پرسش :
آيا رجعت از امام حسين (ع) شروع و به امام حسن عسكری (ع) ختم می‌شود؟
پاسخ :
1- رجعت به معنی عودت، بازگشت است. در اینجا به معنی بازگشت به سوی دنیا میباشد و در اصطلاح معنی رجعت از نظر علما و دانشمندان شیعه چنین است که میگویند، پیش از قیام قیامت در ادامه حکومت حضرت مهدی (ع) به ترتیب، دوران رجعت هر یک از ائمه (ع) فرا رسد و جمعی از نیکان بسیار نیک از هر دوران و همچنین بدکاران بسیار بد از هر زمان به دنیا بازگردند. نیکان برای دیدن دولت کریمه اهلبیت و رسیدن به آرزوی حکومت عدل و داد و بدکاران از برای عقوبت و عذاب دنیا که سزای اعمال خود را در این دنیا ندیدهاند.
2 - مسأله رجعت امری حتمی است و به وقوع خواهد پیوست و در این باره اسناد و مدارک قرآنی و بیان مفسران که آیات بسیاری را درباره رجعت در مقام تأویل بیان کردهاند و همچنین احادیث بسیاری قریب به دویست روایت به طور تواتر در این مورد موجود است به چند مورد از آیات روایات مربوط به رجعت اشاره می‌شود.
آیات قرآن:
الف) یوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یکذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یوزَعُونَ؛ روزی که مبعوث گردانیم از هر امتی فوجی از آنها که تکذیب میکنند به آیات ما پس ایشان بازداشته خواهند شد(1).
در بعضی از تفاسیر مثل تفسیر علی بن ابراهیم آمده است. مظور از "آیات" در آیه شریفه، امیرالمؤمنین و ائمه (ع) است(2).
ب) قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اِثْنَتَینِ وَ أَحْییتَنَا اِثْنَتَینِ؛ در آن حال کافران گویند پروردگارا تو دو بار ما را بمیراندی و دو بار زنده کردی(3).
این آیه درباره اهل کفر در رستاخیز است و بیان قول ایشان میباشد. علی بن ابراهیم از امام صادق و امام باقر (ع) روایت کرده است که فرمودند: این آیه در رجعت است و مخصوص طایفهای است که پس از مردن، زنده میشوند و بازگشت میکنند آن گاه میمیرند و در قیامت زنده میشوند،(4) و آیات 243 از سوره بقره و آیه 39 از سوره یونس و... به همین موضوع (رجعت) دلالت دارد.
و اما احادیث:
الف) امام صادق (ع) میفرمایند: «ان الرجعة لیست بعامة و هی خاصة لایرجع الا من محض الایمان محضاً او محض الشرک محضاً؛ رجعت همگانی نیست بلکه خاص است و فقط کسانی به دنیا بازمیگردند که مؤمن خالص یا مشرک محض باشند(5).
ب) در رجعت اولین کسی که زمین بر او شکافته می‌شود، امام حسین (ع) میباشد. امام صادق (ع) میفرمایند: «اول من تنشق الارض عنه و یرجع الی الدنیا الحسین بن علی (ع)؛ نخستین کسی که قبر به روی او شکافته می‌شود و به دنیا برمیگردد حسین بن علی (ع) است.»
و همچنین در روایت آمده است که امام باقر (ع) به بکیر بن اعین فرموند: «رسول خدا و علی رجعت خواهند کرد.»(6)
ج) از حضرت رضا (ع) نقل شده است: مأمون به امام رضا عرض کرد: ای ابالحسن نظر شما درباره رجعت چیست. حضرت فرموند:
«حقیقت دارد. در میان امتهای پیشین نیز وجود داشته است و قرآن از آن سخن به میان آورده و رسول خدا (ص) فرموده است هر چه در امتهای گذشته بوده در میان ن امت نیز عیناً و مو به مو پیش خواهد آمد.»(7)
د) و این که در روایت وارد شده است که از عمر دنیا فقط یک روز باقی مانده باشد خدای تعالی آن روز را طولانی میکند تا حضرت حجت (عج) ظهور کند:
اولاً، این روز از روزهای دنیا است، چون که ظهور آن حضرت و دولت کریمه اهلبیت (ع) قبل از قیام قیامت است.
ثانیاً، منظور معصوم (ع) از این سخن این است که ظهور حتمی و قطعی است و در مقام تأکید به امر ظهور این مطلب را فرموده است، بدین معنا که امام ظهور خواهند کرد و جای انکاری نیست، اگر از عمر دنیا یک روز مانده باشد.
بنابراین مقصود روایت این نیست که ظهور امام زمان (عج) در روز آخر دنیا اتفاق میافتد، بلکه صرفاً در مقام بیان حتمیت ظهور آقا میباشد والا بنا بر روایات رجعت و روایات پیرامون وقایع بعد از ظهور امام زمان (عج) بیشک دوران ظهور و بعد از آن طولانی خواهد بود.
خلاصه پاسخ:
1- رجعت از مسلمات مذهب شیعه میباشد و پیرامون آن دلایل متعددی وجود دارد.
2- رجعت یعنی، بعضی از انسانهایی که قبل از ظهور امام (عج) از دنیا رفتهاند به زندگی دنیوی بازمیگردند، یکی از گروههایی که رجعت میکنند، ائمه (ع) میباشند.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
1- رجعت از نظر شیعه، نجمالدین طبسی؛
2- رجعت، محمد باقر بهبودی؛
3- رجعت محمد خادمی شیرازی؛
4- رجعت علامه محمد باقر مجلسی.
3- اصل رجعت ائمه اطهار (ع) از مسلمات است اما آیا همه آن بزرگواران میآیند یا منحصر است به حضرت امیر و سیدالشهدا (ع) اختلافی است.
برای آگاهی بیشتر ر. ک:
1- رجعت از نظر شیعه، نجم الدین طبسی؛
2- رجعت، خادمی شیرازی؛
3- رجعت، علامه مجلسی؛
4- شیعه و رجعت، سید محمد میرشاه ولد.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره نمل، آیه 83.
2. تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 69، نقل از تفسیر علی بن ابراهیم.
3. سوره غافر، آیه 11.
4. تفسیر لاهیجی، ج 3، ص 900.
5. میزان الحکمه، ج 4، ص 1984، ح 6941.
6. میزان الحکمه، ج 4، ص 1982، ح 6932 و 6933 ؛ سفینة البحار، ج 3، ص 315.
7. میزان الحکمه، ج 4، ح 6927، ص 1980.
1- رجعت به معنی عودت، بازگشت است. در اینجا به معنی بازگشت به سوی دنیا میباشد و در اصطلاح معنی رجعت از نظر علما و دانشمندان شیعه چنین است که میگویند، پیش از قیام قیامت در ادامه حکومت حضرت مهدی (ع) به ترتیب، دوران رجعت هر یک از ائمه (ع) فرا رسد و جمعی از نیکان بسیار نیک از هر دوران و همچنین بدکاران بسیار بد از هر زمان به دنیا بازگردند. نیکان برای دیدن دولت کریمه اهلبیت و رسیدن به آرزوی حکومت عدل و داد و بدکاران از برای عقوبت و عذاب دنیا که سزای اعمال خود را در این دنیا ندیدهاند.
2 - مسأله رجعت امری حتمی است و به وقوع خواهد پیوست و در این باره اسناد و مدارک قرآنی و بیان مفسران که آیات بسیاری را درباره رجعت در مقام تأویل بیان کردهاند و همچنین احادیث بسیاری قریب به دویست روایت به طور تواتر در این مورد موجود است به چند مورد از آیات روایات مربوط به رجعت اشاره می‌شود.
آیات قرآن:
الف) یوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یکذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یوزَعُونَ؛ روزی که مبعوث گردانیم از هر امتی فوجی از آنها که تکذیب میکنند به آیات ما پس ایشان بازداشته خواهند شد(1).
در بعضی از تفاسیر مثل تفسیر علی بن ابراهیم آمده است. مظور از "آیات" در آیه شریفه، امیرالمؤمنین و ائمه (ع) است(2).
ب) قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اِثْنَتَینِ وَ أَحْییتَنَا اِثْنَتَینِ؛ در آن حال کافران گویند پروردگارا تو دو بار ما را بمیراندی و دو بار زنده کردی(3).
این آیه درباره اهل کفر در رستاخیز است و بیان قول ایشان میباشد. علی بن ابراهیم از امام صادق و امام باقر (ع) روایت کرده است که فرمودند: این آیه در رجعت است و مخصوص طایفهای است که پس از مردن، زنده میشوند و بازگشت میکنند آن گاه میمیرند و در قیامت زنده میشوند،(4) و آیات 243 از سوره بقره و آیه 39 از سوره یونس و... به همین موضوع (رجعت) دلالت دارد.
و اما احادیث:
الف) امام صادق (ع) میفرمایند: «ان الرجعة لیست بعامة و هی خاصة لایرجع الا من محض الایمان محضاً او محض الشرک محضاً؛ رجعت همگانی نیست بلکه خاص است و فقط کسانی به دنیا بازمیگردند که مؤمن خالص یا مشرک محض باشند(5).
ب) در رجعت اولین کسی که زمین بر او شکافته می‌شود، امام حسین (ع) میباشد. امام صادق (ع) میفرمایند: «اول من تنشق الارض عنه و یرجع الی الدنیا الحسین بن علی (ع)؛ نخستین کسی که قبر به روی او شکافته می‌شود و به دنیا برمیگردد حسین بن علی (ع) است.»
و همچنین در روایت آمده است که امام باقر (ع) به بکیر بن اعین فرموند: «رسول خدا و علی رجعت خواهند کرد.»(6)
ج) از حضرت رضا (ع) نقل شده است: مأمون به امام رضا عرض کرد: ای ابالحسن نظر شما درباره رجعت چیست. حضرت فرموند:
«حقیقت دارد. در میان امتهای پیشین نیز وجود داشته است و قرآن از آن سخن به میان آورده و رسول خدا (ص) فرموده است هر چه در امتهای گذشته بوده در میان ن امت نیز عیناً و مو به مو پیش خواهد آمد.»(7)
د) و این که در روایت وارد شده است که از عمر دنیا فقط یک روز باقی مانده باشد خدای تعالی آن روز را طولانی میکند تا حضرت حجت (عج) ظهور کند:
اولاً، این روز از روزهای دنیا است، چون که ظهور آن حضرت و دولت کریمه اهلبیت (ع) قبل از قیام قیامت است.
ثانیاً، منظور معصوم (ع) از این سخن این است که ظهور حتمی و قطعی است و در مقام تأکید به امر ظهور این مطلب را فرموده است، بدین معنا که امام ظهور خواهند کرد و جای انکاری نیست، اگر از عمر دنیا یک روز مانده باشد.
بنابراین مقصود روایت این نیست که ظهور امام زمان (عج) در روز آخر دنیا اتفاق میافتد، بلکه صرفاً در مقام بیان حتمیت ظهور آقا میباشد والا بنا بر روایات رجعت و روایات پیرامون وقایع بعد از ظهور امام زمان (عج) بیشک دوران ظهور و بعد از آن طولانی خواهد بود.
خلاصه پاسخ:
1- رجعت از مسلمات مذهب شیعه میباشد و پیرامون آن دلایل متعددی وجود دارد.
2- رجعت یعنی، بعضی از انسانهایی که قبل از ظهور امام (عج) از دنیا رفتهاند به زندگی دنیوی بازمیگردند، یکی از گروههایی که رجعت میکنند، ائمه (ع) میباشند.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
1- رجعت از نظر شیعه، نجمالدین طبسی؛
2- رجعت، محمد باقر بهبودی؛
3- رجعت محمد خادمی شیرازی؛
4- رجعت علامه محمد باقر مجلسی.
3- اصل رجعت ائمه اطهار (ع) از مسلمات است اما آیا همه آن بزرگواران میآیند یا منحصر است به حضرت امیر و سیدالشهدا (ع) اختلافی است.
برای آگاهی بیشتر ر. ک:
1- رجعت از نظر شیعه، نجم الدین طبسی؛
2- رجعت، خادمی شیرازی؛
3- رجعت، علامه مجلسی؛
4- شیعه و رجعت، سید محمد میرشاه ولد.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره نمل، آیه 83.
2. تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 69، نقل از تفسیر علی بن ابراهیم.
3. سوره غافر، آیه 11.
4. تفسیر لاهیجی، ج 3، ص 900.
5. میزان الحکمه، ج 4، ص 1984، ح 6941.
6. میزان الحکمه، ج 4، ص 1982، ح 6932 و 6933 ؛ سفینة البحار، ج 3، ص 315.
7. میزان الحکمه، ج 4، ح 6927، ص 1980.
.jpg "چرا خداوند ایتقدر دین ساخته است؟")
