پرسش :
آيا ترتيب قرار گرفتن آيات و كلمات قرآن اعجاز است، (صرف نظر از مفاهيم و اشارات علمي و...) و اگر هست افرادي مثل ما چگونه بايد آن را درك كنيم؟ با توجه به اينكه نكات فصاحت و بلاغت در تمام متون يافت مي‌شود حتي در متوني مثل حافظ و سعدي، ولي برتري قرآن بر آنها چيست؟
پاسخ :
پاسخ اين پرسش با توجه به چند مطلب روشن مي‌شود:
الف. قرآن از جهات گوناگون معجزه است مثل: فصاحت و بلاغت (= رسائي و واضح بودن مطالب متن و ...) محتواي عالي قرآن (كه شامل قوانين و ... مي‌شود) اشارات اعجازآميز قرآن به مطالب علمي و ...1
كه هر كدام از اين ابعاد مخاطب خاص خود را دارد. يعني اديبان بويژه در زمينه ادبيات عرب، مي‌توانند با مقايسه قرآن و كتب ادبي ديگر و سوابق ادبيات عرب در عصر جاهلي به برتري آن پي ببرند.
و پزشكان از نكات پزشكي قرآن و رياضي دانان از نظم شگفت‌آور رياضي قرآن و حقوق دانان از قوانين عالي و ماندگار قرآن و ... به اعجاز آن پي مي‌برند.
علامه طباطبائي(ره) و آيت‌الله معرفت نيز به اين نكته اشاره كرده كه قرآن براي هر طبقه و صنف مردم، اعجاز خاصي ارايه كرده است.2
ب. براي درك هر موضوع علمي نياز به تخصص در آن موضوع است.
براي مثال كسي كه بخواهد مطالب قرآن در مورد مراحل 14 گانه‌ي آفرينش انسان را در اوايل سوره‌ي حج و مومنون بخوبي درك كند و به اعجاز قرآن در چينش اين مراحل پي ببرد،3 لازم است كه با مسائل پزشكي آشنا باشد.
همين طور اگركسي بخواهد اعجاز ادبي قرآن را درك كند لازم است كه متخصص ادبيات عرب باشد تا بتواند سطح عالي فصاحت و بلاغت قرآن را درك كند و با ديگران متون بشري در عربي و فارسي مقايسه كند و تفاوت آنها را درك كرده و به اعجاز آن پي ببرد.
اما صرف آشنائي با ادبيات يا عدم تخصص در آن نمي‌تواند انسان را به مقصود برساند.
از اين رو برخي از صاحب نظران جهان عرب و متخصصان مباحث قرآني برآنند كه اعجاز ادبي قرآن در بعد فصاحت و بلاغت براي مردم عرب زبان بويژه اديبان آنها مفيدتر است و مردم ديگر جهان بهتر است كه ابعاد ديگر اعجاز قرآن به ويژه اعجاز محتوايي را پي‌گيري كنند. كه درك آنها برايشان آسان‌تر است.4
ج: قرآن كريم كتابي عربي همچون كتب ديگر عربي است كه از حروف معمولي الفبا و كلمات رايج عرب تشكيل شده است اما بايد توجه داشته باشيم كه:
1. در زبان عرب مي‌تواند كلمات بي‌شمار وجود داشته باشد.
2. در زبان عرب مي‌تواند جملات بي‌شماري از آن كلمات به صورت‌هاي مختلف تشكيل شود.
اين كلمات و جملات مي‌تواند معاني بي‌شماري را به مخاطب القاء كند. حال خداي متعال از ميان كلمات بي‌شمار، جملات بي‌شمار و معاني بي‌شمار، كلمات و جملات و معاني خاصي را انتخاب كرده و يك سوره‌ي قرآن مثل سوره‌ي «كوثر» را سامان دهي كرده و از طريق وحي نازل كرده است.
بعد هم بارها اعلام كرده كه اگر مي‌توانيد مثل آن را بياوريد.5
ولي در طول هزار و چهار صد سال كسي نتوانسته است مثل آن را بياورد. اعجاز قرآن در همين گزينش كلمات از كلمات بي‌شمار و چينش آنها در ضمن جمله‌ها و انتخاب معاني براي آنهاست. كه اگر يك نفر متخصص ادبيات عرب و تفسير قرآن آنها را با متون ديگر عربي و حتي متون ادبي غيرعربي (مثل حافظ و سعدي) مقايسه كند به برتري قرآن پي مي‌برد.
به عبارت ديگر قرآن مثل هر كتاب ديگر از سه عنصر «لفظ، معنا و نظم» تشكيل شده است و اگر كسي بخواهد كتابي مثل قرآن بياورد بايد علم به تمام الفاظ و اسم‌ها و فعل‌ها داشته باشد تا بتواند بهترين آنها را انتخاب و در جمله به كار بندد. و عقل او تمام معاني و مفاهيم را بفهمد تا بتواند در موقع سخن گفتن بهترين معنا را اراده كند و علم به تمام وجوه نظم و كلمات و معاني داشته باشد تا بتواند بهترين و مناسب‌ترين آنها را براي كلام خويش انتخاب كند. و هنگامي كه احتمالات اين سه جنبه (لفظ ـ معنا ـ نظم) در هم ضرب شود مجموعه‌اي بي‌نهايت را تشكيل مي‌دهد كه احاطه بر آنها و حضور ذهن در مورد آنها براي يك انسان معمولي امكان ندارد. و اين خداي متعال است كه با علم بي‌كران خود بهترين انتخاب را كرده و قرآني معجزه‌آسا آفريده است و اين است سر اعجاز قرآن.
و باز به عبارت ديگر هر كس ممكن است تقليد گونه شعري مثل حافظ و سعدي بياورد و حتي آوردن اشعار برتر از آنها غير ممكن نيست ولي در مورد قرآن اينگونه نيست.
بلكه در حقيقت تربيت حافظ (حفظ كننده كل قرآن) و سعدي به بركت قرآن بوده است. كه: هر چه داند به حافظ، همه از دولت قرآن بود.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني.
2. آثار رضا بابائي مثل هنر كلامي قرآن و مولوي و قرآن و...
3. آثار سيد ابوالقاسم حسيني (ژرفا) مثل مباني هنري قصه‌هاي قرآن.
پی نوشتها:
1 . نك: التمهيد في علوم القرآن، آيت الله معرفت، ج 4 و 5 و پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني، ج 1، ص 68 به بعد.
2 . الميزان، ج 1، ص 57 ـ 67 و التمهيد، ج 4، ص 23 و 134.
3 . نك: پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، همان، ج 2، ص 429 به بعد.
4 . نك: القرآن و العلم الحديث، عبدالرزاق نوفل، ص 26 و درآمدي بر تفسير علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني، ص 352.
5 . بقره / 23 و اسراء / 88 و طور / 33 ـ 34 و هود / 13.
eporsesh.com
پاسخ اين پرسش با توجه به چند مطلب روشن مي‌شود:
الف. قرآن از جهات گوناگون معجزه است مثل: فصاحت و بلاغت (= رسائي و واضح بودن مطالب متن و ...) محتواي عالي قرآن (كه شامل قوانين و ... مي‌شود) اشارات اعجازآميز قرآن به مطالب علمي و ...1
كه هر كدام از اين ابعاد مخاطب خاص خود را دارد. يعني اديبان بويژه در زمينه ادبيات عرب، مي‌توانند با مقايسه قرآن و كتب ادبي ديگر و سوابق ادبيات عرب در عصر جاهلي به برتري آن پي ببرند.
و پزشكان از نكات پزشكي قرآن و رياضي دانان از نظم شگفت‌آور رياضي قرآن و حقوق دانان از قوانين عالي و ماندگار قرآن و ... به اعجاز آن پي مي‌برند.
علامه طباطبائي(ره) و آيت‌الله معرفت نيز به اين نكته اشاره كرده كه قرآن براي هر طبقه و صنف مردم، اعجاز خاصي ارايه كرده است.2
ب. براي درك هر موضوع علمي نياز به تخصص در آن موضوع است.
براي مثال كسي كه بخواهد مطالب قرآن در مورد مراحل 14 گانه‌ي آفرينش انسان را در اوايل سوره‌ي حج و مومنون بخوبي درك كند و به اعجاز قرآن در چينش اين مراحل پي ببرد،3 لازم است كه با مسائل پزشكي آشنا باشد.
همين طور اگركسي بخواهد اعجاز ادبي قرآن را درك كند لازم است كه متخصص ادبيات عرب باشد تا بتواند سطح عالي فصاحت و بلاغت قرآن را درك كند و با ديگران متون بشري در عربي و فارسي مقايسه كند و تفاوت آنها را درك كرده و به اعجاز آن پي ببرد.
اما صرف آشنائي با ادبيات يا عدم تخصص در آن نمي‌تواند انسان را به مقصود برساند.
از اين رو برخي از صاحب نظران جهان عرب و متخصصان مباحث قرآني برآنند كه اعجاز ادبي قرآن در بعد فصاحت و بلاغت براي مردم عرب زبان بويژه اديبان آنها مفيدتر است و مردم ديگر جهان بهتر است كه ابعاد ديگر اعجاز قرآن به ويژه اعجاز محتوايي را پي‌گيري كنند. كه درك آنها برايشان آسان‌تر است.4
ج: قرآن كريم كتابي عربي همچون كتب ديگر عربي است كه از حروف معمولي الفبا و كلمات رايج عرب تشكيل شده است اما بايد توجه داشته باشيم كه:
1. در زبان عرب مي‌تواند كلمات بي‌شمار وجود داشته باشد.
2. در زبان عرب مي‌تواند جملات بي‌شماري از آن كلمات به صورت‌هاي مختلف تشكيل شود.
اين كلمات و جملات مي‌تواند معاني بي‌شماري را به مخاطب القاء كند. حال خداي متعال از ميان كلمات بي‌شمار، جملات بي‌شمار و معاني بي‌شمار، كلمات و جملات و معاني خاصي را انتخاب كرده و يك سوره‌ي قرآن مثل سوره‌ي «كوثر» را سامان دهي كرده و از طريق وحي نازل كرده است.
بعد هم بارها اعلام كرده كه اگر مي‌توانيد مثل آن را بياوريد.5
ولي در طول هزار و چهار صد سال كسي نتوانسته است مثل آن را بياورد. اعجاز قرآن در همين گزينش كلمات از كلمات بي‌شمار و چينش آنها در ضمن جمله‌ها و انتخاب معاني براي آنهاست. كه اگر يك نفر متخصص ادبيات عرب و تفسير قرآن آنها را با متون ديگر عربي و حتي متون ادبي غيرعربي (مثل حافظ و سعدي) مقايسه كند به برتري قرآن پي مي‌برد.
به عبارت ديگر قرآن مثل هر كتاب ديگر از سه عنصر «لفظ، معنا و نظم» تشكيل شده است و اگر كسي بخواهد كتابي مثل قرآن بياورد بايد علم به تمام الفاظ و اسم‌ها و فعل‌ها داشته باشد تا بتواند بهترين آنها را انتخاب و در جمله به كار بندد. و عقل او تمام معاني و مفاهيم را بفهمد تا بتواند در موقع سخن گفتن بهترين معنا را اراده كند و علم به تمام وجوه نظم و كلمات و معاني داشته باشد تا بتواند بهترين و مناسب‌ترين آنها را براي كلام خويش انتخاب كند. و هنگامي كه احتمالات اين سه جنبه (لفظ ـ معنا ـ نظم) در هم ضرب شود مجموعه‌اي بي‌نهايت را تشكيل مي‌دهد كه احاطه بر آنها و حضور ذهن در مورد آنها براي يك انسان معمولي امكان ندارد. و اين خداي متعال است كه با علم بي‌كران خود بهترين انتخاب را كرده و قرآني معجزه‌آسا آفريده است و اين است سر اعجاز قرآن.
و باز به عبارت ديگر هر كس ممكن است تقليد گونه شعري مثل حافظ و سعدي بياورد و حتي آوردن اشعار برتر از آنها غير ممكن نيست ولي در مورد قرآن اينگونه نيست.
بلكه در حقيقت تربيت حافظ (حفظ كننده كل قرآن) و سعدي به بركت قرآن بوده است. كه: هر چه داند به حافظ، همه از دولت قرآن بود.
منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني.
2. آثار رضا بابائي مثل هنر كلامي قرآن و مولوي و قرآن و...
3. آثار سيد ابوالقاسم حسيني (ژرفا) مثل مباني هنري قصه‌هاي قرآن.
پی نوشتها:
1 . نك: التمهيد في علوم القرآن، آيت الله معرفت، ج 4 و 5 و پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني، ج 1، ص 68 به بعد.
2 . الميزان، ج 1، ص 57 ـ 67 و التمهيد، ج 4، ص 23 و 134.
3 . نك: پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، همان، ج 2، ص 429 به بعد.
4 . نك: القرآن و العلم الحديث، عبدالرزاق نوفل، ص 26 و درآمدي بر تفسير علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضائي اصفهاني، ص 352.
5 . بقره / 23 و اسراء / 88 و طور / 33 ـ 34 و هود / 13.
eporsesh.com
.jpg "معنی اسم ابوطالب و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال")