پرسش :
چرا قرآن به ترتيب نزول سوره‌ها در دست مردم نيست؟
پاسخ :
حضرت علي(ع)نخستين كسي بود كه پس از وفات پيامبراكرم‌قرآن را با ويژگي‌هاي خاصّي (به ترتيب نزول و همراه با بيان شأن نزول‌ها، تفسير و تأويل آيات و...) جمع‌آوري كرد و آن را بر خليفة اول و مسلمانان عرضه كرد; امّا آنان نپذيرفتند و گفتند: ما را به چنين كتابي نياز نيست.(ر.ك: تاريخ قرآن، آيت‌الله معرفت، سمت، ص 87 ـ 89 / پژوهشي در تاريخ قرآن كريم، سيدمحمدباقر حجتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص 387 ـ 392.)
برخي از ويژگي‌هاي مصحف حضرت علي‌عبارت بود از:
1ـ ترتيب دقيق موضوع، بر حسب ترتيب‌ِ نزول;
2ـ ضبط قرائت آن، همانگونه كه پيامبر9 حرف به حرف، قرائت كرده است;
3ـ در برداشتن توضيحاتي در حاشيه و ذكر مناسبتي كه موجب نزول آيه بوده; مكاني كه آيه در آنجا نازل شده، ساعت نزول آن، و افرادي كه آيه دربارة آنان نازل شده است;
4ـ تشريح جوانب عمومي آيات، به گونه‌اي كه به زمان، مكان و شخص معيّني اختصاص ندارد و عام و هميشگي است.(آموزش علوم قرآن، محمدهادي معرفت، ج 1، ص 349، ترجمة ابومحمد وكيلي، نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1371.
)
به نظر عده‌اي از محققان و محدثان شيعه، مصحف علي‌به عنوان سپردة امامت، به فرزندش امام‌حسن مجتبي‌و به عنوان ميراث امامت، از امامي به امام ديگر منتقل گشته و سرانجام، در اختيار امام زمان‌غ قرار گرفته است، كه پس از ظهور خود، آن را به مردم ارائه خواهد فرمود و به طور مسلّم متن و محتواي آن (منهاي ترتيب سور آن) هيچ تفاوتي با قرآن موجود ندارد.(تاريخ قرآن، دكتر راميار، ص 410 ـ 413.)
شكي نيست كه كيفيت نزول قرآن با چگونگي ترتيب فعلي آن فرق دارد; زيرا اولين آيات نازل شده بر پيامبر9 آيات نخستين سورة علق بود و بيشتر سوره‌هاي كوچك كه در پايان قرآن آمده است، قبل از هجرت و در مكه نازل شده‌اند. با توجه به آنچه گذشت، بايد ديد كه آيا قرآن كريم به وسيله پيامبر9 به ترتيب فعلي جمع‌آوري شده يا ديگران؟
بسياري از محققان، مانند: آيت‌اللّه خويي، آيت‌اللّه حسن‌زاده آملي، سيد مرتضي و... معتقدند كه قرآن كريم به‌وسيلة پيامبر9 به ترتيب فعلي جمع‌آوري شده است كه يكي از حكمت‌هاي آن، ارتباط خاصي است كه بين انتهاي هر سوره با ابتداي سورة بعد وجود دارد و علامه طبرسي; در مجمع‌البيان، در ابتداي سوره‌ها به برخي از آنها اشاره كرده است. دانشمنداني مثل علامه طباطبايي، آيت‌اللّه معرفت، سيوطي و... بر اين باورند كه قرآن مجيد، پس از رحلت پيامبر9 جمع‌آوري شده و مي‌گويند: چون به سورة حمد فاتحة‌الكتاب گفته مي‌شد و اين نام در زمان پيامبر نيز مشهور بود، اصحاب پيامبر سورة حمد را در ابتداي قرآن و سپس ساير سوره‌ها را تقريباً به ترتيب بزرگي سوره‌ها گرد آورده‌اند.(جهت اطلاع بيشتر ر.ك: البيان، آيت‌الله خويي، نشر انوارالهدي‌َ / التمهيد، آيت‌الله معرفت، ج 3، نشر انتشارات اسلامي / الاتقان، سيوطي، ج 1، نشر اميركبير.)
eporsesh.com
حضرت علي(ع)نخستين كسي بود كه پس از وفات پيامبراكرم‌قرآن را با ويژگي‌هاي خاصّي (به ترتيب نزول و همراه با بيان شأن نزول‌ها، تفسير و تأويل آيات و...) جمع‌آوري كرد و آن را بر خليفة اول و مسلمانان عرضه كرد; امّا آنان نپذيرفتند و گفتند: ما را به چنين كتابي نياز نيست.(ر.ك: تاريخ قرآن، آيت‌الله معرفت، سمت، ص 87 ـ 89 / پژوهشي در تاريخ قرآن كريم، سيدمحمدباقر حجتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، ص 387 ـ 392.)
برخي از ويژگي‌هاي مصحف حضرت علي‌عبارت بود از:
1ـ ترتيب دقيق موضوع، بر حسب ترتيب‌ِ نزول;
2ـ ضبط قرائت آن، همانگونه كه پيامبر9 حرف به حرف، قرائت كرده است;
3ـ در برداشتن توضيحاتي در حاشيه و ذكر مناسبتي كه موجب نزول آيه بوده; مكاني كه آيه در آنجا نازل شده، ساعت نزول آن، و افرادي كه آيه دربارة آنان نازل شده است;
4ـ تشريح جوانب عمومي آيات، به گونه‌اي كه به زمان، مكان و شخص معيّني اختصاص ندارد و عام و هميشگي است.(آموزش علوم قرآن، محمدهادي معرفت، ج 1، ص 349، ترجمة ابومحمد وكيلي، نشر سازمان تبليغات اسلامي، 1371.
)
به نظر عده‌اي از محققان و محدثان شيعه، مصحف علي‌به عنوان سپردة امامت، به فرزندش امام‌حسن مجتبي‌و به عنوان ميراث امامت، از امامي به امام ديگر منتقل گشته و سرانجام، در اختيار امام زمان‌غ قرار گرفته است، كه پس از ظهور خود، آن را به مردم ارائه خواهد فرمود و به طور مسلّم متن و محتواي آن (منهاي ترتيب سور آن) هيچ تفاوتي با قرآن موجود ندارد.(تاريخ قرآن، دكتر راميار، ص 410 ـ 413.)
شكي نيست كه كيفيت نزول قرآن با چگونگي ترتيب فعلي آن فرق دارد; زيرا اولين آيات نازل شده بر پيامبر9 آيات نخستين سورة علق بود و بيشتر سوره‌هاي كوچك كه در پايان قرآن آمده است، قبل از هجرت و در مكه نازل شده‌اند. با توجه به آنچه گذشت، بايد ديد كه آيا قرآن كريم به وسيله پيامبر9 به ترتيب فعلي جمع‌آوري شده يا ديگران؟
بسياري از محققان، مانند: آيت‌اللّه خويي، آيت‌اللّه حسن‌زاده آملي، سيد مرتضي و... معتقدند كه قرآن كريم به‌وسيلة پيامبر9 به ترتيب فعلي جمع‌آوري شده است كه يكي از حكمت‌هاي آن، ارتباط خاصي است كه بين انتهاي هر سوره با ابتداي سورة بعد وجود دارد و علامه طبرسي; در مجمع‌البيان، در ابتداي سوره‌ها به برخي از آنها اشاره كرده است. دانشمنداني مثل علامه طباطبايي، آيت‌اللّه معرفت، سيوطي و... بر اين باورند كه قرآن مجيد، پس از رحلت پيامبر9 جمع‌آوري شده و مي‌گويند: چون به سورة حمد فاتحة‌الكتاب گفته مي‌شد و اين نام در زمان پيامبر نيز مشهور بود، اصحاب پيامبر سورة حمد را در ابتداي قرآن و سپس ساير سوره‌ها را تقريباً به ترتيب بزرگي سوره‌ها گرد آورده‌اند.(جهت اطلاع بيشتر ر.ك: البيان، آيت‌الله خويي، نشر انوارالهدي‌َ / التمهيد، آيت‌الله معرفت، ج 3، نشر انتشارات اسلامي / الاتقان، سيوطي، ج 1، نشر اميركبير.)
eporsesh.com
