پرسش :
آيا قرآني كه اكنون در دست ماست كاملاً از هر گونه كم و زياد مصون مانده است؟ و آيا آيات و سوره ها دقيقاً در محل واقعي خود قرار گرفته يا ممكن است جابجايي در آنها صورت گرفته باشد؟
پاسخ :
مشهور بين مسلمانان آن است كه تحريفي در قرآن رخ نداده است و كتابي كه اكنون در دست داريم همان است كه بر پيامبر (ص) نازل گشته، و بزرگان شيعه صراحتاً اين موضوع را تأييد كرده اند. كه از جمله آنان رئيس محدثان شيعه شيخ صدوق محمد بن بابويه است و ديگري شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن طوسي است كه در اول تفسير تبيان به اين مطلب تصريح كرده و از استادش سيد مرتضي علم الهدي نقل مي كند كه مي فرمايد: قرآن در عهد رسول خدا مجموع و مرتب و مؤلف بود آن چنان كه اكنون هست و استدلال خويش را بر اين مدعا چنين عنوان مي كند كه در زمان آن حضرت مسلمانان قرآن را بدرس مي خواندند و فرا مي گرفتند و حفظ و جمع مي كردند، و معين و مقرر شده بود كه جمعي از اصحاب در حفظ آن مي كوشيدند و آنرا بر پيامبر عرض مي كردند و پيوسته بر او مي خواندند و جماعتي از صحابه مانند عبد الله بن مسعود و ابي بن كعب و غير ايشان چندين ختم قرآن بر آن حضرت كرده بودند و اينها دلالت بر اين دار دكه قرآن مجموع و مرتب مؤلف بود" (1)
طبق اسناد تاريخي قرآن مجيد در زمان رسول خدا توسط گروهي كه خود تعيين كرده بودند و به كاتبان وحي معروف بودند نوشته مي شد و تا پايان عمر پيامبر عدد آنان متجاوز از چهل نفر بودند از جمله آنان علي (ع)، زيد بن ثابت، ابوبكر، عثمان، طلحه، زبير، سعد بن وقاص، عبد الله بن ارقم، ... را مي توان نام برد. در ميان نويسندگان وحي بيش از همه علي (ع) و زيد بن ثابت ملازم رسول خدا بودند و در ثبت و ضبط آيات دقت و مراقبت بيشتري داشتند. طبق روايت پيامبر براي اصحاب خود پنج آيه صبح و پنج آيه شب تعليم مي فرمود. (2)
زماني كه امير المؤمنين علي (ع) به خلافت رسيد، به اجراي دقيق احكام الهي پرداخت و سنتهاي نادرست را زير پا نهاد. او همان شخصيتي است كه فرمود اگر از اموال حرام مهريه همسرانتان را پرداخته باشيد آنرا باز خواهم گرداند، حال اگر فرض تحريف قرآن وجود داشت چرا در مورد قرآن هيچ اقدامي نفرمود؟ به حكم عقل از اساسي ترين وظايف آن حضرت تصحيح قرآن كريم و بر طرف نمودن انحرافات آن بود، اما ايشان نه تنها قرآن موجود را انكار نكرد بلكه به آن استدلال و احتجاج نمود و مردم را به آن دعوت كرد. و با ينكار آنرا تأييد نمود. همچنين ديگر ائمه معصومين (ع) نيز ما را به قرآن كريم ارجاع داده و به تلاوت آن و تدبر در آيات آن تشويق فرموده اند. بعلاوه براهين عقلي نيز تحريف قرآن كريم را نفي مي كند، چرا كه قرآن مي فرمايد من كتاب هدايت، نور،. برهان، شفا و موعظه هستم. اكنون نيز قرآن كريم كتاب هدايت و سعادت بشر است. قرآن خدا و پيامبران را از نسبتهاي ناروا پاك منزه مي داند، در حاليكه در كتب پيشين كه تحريف گرديده، نمونه هايي از اين نسبتهاي ناروا وجود دارد. (3)
دليل محكم و غير قابل انكار در هر عصر و زماني مبني بر عدم تحريف قرآن و مصون ماندن آن از هر كاستي، كلام خود قرآن كريم است، آنجا كه مي فرمايد: انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون. بدرستي كه ما قرآن را نازل كرديم و با كمال قدرت حافظ آن هستيم. (4)
پس از رحلت پيامبر (ص) و علي (ع) كه به تصديق پيامبر از همه مردم به قرآن كريم آشنا تر بود در خانه به انزوا پرداخت و قرآن مجيد را به ترتيب نزول در يك مصحف جمع آوري كرد و هنوز شش ماه از رحلت نگذشته بود كه كار را به اتمام رسانيد. (5) از سوي خليفه وقت، ابوبكر نيز هيئتي به منظور جمع آوري قرآن تشكيل شد، اما بنا به عللي، امير المؤمنين را در اين هيئت شركت ندادند، در عوض زيد بن ثابت به رياست هيئت جمع آوري قرآن انتخاب گرديد.
البته زيد بن ثابت فردي بود كه مورد اطمينان پيامبر و خود از كتاب وحي بود، و به پرهيزكاري و امانت و پاكي ايمان نيز شهرت داشت. قرآني كه به اين ترتيب گرد آوري گرديد، در كمال دقت و بدون حتي يك حرف تحريف ثبت و ضبط كرديد. نكته قابل توجه اين است كه ترتيب قرار گرفتن آيات در سوره ها به دستور رسول خدا بوده و كلامي جابجا نشده است، و در اين زمينه اختلافي هم در نقل وجود ندارد. ولي طرز قرار گرفتن سوره ها به ترتيبي كه در قرآن فعلي موجود است طبق دستور پيامبر نبوده بلكه به اجتهاد صحابه بوده است. (5)
قرآني كه علي (ع) گردآوري كرد داراي سه امتياز بود كه عبارتند از: تنظيم سوره ها به ترتيب نزول ـ ذكر شأن نزول آيات و سوره ها در كنار آنها، درج تفاسير پيامبر از آيات و نيز بيان آيات ناسخ و منسوخ (6) و هيچ تفاوت ديگري با قرآن گردآوري شده در زمان خلافت ابوبكر توسط هيئت جمع آوري قرآن داشت.
منابع و مآخذ:
1ـ تفسير نمونه، ج11، ص19
2ـ الاتقان، جزء اول، ص43، بنقل از آشنايي با قرآن دورة تربيت معلم رشته ديني ـ عربي
3ـ وحي و نبوت، مطهري
4ـ حجر، 9
5ـ البرهان زركشي، ج1، ص237، بنقل از آشنايي با قرآن دورة تربيت
6ـ تفسير نمونه، ج11، ص28
eporsesh.com
مشهور بين مسلمانان آن است كه تحريفي در قرآن رخ نداده است و كتابي كه اكنون در دست داريم همان است كه بر پيامبر (ص) نازل گشته، و بزرگان شيعه صراحتاً اين موضوع را تأييد كرده اند. كه از جمله آنان رئيس محدثان شيعه شيخ صدوق محمد بن بابويه است و ديگري شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن طوسي است كه در اول تفسير تبيان به اين مطلب تصريح كرده و از استادش سيد مرتضي علم الهدي نقل مي كند كه مي فرمايد: قرآن در عهد رسول خدا مجموع و مرتب و مؤلف بود آن چنان كه اكنون هست و استدلال خويش را بر اين مدعا چنين عنوان مي كند كه در زمان آن حضرت مسلمانان قرآن را بدرس مي خواندند و فرا مي گرفتند و حفظ و جمع مي كردند، و معين و مقرر شده بود كه جمعي از اصحاب در حفظ آن مي كوشيدند و آنرا بر پيامبر عرض مي كردند و پيوسته بر او مي خواندند و جماعتي از صحابه مانند عبد الله بن مسعود و ابي بن كعب و غير ايشان چندين ختم قرآن بر آن حضرت كرده بودند و اينها دلالت بر اين دار دكه قرآن مجموع و مرتب مؤلف بود" (1)
طبق اسناد تاريخي قرآن مجيد در زمان رسول خدا توسط گروهي كه خود تعيين كرده بودند و به كاتبان وحي معروف بودند نوشته مي شد و تا پايان عمر پيامبر عدد آنان متجاوز از چهل نفر بودند از جمله آنان علي (ع)، زيد بن ثابت، ابوبكر، عثمان، طلحه، زبير، سعد بن وقاص، عبد الله بن ارقم، ... را مي توان نام برد. در ميان نويسندگان وحي بيش از همه علي (ع) و زيد بن ثابت ملازم رسول خدا بودند و در ثبت و ضبط آيات دقت و مراقبت بيشتري داشتند. طبق روايت پيامبر براي اصحاب خود پنج آيه صبح و پنج آيه شب تعليم مي فرمود. (2)
زماني كه امير المؤمنين علي (ع) به خلافت رسيد، به اجراي دقيق احكام الهي پرداخت و سنتهاي نادرست را زير پا نهاد. او همان شخصيتي است كه فرمود اگر از اموال حرام مهريه همسرانتان را پرداخته باشيد آنرا باز خواهم گرداند، حال اگر فرض تحريف قرآن وجود داشت چرا در مورد قرآن هيچ اقدامي نفرمود؟ به حكم عقل از اساسي ترين وظايف آن حضرت تصحيح قرآن كريم و بر طرف نمودن انحرافات آن بود، اما ايشان نه تنها قرآن موجود را انكار نكرد بلكه به آن استدلال و احتجاج نمود و مردم را به آن دعوت كرد. و با ينكار آنرا تأييد نمود. همچنين ديگر ائمه معصومين (ع) نيز ما را به قرآن كريم ارجاع داده و به تلاوت آن و تدبر در آيات آن تشويق فرموده اند. بعلاوه براهين عقلي نيز تحريف قرآن كريم را نفي مي كند، چرا كه قرآن مي فرمايد من كتاب هدايت، نور،. برهان، شفا و موعظه هستم. اكنون نيز قرآن كريم كتاب هدايت و سعادت بشر است. قرآن خدا و پيامبران را از نسبتهاي ناروا پاك منزه مي داند، در حاليكه در كتب پيشين كه تحريف گرديده، نمونه هايي از اين نسبتهاي ناروا وجود دارد. (3)
دليل محكم و غير قابل انكار در هر عصر و زماني مبني بر عدم تحريف قرآن و مصون ماندن آن از هر كاستي، كلام خود قرآن كريم است، آنجا كه مي فرمايد: انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون. بدرستي كه ما قرآن را نازل كرديم و با كمال قدرت حافظ آن هستيم. (4)
پس از رحلت پيامبر (ص) و علي (ع) كه به تصديق پيامبر از همه مردم به قرآن كريم آشنا تر بود در خانه به انزوا پرداخت و قرآن مجيد را به ترتيب نزول در يك مصحف جمع آوري كرد و هنوز شش ماه از رحلت نگذشته بود كه كار را به اتمام رسانيد. (5) از سوي خليفه وقت، ابوبكر نيز هيئتي به منظور جمع آوري قرآن تشكيل شد، اما بنا به عللي، امير المؤمنين را در اين هيئت شركت ندادند، در عوض زيد بن ثابت به رياست هيئت جمع آوري قرآن انتخاب گرديد.
البته زيد بن ثابت فردي بود كه مورد اطمينان پيامبر و خود از كتاب وحي بود، و به پرهيزكاري و امانت و پاكي ايمان نيز شهرت داشت. قرآني كه به اين ترتيب گرد آوري گرديد، در كمال دقت و بدون حتي يك حرف تحريف ثبت و ضبط كرديد. نكته قابل توجه اين است كه ترتيب قرار گرفتن آيات در سوره ها به دستور رسول خدا بوده و كلامي جابجا نشده است، و در اين زمينه اختلافي هم در نقل وجود ندارد. ولي طرز قرار گرفتن سوره ها به ترتيبي كه در قرآن فعلي موجود است طبق دستور پيامبر نبوده بلكه به اجتهاد صحابه بوده است. (5)
قرآني كه علي (ع) گردآوري كرد داراي سه امتياز بود كه عبارتند از: تنظيم سوره ها به ترتيب نزول ـ ذكر شأن نزول آيات و سوره ها در كنار آنها، درج تفاسير پيامبر از آيات و نيز بيان آيات ناسخ و منسوخ (6) و هيچ تفاوت ديگري با قرآن گردآوري شده در زمان خلافت ابوبكر توسط هيئت جمع آوري قرآن داشت.
منابع و مآخذ:
1ـ تفسير نمونه، ج11، ص19
2ـ الاتقان، جزء اول، ص43، بنقل از آشنايي با قرآن دورة تربيت معلم رشته ديني ـ عربي
3ـ وحي و نبوت، مطهري
4ـ حجر، 9
5ـ البرهان زركشي، ج1، ص237، بنقل از آشنايي با قرآن دورة تربيت
6ـ تفسير نمونه، ج11، ص28
eporsesh.com
