پرسش :

آيه 55 سوره نور، چگونه بر ظهور موعود جهانى دلالت دارد؟

پاسخ :
خداوند متعال در آیه 55 سوره نور می‌فرماید:
«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَ مَن کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛
خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان‌ گونه که به پیشینیان آن‌ها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه‌دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند. آنچنان‌ که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. و کسانی‌ که پس از آن کفر شوند، آن‌ها فاسقانند.»

آیۀ فوق مربوط به زمان ظهور حضرت‌ مهدی‌ علیه‌السلام و عصر حکومت جهانی توحیدی است و شواهد و قرائن آن عبارت است از:

۱. با آیات دیگر که ظهور در غلبۀ دین اسلام در آخرالزمان بر سایر ادیان دارد سازگاری و مناسبت دارد.

۲. کلمۀ «الأرض» که با الف و لام جنس آمده، بدون قرینه‌ای بر انصراف آن به سرزمین خاص و معین، حمل بر تمام روی زمین می‌شود(1)

۳. تبدیل خوف به امنیت کامل تاکنون انجام نگرفته است و این تنها با حکومت گستردۀ مؤمنین بر روی زمین انجام می‌گیرد.

۴. با مراجعه به روایاتی که در ذیل آیۀ فوق رسیده، این معنا تأیید می‌گردد.
قرطبی در ذیل آیۀ از رسول خدا صلّی‌ الله علیه و آله نقل کرده که فرمود: «در آن‌روز بر روی زمین خانه‌ای نیست جز آن که خداوند کلمۀ اسلام را در آن وارد خواهد ساخت»(2)
سدی از ابن‌ عباس نقل کرده ک آیه درمورد آل محمد‌ صلّی‌ الله علیه و آله نازل شده است(3)
از امام‌سجاد علیه‌السلام نقل شده که فرمود: «آیه،‌ در شأن حضرت قائم‌ علیه‌السلام است»(4)
از امام‌صادق‌ علیه‌السلام نیز نقل شده که فرمود: «آیه دربارۀ قائم و اصحاب اوست»(5)

۵. در زمان خلافت خلفای اربعه نیز امنیت کامل در سرتاسر جهان پدید نیامد، خصوصاً آن که دو دشمن قدرتمند ایران و روم، اسلام را تهدید می‌کردند، و لذا در طول سی سال، جنگ‌های زیادی به‌وقوع پیوست.
فضل می‌گوید: «... به امام‌ صادق‌ علیه‌السلام عرض کردم: این نواصب گمان می‌کنند که آیه در شأن ابوبکر و عمر و عثمان و علی‌ علیه‌السلام نازل شده است. حضرت فرمود: خداوند قلوب ناصبه را هدایت نمی‌کند؛ چه زمانی دین مرضی خدا و رسول تثبیت شده است و امر آن انتشار یافته و خوف و شک از قلوب و سینه‌های مردم در عهد یکی از آن سه خلیفه و در عهد علی‌ علیه‌السلام با ارتداد مردم بیرون رفته است. چه فتنه‌هایی که در ایام آن‌ها برانگیخته شد، و چه جنگ‌هایی به آن‌ها نسبت داده شده است که بین آنان و کفار واقع شده»(6)

پی‌نوشت‌ها:
۱. تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۶۱۴ ؛ جامع‌البیان، ذیل آیه.
۲. تفسیر قرطبی، ج۷، ص۴۲۹ ؛ درالمنثور، ذیل آیه.
۳. شواهدالتنزیل، ج۱، ص۴۱۳.
۴. تفسیر صافی، ج۳،‌ص۴۴۴.
۵. الغیبة‌، نعمانی، ص۱۲۶.
۶. تفسیر کنزالدقائق، ج۹، ص۳۳۵.

منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران