پرسش :
فلسفه حجاب چیست؟ در اسلام می گویند که زن و مرد یکسان آفریده شده اند پس چرا اسلام فقط زنان را محدود می کند؟ اگر بین زن و مرد تفاوتی نباشد پس مردها هم باید حجاب داشته باشند.
پاسخ :
برای روشن شدن پاسخ توجه به چند نکته ضروی است:
1. زنان و مردان از جهاتی مانند؛ خلقت از یک ذات و گوهر[1]، و بهره مندی از حقوق اجتماعی همچون؛ ازدواج، تعليم و تربيـت، احقاق حقوق، آزادی اندیشه، بیان و قلم و ... مساوی هستند.
2. زن و مرد در عین این که از جهات متعدد مساویند از جهات متعدد دیگر با هم اختلاف دارند.
علامه طباطبايي در این مورد چنين می فرمايند :«زن در عين دارا بودن مشترکات، از جهاتی با مرد اختلاف دارد، چون ويژگي های ساختمانی متوسط زنان نظير: مغز ، قلب ، شريانها ، اعصاب ، قامت و وزن ، طبق آن چه که در کالبد شناسی توضيح داده شده است از متوسط مردان در همان ويژگي ها مؤخرتر است و اين مسئله موجب شده است که جسم زن لطيفتر و نرم تر از مرد باشد و در مقابل، جسم مرد درشت تر و سخت تر باشد. و احساساتی لطيف نظير: دوستی ، رقت قلب ، زيباگرايي و آرايش جويي در زن بيشتر و انديشه گرايي در مرد فزون تر شود . بنابر اين؛ زندگی زن « احساس گرا » و زندگی مرد « انديشه گرا » است».[2]
3. اصل پوشش مخصوص خانمها نیست و بر مردان نیز تا حدودی لازم است[3].
4. به نظر ما فلسفه پوشش برای بانوان به چند چیز برمی گردد. بعضی از آنها جنبه روانی دارد و بعضی جنبه خانوادگی و بعضی دیگر جنبه اجتماعی.
الف). از جنبه روانی حجاب به بهداشت روانی اجتماع کمک میکند.
ب). از جنبه خانوادگی حجاب سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین زوجین میگردد.
ج). از جنبه اجتماعی حجاب موجب حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماع میگردد.
به عبارت دیگر اسلام میخواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی و ...، به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد، و اجتماع منحصرا برای کار و فعالیت باشد. بر خلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذت جوییهای جنسی به هم میآمیزد اسلام میخواهد این دو محیط را کاملا از یکدیگر تفکیک کند.[4]
5. دلیل لزوم پوشش بیشتر و کامل برای زنان علاوه بر نکات گفته شده ویژگی های خاصی است که در خانم ها وجود دارد؛ زیرا زن مظهر جمال و مرد مظهر شیفتگی است. قهرا به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده نه به مرد. لذا با این که دستور پوشیدن برای مردان (مثل زنان) مقرر نشده است عملا مردان پوشیدهتر از زنان از منزل بیرون میروند، زیرا تمایل مرد به نگاه کردن و چشم چرانی است نه به خودنمایی، و بر عکس تمایل زن بیشتر به خودنمایی است نه به چشم چرانی.
تمایل مرد به چشم چرانی، بیشتر زن را تحریک به خودنمایی میکند و به همین جهت «تبرج» (بزک نمودن) از مختصات زنان است.»[5]
نکته ی پایانی این که پوشش بیشتر زن، سبب میگردد تا ارزش زن در برابر مرد بالا رود. حريم نگهداشتن زن ميان خود و مرد يكی از وسائل مرموزی بوده است كه زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده كرده است. اسلام زن را تشويق كرده است كه از اين وسيله استفاده كند. اگر اسلام تاکید کرده است که زن متینتر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مردان نگذارد برای آن است که بر احترام زن افزوده شود و همچون کالای بی ارزشی تلقی نگردد که به راحتی در اختیار همگان است.[6]
بعبارت دیگر؛ پوشيده بودن زن ، در همان حدودي که اسلام تعيين کرده، موجب کرامت واحترام بيشتر اوست؛ زيرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون مي دارد، پس حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه.
برای مطالعه بیشتر ، نک:
1. آيت الله احمد محسني گرگاني ، "در ناب در صدف حجاب " انتشارات علوم اسلامي .
2. محمدي اشتهاردي ؛محمد؛حجاب بيانگرشخصيت ،چاپ اول نشر معاونت مبارزه با مفاسداجتماعي ناجا.
3. رزاقي،احمد،عوامل فساد وبد حجابي وشيوه هاي مقابله با آن ،چاپ چهارم ،نشر سازمان تبليغات اسلامي ،1371ش.
4. شجاعي ،محمد درّوصدف،چاپ سوم ،نشرــ 1378ش.
5. مطهر ي،مرتضي ،مسئله حجاب ،نشر صدرا .
6. قرائتي ،محسن ،پوشش زن دراسلام ،چاپ نهم ،نشر ناصر ،1370ش.
7. جوادي آملي ،زن درآئينه جلال وجمال ،چاپ دوم ،نشر فرهنگي رجاء 1371ش.
8. فتاحي زاده ،فتحيه ،حجاب از ديدگاه قرآن وسنت ،چاپ دوم ،نشر دفتر تبليغات اسلامي ،1376ش.
پی نوشتها:
[1] نساء، 1 "یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء و اتقوا الله الذی تسالون به و الارحام ان الله کان علیکم رقیبا".
[2] ترجمه الميزان، ج2، ص 416.
[3] مثلا پوشش عورت واجب است و پوشش بقیه بدن در صورتی که در معرض نگاه نامحرم و سبب فتنه وفساد شود نیز واجب است مگر آن مقداری که به صورت متعارف (مثل سر و صورت) آشکار است. مسائل جدید، ج3، ص227 و 228.
[4] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 19، ص 432.
[5] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار ج 19، مسأله حجاب، ستر عورت.
[6] نک: همان، با اندکی تغییر.
منبع: http://farsi.islamquest.net
برای روشن شدن پاسخ توجه به چند نکته ضروی است:
1. زنان و مردان از جهاتی مانند؛ خلقت از یک ذات و گوهر[1]، و بهره مندی از حقوق اجتماعی همچون؛ ازدواج، تعليم و تربيـت، احقاق حقوق، آزادی اندیشه، بیان و قلم و ... مساوی هستند.
2. زن و مرد در عین این که از جهات متعدد مساویند از جهات متعدد دیگر با هم اختلاف دارند.
علامه طباطبايي در این مورد چنين می فرمايند :«زن در عين دارا بودن مشترکات، از جهاتی با مرد اختلاف دارد، چون ويژگي های ساختمانی متوسط زنان نظير: مغز ، قلب ، شريانها ، اعصاب ، قامت و وزن ، طبق آن چه که در کالبد شناسی توضيح داده شده است از متوسط مردان در همان ويژگي ها مؤخرتر است و اين مسئله موجب شده است که جسم زن لطيفتر و نرم تر از مرد باشد و در مقابل، جسم مرد درشت تر و سخت تر باشد. و احساساتی لطيف نظير: دوستی ، رقت قلب ، زيباگرايي و آرايش جويي در زن بيشتر و انديشه گرايي در مرد فزون تر شود . بنابر اين؛ زندگی زن « احساس گرا » و زندگی مرد « انديشه گرا » است».[2]
3. اصل پوشش مخصوص خانمها نیست و بر مردان نیز تا حدودی لازم است[3].
4. به نظر ما فلسفه پوشش برای بانوان به چند چیز برمی گردد. بعضی از آنها جنبه روانی دارد و بعضی جنبه خانوادگی و بعضی دیگر جنبه اجتماعی.
الف). از جنبه روانی حجاب به بهداشت روانی اجتماع کمک میکند.
ب). از جنبه خانوادگی حجاب سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین زوجین میگردد.
ج). از جنبه اجتماعی حجاب موجب حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماع میگردد.
به عبارت دیگر اسلام میخواهد انواع التذاذهای جنسی، چه بصری و لمسی و ...، به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد، و اجتماع منحصرا برای کار و فعالیت باشد. بر خلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت را با لذت جوییهای جنسی به هم میآمیزد اسلام میخواهد این دو محیط را کاملا از یکدیگر تفکیک کند.[4]
5. دلیل لزوم پوشش بیشتر و کامل برای زنان علاوه بر نکات گفته شده ویژگی های خاصی است که در خانم ها وجود دارد؛ زیرا زن مظهر جمال و مرد مظهر شیفتگی است. قهرا به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده نه به مرد. لذا با این که دستور پوشیدن برای مردان (مثل زنان) مقرر نشده است عملا مردان پوشیدهتر از زنان از منزل بیرون میروند، زیرا تمایل مرد به نگاه کردن و چشم چرانی است نه به خودنمایی، و بر عکس تمایل زن بیشتر به خودنمایی است نه به چشم چرانی.
تمایل مرد به چشم چرانی، بیشتر زن را تحریک به خودنمایی میکند و به همین جهت «تبرج» (بزک نمودن) از مختصات زنان است.»[5]
نکته ی پایانی این که پوشش بیشتر زن، سبب میگردد تا ارزش زن در برابر مرد بالا رود. حريم نگهداشتن زن ميان خود و مرد يكی از وسائل مرموزی بوده است كه زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده كرده است. اسلام زن را تشويق كرده است كه از اين وسيله استفاده كند. اگر اسلام تاکید کرده است که زن متینتر و با وقارتر و عفیف تر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مردان نگذارد برای آن است که بر احترام زن افزوده شود و همچون کالای بی ارزشی تلقی نگردد که به راحتی در اختیار همگان است.[6]
بعبارت دیگر؛ پوشيده بودن زن ، در همان حدودي که اسلام تعيين کرده، موجب کرامت واحترام بيشتر اوست؛ زيرا او را از تعرض افراد جلف و فاقد اخلاق مصون مي دارد، پس حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است هم مصونیت زن را در پی دارد و هم مصونیت جامعه را در آلوده شدن به گناه.
برای مطالعه بیشتر ، نک:
1. آيت الله احمد محسني گرگاني ، "در ناب در صدف حجاب " انتشارات علوم اسلامي .
2. محمدي اشتهاردي ؛محمد؛حجاب بيانگرشخصيت ،چاپ اول نشر معاونت مبارزه با مفاسداجتماعي ناجا.
3. رزاقي،احمد،عوامل فساد وبد حجابي وشيوه هاي مقابله با آن ،چاپ چهارم ،نشر سازمان تبليغات اسلامي ،1371ش.
4. شجاعي ،محمد درّوصدف،چاپ سوم ،نشرــ 1378ش.
5. مطهر ي،مرتضي ،مسئله حجاب ،نشر صدرا .
6. قرائتي ،محسن ،پوشش زن دراسلام ،چاپ نهم ،نشر ناصر ،1370ش.
7. جوادي آملي ،زن درآئينه جلال وجمال ،چاپ دوم ،نشر فرهنگي رجاء 1371ش.
8. فتاحي زاده ،فتحيه ،حجاب از ديدگاه قرآن وسنت ،چاپ دوم ،نشر دفتر تبليغات اسلامي ،1376ش.
پی نوشتها:
[1] نساء، 1 "یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثیرا و نساء و اتقوا الله الذی تسالون به و الارحام ان الله کان علیکم رقیبا".
[2] ترجمه الميزان، ج2، ص 416.
[3] مثلا پوشش عورت واجب است و پوشش بقیه بدن در صورتی که در معرض نگاه نامحرم و سبب فتنه وفساد شود نیز واجب است مگر آن مقداری که به صورت متعارف (مثل سر و صورت) آشکار است. مسائل جدید، ج3، ص227 و 228.
[4] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 19، ص 432.
[5] مطهری، مرتضی، مجموعه آثار ج 19، مسأله حجاب، ستر عورت.
[6] نک: همان، با اندکی تغییر.
منبع: http://farsi.islamquest.net
