پرسش :
با توجه به آن كه خداوند در پايان هر آيه جمله‌اي را به مناسبت آورده به عنوان مثال بعد از طرح بحث بخشندگي خداوند مي‌فرمايد: "إِن‌َّ اللَّه‌َ غَفُورٌ رَّحِيم" و... چرا در آيه 28، سورة غافر خداوند از قول مؤمن آل‌فرعون، جملاتي آمده و مي‌فرمايد: "إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ يَهْدِي مَن‌ْ هُوَ مُسْرِف‌ٌ كَذَّاب" در اين جا چه ارتباطي بين اسراف و اسراف‌كار و موضوع آيه مي‌باشد؟ لطفاً در اين‌باره توضيح دهيد.
پاسخ :
در آيه 28، سوره غافر نيز به مناسبت بحث زياده‌روي (اسراف) و دروغ مطرح شده است توضيح آن كه مؤمن آل‌فرعون تلاش كرد كه فرعونيان را از تصميم بر كشتن حضرت موسي‌غ منصرف سازد، به همين خاطر آن‌ها را توبيخ و نهي كرده و خطاب به آن‌ها گفت: "...أَتَقْتُلُون‌َ رَجُلاً أَن يَقُول‌َ رَبِّي‌َ اللَّه‌ُ وَقَدْ جَآءَكُم بِالْبَيِّنَـَت‌ِ مِن رَّبِّكُم‌ْ وَ إِن يَكُ كَـَذِبًا فَعَلَيْه‌ِ كَذِبُه‌ُو وَإِن يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُم بَعْض‌ُ الَّذِي يَعِدُكُم‌ْ إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ يَهْدِي مَن‌ْ هُوَ مُسْرِف‌ٌ كَذَّاب‌ٌ ;(غافر،28)...آيا مي‌خواهيد كسي را به قتل برسانيد به خاطر اين كه مي‌گويد پروردگار من "اللّه" است، در حالي كه دلائل روشني از سوي پروردگارتان آورده، اگر دروغگو باشد، دروغش دامن خود او را خواهدگرفت، و اگر راستگو باشد ]دست كم[ بعضي از عذاب‌هايي را كه وعده مي‌دهد به شما خواهد رسيد، خداوند كسي را كه اسراف كار ]زياده رو[ و بسيار دروغگو است را هدايت نمي‌كند."
از آيه ياد شده بر مي‌آيد معجزاتي كه حضرت موسي‌غ آورده دلالت دارد بر اين كه خداوند متعال خداي آنان نيز هست.
برخي از مفسران گفته‌اند: فرضي كه در جمله "وَ إِن يَكُ كَـَذِبًا فَعَلَيْه‌ِ كَذِبُه" آمده، در واقع نوعي تلطف از ناحيه مؤمن آل‌فرعون بوده و هدف دروغگو پنداشتن حضرت موسي‌غ نبوده است; بلكه ايشان خواسته از در مهرباني و از سر شفقت وارد شود، تا آنان نسبت به قتل حضرت موسي‌غ منصرف شوند.
در جمله "وَإِن يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُم بَعْض‌ُ الَّذِي يَعِدُكُم" مخاصمه را تا آسان‌ترين فرض پايين آورده، گويا مي‌گويد: و اگر صادق باشد، آن وقت عذاب‌هاي وعده داده شده او، به شما مي‌رسد و اگر همة عذاب‌ها نرسد دست كم بعضي از آن‌ها به شما مي‌رسد، بنابراين، در جمله ياد شده، مخاصمه تنزل داده شده و گرنه تمامي عذاب‌هايي كه به آن‌ها وعده داده شده بود، به آنان مي‌رسيد; چون خداوند متعال هيچ گاه خلف وعده نمي‌كند.
در بخش پاياني آيه مي‌فرمايد: "إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ يَهْدِي مَن‌ْ هُوَ مُسْرِف‌ٌ كَذَّاب" جمله ياد شده تنها يك فرض را تعليل مي‌كند و به اين معناست كه اگر حضرت موسي‌غ در دعوت خود دروغگو باشد، دروغ خودش برايش كافي است و اگر راستگو باشد، دست كم برخي از عذاب‌هاي وعده داده شده به شما خواهد رسيد; چون شما اسراف كار و تجاوزگر و بسيار دروغگو هستيد، زيرا، ربوبيّت خداوند را انكار كرديد و به كسي ديگر پناه برديد و خداوند متعال كسي كه اسراف‌كار، تجاوزگر و دروغگو باشد را هدايت نمي‌كند; ولي بر فرضي كه او دروغ بگويد، در آن صورت، خدايي را معرفي مي‌كند، ربوبيت ندارد، تا دربارة هدايت و عدم آن بحث و گفتگو شود.
پس ذكرجملة پاياني در آيه 28، سورة مؤمن نيز مانند موارد ديگر به مناسبت بوده است.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 17، ص 328ـ329، منشورات جماعة المدرسين في الحوزه العلمية في قم المقدسة / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 20، ص 83ـ86، دارالكتب الاسلامية، تهران.)
eporsesh.com
در آيه 28، سوره غافر نيز به مناسبت بحث زياده‌روي (اسراف) و دروغ مطرح شده است توضيح آن كه مؤمن آل‌فرعون تلاش كرد كه فرعونيان را از تصميم بر كشتن حضرت موسي‌غ منصرف سازد، به همين خاطر آن‌ها را توبيخ و نهي كرده و خطاب به آن‌ها گفت: "...أَتَقْتُلُون‌َ رَجُلاً أَن يَقُول‌َ رَبِّي‌َ اللَّه‌ُ وَقَدْ جَآءَكُم بِالْبَيِّنَـَت‌ِ مِن رَّبِّكُم‌ْ وَ إِن يَكُ كَـَذِبًا فَعَلَيْه‌ِ كَذِبُه‌ُو وَإِن يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُم بَعْض‌ُ الَّذِي يَعِدُكُم‌ْ إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ يَهْدِي مَن‌ْ هُوَ مُسْرِف‌ٌ كَذَّاب‌ٌ ;(غافر،28)...آيا مي‌خواهيد كسي را به قتل برسانيد به خاطر اين كه مي‌گويد پروردگار من "اللّه" است، در حالي كه دلائل روشني از سوي پروردگارتان آورده، اگر دروغگو باشد، دروغش دامن خود او را خواهدگرفت، و اگر راستگو باشد ]دست كم[ بعضي از عذاب‌هايي را كه وعده مي‌دهد به شما خواهد رسيد، خداوند كسي را كه اسراف كار ]زياده رو[ و بسيار دروغگو است را هدايت نمي‌كند."
از آيه ياد شده بر مي‌آيد معجزاتي كه حضرت موسي‌غ آورده دلالت دارد بر اين كه خداوند متعال خداي آنان نيز هست.
برخي از مفسران گفته‌اند: فرضي كه در جمله "وَ إِن يَكُ كَـَذِبًا فَعَلَيْه‌ِ كَذِبُه" آمده، در واقع نوعي تلطف از ناحيه مؤمن آل‌فرعون بوده و هدف دروغگو پنداشتن حضرت موسي‌غ نبوده است; بلكه ايشان خواسته از در مهرباني و از سر شفقت وارد شود، تا آنان نسبت به قتل حضرت موسي‌غ منصرف شوند.
در جمله "وَإِن يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُم بَعْض‌ُ الَّذِي يَعِدُكُم" مخاصمه را تا آسان‌ترين فرض پايين آورده، گويا مي‌گويد: و اگر صادق باشد، آن وقت عذاب‌هاي وعده داده شده او، به شما مي‌رسد و اگر همة عذاب‌ها نرسد دست كم بعضي از آن‌ها به شما مي‌رسد، بنابراين، در جمله ياد شده، مخاصمه تنزل داده شده و گرنه تمامي عذاب‌هايي كه به آن‌ها وعده داده شده بود، به آنان مي‌رسيد; چون خداوند متعال هيچ گاه خلف وعده نمي‌كند.
در بخش پاياني آيه مي‌فرمايد: "إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ يَهْدِي مَن‌ْ هُوَ مُسْرِف‌ٌ كَذَّاب" جمله ياد شده تنها يك فرض را تعليل مي‌كند و به اين معناست كه اگر حضرت موسي‌غ در دعوت خود دروغگو باشد، دروغ خودش برايش كافي است و اگر راستگو باشد، دست كم برخي از عذاب‌هاي وعده داده شده به شما خواهد رسيد; چون شما اسراف كار و تجاوزگر و بسيار دروغگو هستيد، زيرا، ربوبيّت خداوند را انكار كرديد و به كسي ديگر پناه برديد و خداوند متعال كسي كه اسراف‌كار، تجاوزگر و دروغگو باشد را هدايت نمي‌كند; ولي بر فرضي كه او دروغ بگويد، در آن صورت، خدايي را معرفي مي‌كند، ربوبيت ندارد، تا دربارة هدايت و عدم آن بحث و گفتگو شود.
پس ذكرجملة پاياني در آيه 28، سورة مؤمن نيز مانند موارد ديگر به مناسبت بوده است.(ر.ك: الميزان، علامه طباطبايي;، ج 17، ص 328ـ329، منشورات جماعة المدرسين في الحوزه العلمية في قم المقدسة / تفسير نمونه، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران، ج 20، ص 83ـ86، دارالكتب الاسلامية، تهران.)
eporsesh.com
