پرسش :
منظور از كلمه «طيّبه» چيست؟
پاسخ :
مفسران در معنا و تفسير «كلمه طيّبه» بحث و گفتگو دارند كه به برخي از نظريات آنها اشاره ميشود
1 ـ برخي معتقدند كه مراد از «كلمه طيّبه»، كلمه طيّبه «لا اله الا الله» است. (مجمع البيان 6/312)
اين كلمه مبارك بسان شجره طيّبهاي است كه ريشههايش مستحكم و استوار، و شاخههايش سر به آسمان كشيده است، و در واقع درخت سعادت انسان محسوب ميگردد. اين درخت كه همان حقيقت توحيد است قلب انسان را زنده ميكند و همه بتها را ميشكند. در مقابل بت پول، رشوه، ربا، دزدي و تجاوز سجده نميكند، براي حفظ مقام هزاران دروغ نميگويد، و براي حفظ مال دنيا دست به جنايت نميزند؛ زيرا اين گونه اعمال شرك و بتپرستي است و بدين جهت است كه انسان رياكار را در آخرت به اسم منافق و فاجر ميخوانند. ( ميزان الحكمه، باب 1409 ، حديث 6784 )
وقتي توحيد در دل انسان زنده شد، هوا پرستي ـ كه عامل اصلي تمام انحرافات است ـ نابود ميشود.
از اين رو، در روايت زيبايي آمده است «اَبْغَضُ اِلهٍ عُبِدَ عَلي وَجْهِ الْأرْضِ الْهوي» [بدترين بتها كه در روي زمين هميشه مورد پرستش قرار ميگرفته است، بت هوي و هوس است.] (المحجة البيضاء 8/44)
مادرِ بتها بت نفس شماست
زانكه آن بت مار و اين بت اژدهاست
اگر شجره طيّبه توحيد در قلب انسان كاشته شد اين بتها كنار ميرود.
2ـ برخي از مفسران بر اين اعتقادند كه مراد از كلمه طيّبه «شخص مؤمن» است. در قرآن مجيد، بر موجودات « كلمة الله » اطلاق شده است؛ مؤمن هم كلام الهي است. خورشيد، ماه، ستارگان، زمين و آسمان همه كلمة الله هستند؛ يعني اينها در كتاب آفرينش و تكوين جزء كلمات الله به شمار ميآيند؛ همانگونه كه در مورد حضرت مسيح (ع) كلمة‌الله استعمال شده است. آل عمران/39
درخت وجود مؤمن ـ مانند شجره طيّبه ـ داراي ميوههاي مختلف تمام فصل از قبيل سخاوت، شجاعت، جود، مهر، محبت، احسان، ايمان، و مانند آن است. (التبيان 6/292)
3ـ برخي نيز « كلمه طيّبه » را به امامان معصوم (ع) تفسير كردهاند. اين بزرگواران شجره طيّبهاي هستند كه شاخسار وجودي آنها سرشار از ميوههاست كه هر كس به تاريخ زندگيشان، به مزار و حرمشان و به كلمات و سخنانشان، نزديك شود و دست نياز بسوي آنها دراز كند، بيبهره نخواهد ماند. (تفسير نمونه 10/340)
4ـ « علماء » تفسير ديگري براي كلمه طيبه هستند؛ زيرا مردم از ميوههاي وجود آنها بهره ميبرند.
5ـ « فكر پاك » پنجمين تفسيري است كه براي كلمه طيّبه بيان شده است. افكار پاك، شجره طيّبهاي هستند كه در طول تاريخ ثابت و برقرار ميمانند.
6ـ ششمين تفسيري كه براي كلمه طيّبه گفتهاند، «سخن خوب» است. گاهي يك سخن خوب ماندگار ميشود و افراد زيادي در جامعه از آن استفاده ميكنند. ( تفسير الميزان 23 (فارسي)، صفحه 78 و 79 و تفسير نمونه 10/331)
از اين رو، از پيامبر گرامي اسلام (ص) در كتاب ارشاد ديلمي روايت معروفي نقل شده است كه آن حضرت فرمودند «ما اَهْدَيَ اَلْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عَلي اَخيهِ الْمُسْلِمٍ هَدِيَّةِ اَفْضِلَ مِنْ كَلِمَةِ حِكْمَةٍ يَزيدُهُ اللّهُ بِها هُديَ وَ يَرُدُّهُ عَنْ رِديَ» [هيچ مسلماني براي مسلمان ديگر هديهاي بهتر از كلمه حكمتآميزي كه نور هدايت را در قلب او زياد و ظلمت و تاريكي را كم كند، هديه نكرده است.] (ميزان الحكمه، باب 4011، حديث 21208)
در داستان حضرت خضر و موسي (ع) آمده است كه وقتي آنها به شهر إنطاكيّه رسيدند. و با بيمهري شديد مردم مواجه شدند، به ناچار به سوي خارج شهر حركت كردند. در خارج شهر به ديوار خرابهاي برميخورند. حضرت خضر (ع) به حضرت موسي (ع) گفت « اين ديوار خراب را بايد بسازيم ». سخن خضر براي موسي ناخوشايند آمد. حضرت خضر فرمود « اين ديوار از آنِ دو بچّه يتيم است و گنجي در اينجا پنهان گشته، پدر آنها انسان خوبي بوده است، اميد ميرود بچههايش از آن استفاده كنند.»
در روايات آمده است كه آن گنج پول و طلا نبوده است، بلكه كلمات حكمتآميزي بوده كه پدر براي فرزندان خود به يادگار گذاشته بود. (مجمع البيان 6/488) همانگونه كه سخنان گهربار اميرالمؤمنين (ع) ارزشمندتر از هر گنجي است كه براي همه عصرها و نسلها به يادگار مانده است.
eporsesh.com
مفسران در معنا و تفسير «كلمه طيّبه» بحث و گفتگو دارند كه به برخي از نظريات آنها اشاره ميشود
1 ـ برخي معتقدند كه مراد از «كلمه طيّبه»، كلمه طيّبه «لا اله الا الله» است. (مجمع البيان 6/312)
اين كلمه مبارك بسان شجره طيّبهاي است كه ريشههايش مستحكم و استوار، و شاخههايش سر به آسمان كشيده است، و در واقع درخت سعادت انسان محسوب ميگردد. اين درخت كه همان حقيقت توحيد است قلب انسان را زنده ميكند و همه بتها را ميشكند. در مقابل بت پول، رشوه، ربا، دزدي و تجاوز سجده نميكند، براي حفظ مقام هزاران دروغ نميگويد، و براي حفظ مال دنيا دست به جنايت نميزند؛ زيرا اين گونه اعمال شرك و بتپرستي است و بدين جهت است كه انسان رياكار را در آخرت به اسم منافق و فاجر ميخوانند. ( ميزان الحكمه، باب 1409 ، حديث 6784 )
وقتي توحيد در دل انسان زنده شد، هوا پرستي ـ كه عامل اصلي تمام انحرافات است ـ نابود ميشود.
از اين رو، در روايت زيبايي آمده است «اَبْغَضُ اِلهٍ عُبِدَ عَلي وَجْهِ الْأرْضِ الْهوي» [بدترين بتها كه در روي زمين هميشه مورد پرستش قرار ميگرفته است، بت هوي و هوس است.] (المحجة البيضاء 8/44)
مادرِ بتها بت نفس شماست
زانكه آن بت مار و اين بت اژدهاست
اگر شجره طيّبه توحيد در قلب انسان كاشته شد اين بتها كنار ميرود.
2ـ برخي از مفسران بر اين اعتقادند كه مراد از كلمه طيّبه «شخص مؤمن» است. در قرآن مجيد، بر موجودات « كلمة الله » اطلاق شده است؛ مؤمن هم كلام الهي است. خورشيد، ماه، ستارگان، زمين و آسمان همه كلمة الله هستند؛ يعني اينها در كتاب آفرينش و تكوين جزء كلمات الله به شمار ميآيند؛ همانگونه كه در مورد حضرت مسيح (ع) كلمة‌الله استعمال شده است. آل عمران/39
درخت وجود مؤمن ـ مانند شجره طيّبه ـ داراي ميوههاي مختلف تمام فصل از قبيل سخاوت، شجاعت، جود، مهر، محبت، احسان، ايمان، و مانند آن است. (التبيان 6/292)
3ـ برخي نيز « كلمه طيّبه » را به امامان معصوم (ع) تفسير كردهاند. اين بزرگواران شجره طيّبهاي هستند كه شاخسار وجودي آنها سرشار از ميوههاست كه هر كس به تاريخ زندگيشان، به مزار و حرمشان و به كلمات و سخنانشان، نزديك شود و دست نياز بسوي آنها دراز كند، بيبهره نخواهد ماند. (تفسير نمونه 10/340)
4ـ « علماء » تفسير ديگري براي كلمه طيبه هستند؛ زيرا مردم از ميوههاي وجود آنها بهره ميبرند.
5ـ « فكر پاك » پنجمين تفسيري است كه براي كلمه طيّبه بيان شده است. افكار پاك، شجره طيّبهاي هستند كه در طول تاريخ ثابت و برقرار ميمانند.
6ـ ششمين تفسيري كه براي كلمه طيّبه گفتهاند، «سخن خوب» است. گاهي يك سخن خوب ماندگار ميشود و افراد زيادي در جامعه از آن استفاده ميكنند. ( تفسير الميزان 23 (فارسي)، صفحه 78 و 79 و تفسير نمونه 10/331)
از اين رو، از پيامبر گرامي اسلام (ص) در كتاب ارشاد ديلمي روايت معروفي نقل شده است كه آن حضرت فرمودند «ما اَهْدَيَ اَلْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عَلي اَخيهِ الْمُسْلِمٍ هَدِيَّةِ اَفْضِلَ مِنْ كَلِمَةِ حِكْمَةٍ يَزيدُهُ اللّهُ بِها هُديَ وَ يَرُدُّهُ عَنْ رِديَ» [هيچ مسلماني براي مسلمان ديگر هديهاي بهتر از كلمه حكمتآميزي كه نور هدايت را در قلب او زياد و ظلمت و تاريكي را كم كند، هديه نكرده است.] (ميزان الحكمه، باب 4011، حديث 21208)
در داستان حضرت خضر و موسي (ع) آمده است كه وقتي آنها به شهر إنطاكيّه رسيدند. و با بيمهري شديد مردم مواجه شدند، به ناچار به سوي خارج شهر حركت كردند. در خارج شهر به ديوار خرابهاي برميخورند. حضرت خضر (ع) به حضرت موسي (ع) گفت « اين ديوار خراب را بايد بسازيم ». سخن خضر براي موسي ناخوشايند آمد. حضرت خضر فرمود « اين ديوار از آنِ دو بچّه يتيم است و گنجي در اينجا پنهان گشته، پدر آنها انسان خوبي بوده است، اميد ميرود بچههايش از آن استفاده كنند.»
در روايات آمده است كه آن گنج پول و طلا نبوده است، بلكه كلمات حكمتآميزي بوده كه پدر براي فرزندان خود به يادگار گذاشته بود. (مجمع البيان 6/488) همانگونه كه سخنان گهربار اميرالمؤمنين (ع) ارزشمندتر از هر گنجي است كه براي همه عصرها و نسلها به يادگار مانده است.
eporsesh.com
