پرسش :

مفهوم كلي سوره "فتح‌" چيست‌؟

پاسخ :
اين سوره‌، همان گونه كه از نامش پيدا است‌، پيام‌آور فتح و پيروزي چشم‌گيري بر دشمنان اسلام مي‌باشد. با توجه به نزول آن در سال ششم هجري در مدينه و پس از ماجراي "حديبيه‌"، آيات مختلف آن با صلح حديبيه منطبق مي‌باشد. پيامبر اكرم(صلّی الله علیه و آله و سلم) ‌در خواب ديدند كه همراه ياران خود وارد مسجد الحرام شده‌، مناسك عمره را به جا مي‌آورند؛ از همين رو، همراه مهاجران و انصار و ساير مسلمانان به سوي مكه حركت كردند تا به سرزمين "حديبيه‌" رسيدند. مشركان قريش از اين كار باخبر شده در همان سرزمين‌، راه را بر پيامبراکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) بستند؛ اين امر موجب بستن عقد قراردادي ميان آن حضرت و مشركان مكه‌، به نام "صلح حديبيه‌" شد. در هنگام بازگشت به مدينه‌، اين آيات بر پيامبر اكرم‌(صلّی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و چهره مباركش‌، غرق سرور و شادماني گرديد. به طور كلي‌، محتواي اين سوره عبارت است از:
1. بشارت به فتحي بزرگ و نمايان خواه فتح مكه باشد يا فتح خيبر يا همين صلح حديبيه و يا هر پيروزي ديگري و بيان برخي از اهداف اين پيروزي (آيات 1ـ7).
2. اشاره به "بيعت رضوان‌" در زير درختي پيش از ماجراي صلح حديبيه و كارشكني‌هاي منافقان و نمونه‌هايي از عذرهاي واهي آنان در مورد عدم شركت نكردن در ميدان جهاد همراه پيامبر اكرم‌(صلّی الله علیه و آله و سلم) و بيان كساني كه از شركت در ميدان جهاد معذورند (آيات 10ـ27).
3. ويژگي‌هاي پيروان راستين خط پيامبر اكرم‌(صلّی الله علیه و آله و سلم) (ر.ك‌: تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ج 22، ص 6، دارالكتب الاسلامية‌.)
eporsesh.com