؛ از این‌رو این حدیث از نظر سند«مرسله» است.
اما از نظر دلالت، روایت دلالت دارد بر این‌که: به هنگام ظهور حضرت قائم (عج) عده‌ای از شیعیان که گمان می کردند از یاران و طرفداران حضرت مهدی (ع) هستند و خود را از پیروان آن حضرت می پنداشتند، ازتحت ولایت آن حضرت خارج می شوند.(تحمل ولایت آن حضرت را ندارند.) اما در عوض عده‌ای از غیرمومنان که به تعبیر روایت «مانندعبادت کنندگان خورشید و ماه» (یعنی مشرک) هستند، حقیقت را دریافته و حق را تشخیص داده و در زمره یاران و اصحاب حقیقی امام مهدی (عج) درمی‌آیند و او را یاری می‌رسانند.
بنابراین ظاهراً روایت در موردکسانی است که ادعای ایمان و داشتن ولایت آن حضرت را دارند اما زمانی که امتحان پیش می آید و وقت عمل فرا می رسد ولایت و اطاعت از اوامر آن حضرت را بر نمی تابند و نه تنها با ظهور امام زمان به رستگاری نمی‌رسند، بلکه چه بسا به هلاکت برسند و حتی با سپاه حق به مخالفت و مبارزه برخیزند. در عوض برخی از مستضعفان فکری (کافران و مشرکان)که حقیقتاً از ظلم و بی‌عدالتی به ستوه آمده‌اند با دیدن حکومت عدل آن حضرت، ایمان آورده و در تحت ولایت ایشان وارد می‌شوند.
البته علامه مجلسی (ره) این روایت را با همین سند اما با اندکی تفاوت چنین نقل کرده است:
«هنگامی که قائم (عج) خروج می‌کند کسانی که خیال می‌کردند از پیروان آن حضرت هستند، از این مسیر خارج می‌شوند و در زمرۀ عبادت کنندگان خورشید و ماه (یعنی مشرکان) قرار می‌گیرند».[2]
یعنی مومنان غیرواقعی نه تنها حضرت را یاری نمی‌رسانند، بلکه از اسلام خارج شده و به صف مشرکان و معاندین می‌پیوندند.
در واقع این حدیث اشاره‌ای بر شدائد و مصائب زیاد زمان ظهور دارد که اگر انسان، مسلّح به تقوای الهی نباشد و در پناه ایمان واقعی و عمل صالح قرار نگیرد، گمراه خواهد شد.
پی نوشتها:
[1] . نعماني، الغيبه، ص317، مکتبه الصدوق، تهران، [بي‌تا]. ري‌شهري، ميزان الحکمه، ج1، ص187، دارالحديث، قم، [بي‌تا]. حدثنا أحمد بن محمد بن سعيد ابن عقدة قال حدثنا حميد بن زياد عن علي بن الصباح قال حدثنا أبو علي الحسن بن محمد الحضرمي قال حدثني جعفر بن محمد عن إبراهيم بن عبد الحميد قال أخبرني من سمع أبا عبد الله ع يقول:" إذا خرج القائم ع خرج من هذا الأمر من كان يرى أنه من أهله و دخل فيه شبه عبدة الشمس و القمر "
[2] . مجلسي، بحارالانوار، ج52، ص364، چاپ دوم، موسسه الوفاء، بيروت، 1403.
www.islamquest.net
