پرسش :
مضمون آيه صلوات از ديدگاه مفسّران شيعه و سني چگونه است؟
پاسخ :
در آيه 56 سوره احزاب ميخوانيم «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُِونَ عَلَي النَّبِيِّي يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليما» [خداوند و فرشتگانش بر پيامبر (ص) درود ميفرستند ، اي كساني كه ايمان آوردهايد بر او درود بفرستيد و سلام بگوئيد و در برابر فرمانش تسليم باشيد].
در اين آيه مقام پيامبر اسلام (ص) به عاليترين وجه ترسيم شده است ، چرا كه هم خداوند متعال و هم تمام فرشتگان مقرّب او بر پيامبر (ص) درود ميفرستند و هم دستور داده شده است همة مؤمنان بدون استثناء بر او رحمت و درود و سلام بفرستند.
چه مقامي از اين بالاتر ؟ و چه عظمتي از اين بيشتر؟
درست است كه در اين آيه ، سخني از آل پيامبر (ص) به ميان نيامده است ، ولي در روايات بسياري ميخوانيم كه وقتي اصحاب و ياران از حضرتش سؤال كردند چگونه درود و صلوات و سلام بر شما بفرستيم ، پيغمبر اكرم (ص) «آل» را در كنار خود قرار داد و تمام رحمت و درودي كه از خداوند براي او تقاضا ميشد ، براي «آلش» نيز تقاضا ميشد، اين قرينه است بر اينكه صلوات و درود خداوند و ملائكه نيز تعميم دارد، هم شامل پيامبر (ص) و هم شامل «آل» او ميشود ، و اين يك مسألة ساده نيست، بلكه نشان ميدهد كه آنها مقاماتي دارند تالي پيغمبر (صل? الله عل?ه و آله) و مأموريتي دارند در جهاتي شبيه مأموريت او ، و گرنه اين همه مقام، تنها به خاطر خويشاوندي ، غير ممكن است .
اكنون به سراغ بخشي از اين روايت كه در معروفترين منابع اهل سنّت آمده است ، ميرويم .
در «صحيح بخاري» از «ابوسعيد خدري» نقل شده است كه ما عرض كرديم «اي رسول خدا! سلام بر تو معلوم است ، چگونه صلوات بر تو بفرستيم»؟ فرمود «قُولُوا اللهُمَّ صَلَّ عَلي مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ كَما صَلَّيْتَ عَلي اِبْراهيمَ ، و آلِ اِبْراهيمَ وَ بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ و علي آل كما بارَكْتَ عَلي اِبْراهيمَ» [بگوئيد خداوندا درود بفرست بر محمّد بندهات و رسولت ، همان گونه كه درود بر ابراهيم و آل ابراهيم فرستادي، و بركت بفرست بر محمّد و بر آل محمّد ، آن گونه كه بركت فرستادي بر ابراهيم]. (صحيح بخاري 6/151)
در همان كتاب و همان صفحه اين حديث به طور كاملتري از «كعب بن عجره» (يكي از صحابه معروف) نقل ميكند كه به رسول خدا (صل? الله عل?ه و آله) عرض كردند چگونگي سلام بر تو را دانستهايم ، امّا صلوات بر تو چگونه بايد باشد؟ فرمود بگوئيد «الّلهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ اِنَّكَ حَميدُ مَجيدٌ ، اَللهمَّ بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ و علي آل محمد كَما بارَكْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ اِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ».
توجّه داشته باشيد كه بخاري اين احاديث را در ذيل آية شريفه «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ ...» ذكر ميكند.
در «صحيح مسلم» كه دوّمين منبع حديث معروف برادران اهل سنّت است از «ابي مسعود انصاري» نقل شده كه پيامبر (صل? الله عل?ه و آله) نزد ما آمد و ما در مجلس «سعد بن عباده» بوديم ، «بشير» فرزند «سعد» عرض كرد «اي رسول خدا! خداوند به ما دستور داده بر تو صلوات بفرستيم ، چگونه بر تو صلوات بفرستيم ؟ پيامبر (صل? الله عل?ه و آله) نخست سكوت كرد، سپس فرمود بگوئيد «اَللّهُمَّ صَلَّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ عَلي آلِ مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ ، بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ وَ عَلَي آلِ مُحَمَّدٍ كَما بارَكْتَ عَلي آلِ اِبْراهيم في الْعالَمينَ اِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ .» (صحيح مسلم 1/305 ح 65)
eporsesh.com
در آيه 56 سوره احزاب ميخوانيم «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُِونَ عَلَي النَّبِيِّي يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْليما» [خداوند و فرشتگانش بر پيامبر (ص) درود ميفرستند ، اي كساني كه ايمان آوردهايد بر او درود بفرستيد و سلام بگوئيد و در برابر فرمانش تسليم باشيد].
در اين آيه مقام پيامبر اسلام (ص) به عاليترين وجه ترسيم شده است ، چرا كه هم خداوند متعال و هم تمام فرشتگان مقرّب او بر پيامبر (ص) درود ميفرستند و هم دستور داده شده است همة مؤمنان بدون استثناء بر او رحمت و درود و سلام بفرستند.
چه مقامي از اين بالاتر ؟ و چه عظمتي از اين بيشتر؟
درست است كه در اين آيه ، سخني از آل پيامبر (ص) به ميان نيامده است ، ولي در روايات بسياري ميخوانيم كه وقتي اصحاب و ياران از حضرتش سؤال كردند چگونه درود و صلوات و سلام بر شما بفرستيم ، پيغمبر اكرم (ص) «آل» را در كنار خود قرار داد و تمام رحمت و درودي كه از خداوند براي او تقاضا ميشد ، براي «آلش» نيز تقاضا ميشد، اين قرينه است بر اينكه صلوات و درود خداوند و ملائكه نيز تعميم دارد، هم شامل پيامبر (ص) و هم شامل «آل» او ميشود ، و اين يك مسألة ساده نيست، بلكه نشان ميدهد كه آنها مقاماتي دارند تالي پيغمبر (صل? الله عل?ه و آله) و مأموريتي دارند در جهاتي شبيه مأموريت او ، و گرنه اين همه مقام، تنها به خاطر خويشاوندي ، غير ممكن است .
اكنون به سراغ بخشي از اين روايت كه در معروفترين منابع اهل سنّت آمده است ، ميرويم .
در «صحيح بخاري» از «ابوسعيد خدري» نقل شده است كه ما عرض كرديم «اي رسول خدا! سلام بر تو معلوم است ، چگونه صلوات بر تو بفرستيم»؟ فرمود «قُولُوا اللهُمَّ صَلَّ عَلي مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ وَ رَسُولِكَ كَما صَلَّيْتَ عَلي اِبْراهيمَ ، و آلِ اِبْراهيمَ وَ بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ و علي آل كما بارَكْتَ عَلي اِبْراهيمَ» [بگوئيد خداوندا درود بفرست بر محمّد بندهات و رسولت ، همان گونه كه درود بر ابراهيم و آل ابراهيم فرستادي، و بركت بفرست بر محمّد و بر آل محمّد ، آن گونه كه بركت فرستادي بر ابراهيم]. (صحيح بخاري 6/151)
در همان كتاب و همان صفحه اين حديث به طور كاملتري از «كعب بن عجره» (يكي از صحابه معروف) نقل ميكند كه به رسول خدا (صل? الله عل?ه و آله) عرض كردند چگونگي سلام بر تو را دانستهايم ، امّا صلوات بر تو چگونه بايد باشد؟ فرمود بگوئيد «الّلهُمَّ صَلِّ عَلي مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ اِنَّكَ حَميدُ مَجيدٌ ، اَللهمَّ بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ و علي آل محمد كَما بارَكْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ اِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ».
توجّه داشته باشيد كه بخاري اين احاديث را در ذيل آية شريفه «اِنَّ اللهَ وَ مَلائِكَتَهُ ...» ذكر ميكند.
در «صحيح مسلم» كه دوّمين منبع حديث معروف برادران اهل سنّت است از «ابي مسعود انصاري» نقل شده كه پيامبر (صل? الله عل?ه و آله) نزد ما آمد و ما در مجلس «سعد بن عباده» بوديم ، «بشير» فرزند «سعد» عرض كرد «اي رسول خدا! خداوند به ما دستور داده بر تو صلوات بفرستيم ، چگونه بر تو صلوات بفرستيم ؟ پيامبر (صل? الله عل?ه و آله) نخست سكوت كرد، سپس فرمود بگوئيد «اَللّهُمَّ صَلَّ عَلي مُحَمَّدٍ وَ عَلي آلِ مُحَمَّدٍ كَما صَلَّيْتَ عَلي آلِ اِبْراهيمَ ، بارِكْ عَلي مُحَمَّدٍ وَ عَلَي آلِ مُحَمَّدٍ كَما بارَكْتَ عَلي آلِ اِبْراهيم في الْعالَمينَ اِنَّكَ حَميدٌ مَجيدٌ .» (صحيح مسلم 1/305 ح 65)
eporsesh.com
