چهارشنبه، 25 اسفند 1389
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما

پرسش :

چرا طرح يك تئورى كامل و فراگير براى بيان انديشه‏ى اسلامى ضرورت دارد؟


پاسخ :
اسلام به عنوان آخرين دين مُرسَل براى هدايت آدميان تا قيام قيامت آمده است.[1] خاتميت آن اقتضا مى‏كند كه كامل‏ترين دين مُرسَل باشد و تمامى آنچه را كه بايد از دين نفس الامرى به وحى و نقل بيان گردد، شامل شود.[2]
از سوى ديگر،چون اين دين در زمان و مكان خاصى نازل شده و با مخاطبان اوليه‏ى خاصى مواجه بوده، گاه عناصر دينى در آن با توجه به موقعيت ارايه شده است، و اين امر به ويژه در سنت معصومان‏عليهم السلام و به خصوص در رفتار آنها، بايد مورد توجه قرار گيرد. گنجينه‏ى معارف اسلامى مملوّ از عناصر جهان‏شمول و موقعيتى است كه از زمان بعثت رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم تا غيبت كبرى امام زمان )عج( بيان شده است.
تاكنون فقيهان و عالمان دين در برخورد با اين مجموعه‏ى گرانقدر شيوه‏اى جزءگرايانه و خردنگر را دنبال كرده‏اند و هر گاه با پرسشى مواجه شده‏اند، با مراجعه به آن كوشيده‏اند، پاسخى در خور بيابند. در اين روش هيچ‏گاه ارتباط عناصر جهان‏شمول با يكديگر و رابطه‏ى آنها با عناصر موقعيتى ملحوظ نبوده است. هر چه در دين يافت مى‏شده، به عنوان امرى ثابت و لايتغير تلقى مى‏گشته است، مگر آن كه نشانه‏اى بر خلاف آن يافت شود و در اين صورت به عنوان حكم متغيّر محسوب مى‏شده و هيچ جست‏وجويى از حكم، يا احكام ثابتى كه ريشه‏ى آن را تشكيل مى‏داده‏اند، نمى‏شده است.
اين رويّه باعث شده است تا مباحث اسلامى فاقد نگرش كلان و نظام‏مند باشند و اجزاء ساختار انديشه‏ى اسلامى، بى هيچ آداب و ترتيبى، بدون تدوين مدوّن، كنار هم قرار گيرند. اين كنار هم آمدن هر چند در نهايت نظمى را پديد آورده، ولى هيچ گاه ترابط منطقى اجزاء و نحوه‏ى تأثير و تأثّر آنها در يكديگر مورد كاوش و دقت نظر واقع نشده است.
از سوى ديگر، به نحوه‏ى پيدايش عناصر موقعيتى در نصوص دينى چندان توجّهى نشده و با تمام آنچه وارد شده، به عنوان حكم ثابت و عنصر جهان‏شمول برخورد شده است. و اگر در موردى آيات و نشانه‏هاى تاثير موقعيت آشكار و واضح بوده است، آن را عنصرى موقعيتى بر شمرده و به سادگى از كنار آن گذشته‏اند، بى آن كه پرسشى از زمينه و ريشه‏ى آن مطرح كنند.
همين عوامل سبب شده تا ما در ارايه‏ى نظام‏هاى اسلامى در زمينه‏هاى گوناگون، مانند اقتصاد، سياست، و...، ناتوان باشيم و نتوانيم تصوير روشنى از فلسفه‏ى سياسى اسلام، فلسفه‏ى اقتصادى اسلام، ...يا مكتب سياسى اسلام، مكتب اقتصادى اسلام، ...و مباحثى از اين دست عرضه كنيم.
از سوى ديگر، نحوه‏ى تاثير زمان و مكان در عناصر دينى و چگونگى نقش موقعيت در آنها به وضوح تبيين نشده و ارتباط عناصر موقعيتى با عناصر جهان‏شمول به گونه‏اى منطقى واضح نشده است.
"نظريه‏ى انديشه مدوّن )نظام‏مند( در اسلام"يك تئورى براى پاسخ به چنين پرسش‏هايى بر اساس مبانى مذكور در بحث‏هاى قبلى است.

منابع مطالعه بيشتر:

1. مهدى هادوى تهرانى، ولايت و ديانت، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، قم، چاپ دوم، 1380.

2. مهدى هادوى تهرانى، مبانى كلامى اجتهاد، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، قم، چاپ اول، 1377.

3. مهدى هادوى تهرانى، مكتب و نظام اقتصادى اسلام، قم، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، چاپ اول، 1378.

پی نوشتها:

[1] شهيد مطهرى مى‏گويد: براى يك مسلمان ممكن نيست چنين مسئله‏اى مطرح باشد كه آيا بعد از پيامبر ما صلى الله عليه وآله، پيامبر ديگرى هم هست يا نيست؟ تصوّر اين كه بعد از پيغمبر ما صلى الله عليه وآله، پيغمبر ديگرى در دنيا بيايد، با ايمان به پيغمبرى اين پيغمبر منافات دارد. )ر.ك: شهيد مطهرى، خاتميت، ص 12).

[2] در روايت از امام صادق‏عليه السلام نقل شده است: حلال محمد حلال ابداً الى يوم القيامة و حرامه حرام ابداً الى يوم القيامة؛ حلال محمد همواره تا روز قيامت حلال است و حرام او همواره حرام تا روز قيامت حرام است.)ر.ك: الكلينى، الكافى، ج 1، ص 58، حديث 19).

http://farsi.islamquest.net


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.