پرسش :

آيا سوره‌اي در قرآن وجود دارد، كه قسمتي از آن در مكه و قسمتي از آن در مدينه بر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) نازل شده باشد؟ و يا پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) قسمتي از آن سوره را در مكه و قسمتي از آن را در مدينه بيان كرده باشد؟

پاسخ :
در برخي سوره‌ها، آياتي برخلاف مكان نزول سوره آمده است‌; يعني اگر سوره مكي است برخي آيات آن مدني و اگر مدني است‌، برخي آيات آن مكي مي‌باشد.
علامه طباطبايي‌; در ذيل آيات نخستين سوره اعلي‌َ مي‌گويد: "سياق آيات اول سوره‌، سياق آيات مكي است ولي در ادامه يعني از آيه "قَدْ أَفْلَح‌َ مَن تَزَكَّي‌َ ;..." مكي يا مدني بودن آن مورد ترديد است‌، چون از طريق اهل‌بيت رواياتي رسيده كه منظور از "تزكي‌" دادن زكات فطره و خواندن نماز عيد است و روز و نماز عيد و... بعد از هجرت تشريع شده‌، پس در نتيجه آيات ذيل سوره اعلي در مدينه نازل شده است‌، پس برخي از آيات سوره اعلي در مكه و برخي در مدينه فرود آمده است‌.(ر.ك‌: الميزان‌، مرحوم علامه طباطبايي‌;، ج 20، ص 264، مؤسسة الاسلامي‌، قم‌.)
همچنين گفته‌اند در سوره بقره كه مدني است دو آيه 109 و 272 استثنا بوده و مكي به حساب مي‌آيند.(ر.ك‌: الاتقان‌، جلال الدين سيوطي‌، ج 1، ص 43ـ52، دار ابن كثير، بيروت‌.)
علامه طباطبايي‌;، هم چنين در ذيل آيات نخستين سورة دهر مي‌گويد: اين سوره به گواهي سياق آن و دست كم دوازده آيه اول آن در مدينه نازل شده و نُه آية ذيل آن در مكه فرود آمده است‌.(ر.ك‌: الميزان‌، همان‌، ص 120.)
برخي ديگر از دانشمندان علوم قرآني معتقدند كه هر سوره‌اي كه مكي است تمام آيات آن مكي و هر سوره‌اي كه مدني است تمام آيات آن مدني است‌.(ر.ك‌: علوم قرآني‌، آيت اللّه معرفت‌، ص 96ـ97، انتشارات موسسة التمهيد، قم‌.)
eporsesh.com