پرسش :
آیاجبرئیل فقط در هنگام وحی به پیامبر اکرم (ص) نازل می شد و یا همیشه با پیامبر بود؟ اگر همیشه با پیامبر بود، پس پیامبر ملکی است، به صورت انسان و نقض قرآن است: "انا بشر مثلکم". اگر فقط در هنگام وحی نازل می شد، پس سنت های نبی از جمله ریش داشتن بدون آبخور و سایر سنت ها استحکام نداشته و قابل تجدید نظر است.
پاسخ :
سوال شما چند بخش دارد که به ترتیب به آنها پاسخ می دهیم:
1. جبرئیل فقط اوقات نزول وحی بر نبی اکرم (ص) وارد می شد؛ چرا که در موارد بسیار در روایات داریم که مثلا پیامبر اکرم (ص) مشغول فلان کار بود که جبرئیل بر او نازل شد،[1] و این گویای این مطلب است که جبرئیل در همه حال همراه ایشان نبوده، اگر همراه پیامبر بوده دیگر نزول معنا نداشت؛ زیرا نزول به این معنا است که مرتبه بالا بوده و به مرتبه پایین نازل شده و در صورتی که او همراه پیامبر باشد دیگر نزول معنا ندارد؛ بلکه باید گفته می شد که مثلا جبرئیل که همراه نبی مکرم (ص)بود به او گفت یا بر او وحی کرد؛ مثلا در آیۀ 19 سورۀ مریم و آیات سورۀ ضحی در تفاسیر آمده است، شان نزول آیه برای تأخیر در وحی بوده و بین 25 تا 45 روز تاخیر در وحی نقل شده است.[2]
2. پاسخ قسمت دوم سوال: شکی نیست طبق آموزه های دینی خداوند فرشته ای را برای تعلیم مکارم اخلاق به پیامبرش گماشته بود[3]، اما مگر مصاحبت دائمی فرشته ای با پیامبر دلیل آن است که پیامبر ملک بوده است!
شما فرمودید اگر جبرئیل دائما همراه نبی اکرم (ص)بوده، پس پیامبر بشر نبوده، مگر جبرئیل، کسی جز حامل وحی و واسطه در رساندن وحی به رسول خدا است؟ تلازم بین همراهی جبرئیل و ملک بودن رسول الله (ص) روشن نیست؛ یعنی معلوم نیست چطور از همراهی دائمی جبرئیل با پیامبر نتیجه گرفتید پیامبر ملک است، مگر همراهی دائمی دو موجود به معنای هم جنسی است؟ اگر ما با یک انگشتر همیشه همراه شویم یعنی ما انگشتر هستیم؟ خداوند همیشه همراه ما است؛ یعنی ما خدا هستیم یا خداوند همان موجودات است؟! و یا فرشتگانی که همیشه همراه انسان هستند و اعمال او را ضبط می کنند، لازمه اش این است که انسان فرشته باشد؟! این استدلال مبنای عقلی ندارد و حتی اگر پیامبر همیشه با جبرئیل همراه باشد خدشه ای به بشر بودن آن حضرت وارد نکرده و با آیۀ قرآن تنافی پیدا نمی کند.
3. نکته دیگر این که علتی که جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل می شود نه بر بقیه مردم، عصمت نبی است، نه این که علت عصمت نبی نزول جبرئیل بر ایشان باشد، تا زمانی که شخص عصمت از خطا و اشتباه نداشته باشد، لایق مقام نبوت نمی شود و وحی بر او نازل نمی شود، وقتی این طور بود دیگر حضور یا عدم حضور جبرئیل ربطی به عصمت نبی اکرم (ص) پیدا نمی کند؛ چون ایشان امین خداوند متعال هستند و جبرئیل نیز پیام آور خداوند است.
در ادامه ضروری است بدانیم که ملاک متابعت ما از نبی اکرم (ص) چیست؟ و چرا ما از نبی اکرم اطاعت می کنیم؟ آیا همراهی جبرئیل (ع) ملاک ما برای متابعت از ایشان است، یا ملاک دیگری دارد؟
جبرئیل تنها نقش حامل وحی را دارد، نه در عصمت نبوی، و نه در وجوب متابعت از ایشان تاثیر گذار نیست ندارد؛ بنابراین سنن نبوی قابل خدشه و تجدید نظر نیست؛ چون بر گرفته از رفتار پیامبری است که از هر گونه خطایی مصون بوده و از بالاترین درجه کمال انسانی برخوردار است، تا آن جایی که خداوند درجه قرب ایشان را به خود، کمتر از قاب قوسین بیان می کند.
پی نوشتها:
[1]کلینی،الکافی، ج 6، ص 52، چاپ چهارم، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1365؛ همان، ج 5، ص 304؛ علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج 17، ص 378، باب 52، اليقين و الصبر على الشدائد، مؤسسة الوفاء، بيروت..
[2] بانوى اصفهانى، سيده نصرت امين، مخزن العرفان در تفسير قرآن، ج 15، ص 169،نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361 ش؛ كاشانى، ملا فتح الله، تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، ج10، ص 269، كتابفروشى محمد حسن علمى، تهران، 1336 ش؛ حسينى شاه عبدالعظيمى، حسين بن احمد، تفسير اثنا عشرى، ج 14، ص 249، انتشارات ميقات، تهران، چاپ اول، 1363 ش؛ رشيدالدين ميبدى، احمد بن ابى سعد، كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج 6، ص 140، انتشارات امير كبير، تهران، چاپ پنجم، 1371 ش.
3 حضرت علی (ع) در این باره می فرماید: لَقَدْ قَرَنَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِهِ مِنْ لَدُنْ أَنْ كَانَ فَطِيماً أَعْظَمَ مَلَكٍ مِنْ مَلَائِكَتِهِ يَسْلُكُ بِهِ طَرِيقَ الْمَكَارِمِ وَ مَحَاسِنَ أَخْلَاقِ الْعَالَمِ لَيْلَهُ وَ نَهَارَه؛ نهجالبلاغة، ص300.
منبع: http://farsi.islamquest.net
سوال شما چند بخش دارد که به ترتیب به آنها پاسخ می دهیم:
1. جبرئیل فقط اوقات نزول وحی بر نبی اکرم (ص) وارد می شد؛ چرا که در موارد بسیار در روایات داریم که مثلا پیامبر اکرم (ص) مشغول فلان کار بود که جبرئیل بر او نازل شد،[1] و این گویای این مطلب است که جبرئیل در همه حال همراه ایشان نبوده، اگر همراه پیامبر بوده دیگر نزول معنا نداشت؛ زیرا نزول به این معنا است که مرتبه بالا بوده و به مرتبه پایین نازل شده و در صورتی که او همراه پیامبر باشد دیگر نزول معنا ندارد؛ بلکه باید گفته می شد که مثلا جبرئیل که همراه نبی مکرم (ص)بود به او گفت یا بر او وحی کرد؛ مثلا در آیۀ 19 سورۀ مریم و آیات سورۀ ضحی در تفاسیر آمده است، شان نزول آیه برای تأخیر در وحی بوده و بین 25 تا 45 روز تاخیر در وحی نقل شده است.[2]
2. پاسخ قسمت دوم سوال: شکی نیست طبق آموزه های دینی خداوند فرشته ای را برای تعلیم مکارم اخلاق به پیامبرش گماشته بود[3]، اما مگر مصاحبت دائمی فرشته ای با پیامبر دلیل آن است که پیامبر ملک بوده است!
شما فرمودید اگر جبرئیل دائما همراه نبی اکرم (ص)بوده، پس پیامبر بشر نبوده، مگر جبرئیل، کسی جز حامل وحی و واسطه در رساندن وحی به رسول خدا است؟ تلازم بین همراهی جبرئیل و ملک بودن رسول الله (ص) روشن نیست؛ یعنی معلوم نیست چطور از همراهی دائمی جبرئیل با پیامبر نتیجه گرفتید پیامبر ملک است، مگر همراهی دائمی دو موجود به معنای هم جنسی است؟ اگر ما با یک انگشتر همیشه همراه شویم یعنی ما انگشتر هستیم؟ خداوند همیشه همراه ما است؛ یعنی ما خدا هستیم یا خداوند همان موجودات است؟! و یا فرشتگانی که همیشه همراه انسان هستند و اعمال او را ضبط می کنند، لازمه اش این است که انسان فرشته باشد؟! این استدلال مبنای عقلی ندارد و حتی اگر پیامبر همیشه با جبرئیل همراه باشد خدشه ای به بشر بودن آن حضرت وارد نکرده و با آیۀ قرآن تنافی پیدا نمی کند.
3. نکته دیگر این که علتی که جبرئیل بر پیامبر (ص) نازل می شود نه بر بقیه مردم، عصمت نبی است، نه این که علت عصمت نبی نزول جبرئیل بر ایشان باشد، تا زمانی که شخص عصمت از خطا و اشتباه نداشته باشد، لایق مقام نبوت نمی شود و وحی بر او نازل نمی شود، وقتی این طور بود دیگر حضور یا عدم حضور جبرئیل ربطی به عصمت نبی اکرم (ص) پیدا نمی کند؛ چون ایشان امین خداوند متعال هستند و جبرئیل نیز پیام آور خداوند است.
در ادامه ضروری است بدانیم که ملاک متابعت ما از نبی اکرم (ص) چیست؟ و چرا ما از نبی اکرم اطاعت می کنیم؟ آیا همراهی جبرئیل (ع) ملاک ما برای متابعت از ایشان است، یا ملاک دیگری دارد؟
جبرئیل تنها نقش حامل وحی را دارد، نه در عصمت نبوی، و نه در وجوب متابعت از ایشان تاثیر گذار نیست ندارد؛ بنابراین سنن نبوی قابل خدشه و تجدید نظر نیست؛ چون بر گرفته از رفتار پیامبری است که از هر گونه خطایی مصون بوده و از بالاترین درجه کمال انسانی برخوردار است، تا آن جایی که خداوند درجه قرب ایشان را به خود، کمتر از قاب قوسین بیان می کند.
پی نوشتها:
[1]کلینی،الکافی، ج 6، ص 52، چاپ چهارم، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1365؛ همان، ج 5، ص 304؛ علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج 17، ص 378، باب 52، اليقين و الصبر على الشدائد، مؤسسة الوفاء، بيروت..
[2] بانوى اصفهانى، سيده نصرت امين، مخزن العرفان در تفسير قرآن، ج 15، ص 169،نهضت زنان مسلمان، تهران، 1361 ش؛ كاشانى، ملا فتح الله، تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، ج10، ص 269، كتابفروشى محمد حسن علمى، تهران، 1336 ش؛ حسينى شاه عبدالعظيمى، حسين بن احمد، تفسير اثنا عشرى، ج 14، ص 249، انتشارات ميقات، تهران، چاپ اول، 1363 ش؛ رشيدالدين ميبدى، احمد بن ابى سعد، كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج 6، ص 140، انتشارات امير كبير، تهران، چاپ پنجم، 1371 ش.
3 حضرت علی (ع) در این باره می فرماید: لَقَدْ قَرَنَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِهِ مِنْ لَدُنْ أَنْ كَانَ فَطِيماً أَعْظَمَ مَلَكٍ مِنْ مَلَائِكَتِهِ يَسْلُكُ بِهِ طَرِيقَ الْمَكَارِمِ وَ مَحَاسِنَ أَخْلَاقِ الْعَالَمِ لَيْلَهُ وَ نَهَارَه؛ نهجالبلاغة، ص300.
منبع: http://farsi.islamquest.net
