پرسش :
راه رسيدن به مدارج معنوي چيست؟
پاسخ :
براي ما و آنان كه در ابتداي راه علم و معنويت قرار دارند، اين پرسش مطرح است كه چگونه ميتوان راه كمال را طي نمود و به مدارج عالي انساني دست يافت؟
ترديدي نيست كه هر انسان عاقلي به دنبال كمال و سعادت خويش است و لازمهي سلامت روحي و عقلي انسان اين است كه طريق تكامل را بداند، پس جستوجوي جوانان براي رسيدن به مدارج معنوي و كمالات انساني امري بديهي و معقول است. و اگر كسي به دنبال چنين پرسشي نباشد جاي تأمل است.
علامه طباطبايي (ره) در پاسخ پرسش مزبور به دو نكتهي بسيار مهم در اين باره اشاره فرمودهاند كه هر يك از آن دو، ميتواند راه حل خوبي براي جوانان باشد:
الف . داشتن عقيدهي راسخ و استوار، نسبت به منطق وحي، از تأكيدات ايشان بوده است و زماني كه از مشكلات طريق كمال از ايشان سؤال كردند فرمودند:
آن همه مصايب را مشايخ ديدند و حرفهاي ناگوار را شنيدند و سنگ حوادث را خوردند؛ ليكن از آن گوهر گرانبهاي عقيدهشان و از آن تفسير انفسي آيات و روايات دست برنداشتند و با آن همه شقاوت و رنج، معارف را در دل دفترها نوشتند؛ بنابراين حق اين است و راه اين است و خودتان را دريابيد و به منطق وحي آشنا شويد تا مؤدب به آداب الهي بشويد.[1]
ب . مراقبت از نفس و نگهباني از دل و محافظت باطن از شرور شيطاني، يكي ديگر از تأكيدهاي آن مرد بزرگوار بوده است. در مقام پند و موعظه، به شاگردان ميفرمودند:
تخم سعادت، مراقبت است. مراقبت يعني؛ كشيك نفس كشيدن. يعني حريم دل را پاسباني كردن. يعني سر را از تصرفات شيطاني حفظ داشتن. پاسبان حرم دل بودن. اين تخم سعادت را بايد در مزرعهي دل كاشت و بعد با اعمال صالحه و آداب و دستورات قرآني، اين نهال سعادت را پروراند.[2]
شبيه همين مواعظ را امام خميني(ره) خطاب به طلاب فرمودهاند كه :
اگر خداي ناخواسته در خلال تحصيل، فقط در فكر اين باشيد كه دقايق علمي را ياد بگيريد و در فكر تهذيب نباشيد و خودتان را به آداب مهذب نكنيد، اين علم اثري ندارد. بايد قدمي كه در راه تحصيل برداشته ميشود، اگر عرض نكنم دو قدم، لا اقل يك قدم هم در باب تهذيب اخلاق و استقرار ايمان در قلب برداشته شود. اين كار تفكر لازم دارد، مراقبت لازم دارد.[3]
پس آنچه كه مورد تأكيد و توصيهي بزرگان دين و ائمهي معصومين(ع) است، تشويق و احياي تفكر در مسائل ديني و تكامل معرفت عقلي (نه احساسي) و عمل به احكام فردي و تعاليم اجتماعي اسلام است كه مؤدب شدن به آداب ديني و متخلّق شدن به اخلاق الهي، در هر انساني مرهون همين دو نكته است. و توصيهي ما به جوانان و نسل كارآمد جامعه‌ي ديني اين است كه بيش از به كارگيري عواطف و احساسات در زندگي، از معرفت عقلي مايه بگيرند كه بهترين راهنما و رسول باطني است. تا زماني كه در جامعه‌ي اسلامي، نسل جوان به علم و معرفت روي آورده و به تعاليم دين پايبند باشند، جامعه‌ي اسلامي رو به ترقي و تكامل و پيشرفت خواهد بود؛ در غير اين صورت ترديدي نيست كه مسير انحطاط را طي خواهد نمود.
باشد كه همهي ما با درايت هرچه بيش‌تر و بهتر با پاسداري از دستآوردهاي نهضت امام خميني(ره) و حراست از خون پاك شهدا و اطاعت از استوانهي حقيقي نظام و پذيرش مواعظ حكيمانهي آن رهبر حكيم و فرزانه بتوانيم جامعهاي پيشرفته و مورد قبول در جوامع انساني به منصهي ظهور رسانده، و جامعه‌ي مترقي ديني را به عنوان الگوي نمونهي جوامع انساني معرفي نماييم.
پی نوشتها:
[1]. يادها و يادگارها، ص 33، 32.
[2]. همان.
[3]. نهضت امام خميني (ره)، ص 156.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
براي ما و آنان كه در ابتداي راه علم و معنويت قرار دارند، اين پرسش مطرح است كه چگونه ميتوان راه كمال را طي نمود و به مدارج عالي انساني دست يافت؟
ترديدي نيست كه هر انسان عاقلي به دنبال كمال و سعادت خويش است و لازمهي سلامت روحي و عقلي انسان اين است كه طريق تكامل را بداند، پس جستوجوي جوانان براي رسيدن به مدارج معنوي و كمالات انساني امري بديهي و معقول است. و اگر كسي به دنبال چنين پرسشي نباشد جاي تأمل است.
علامه طباطبايي (ره) در پاسخ پرسش مزبور به دو نكتهي بسيار مهم در اين باره اشاره فرمودهاند كه هر يك از آن دو، ميتواند راه حل خوبي براي جوانان باشد:
الف . داشتن عقيدهي راسخ و استوار، نسبت به منطق وحي، از تأكيدات ايشان بوده است و زماني كه از مشكلات طريق كمال از ايشان سؤال كردند فرمودند:
آن همه مصايب را مشايخ ديدند و حرفهاي ناگوار را شنيدند و سنگ حوادث را خوردند؛ ليكن از آن گوهر گرانبهاي عقيدهشان و از آن تفسير انفسي آيات و روايات دست برنداشتند و با آن همه شقاوت و رنج، معارف را در دل دفترها نوشتند؛ بنابراين حق اين است و راه اين است و خودتان را دريابيد و به منطق وحي آشنا شويد تا مؤدب به آداب الهي بشويد.[1]
ب . مراقبت از نفس و نگهباني از دل و محافظت باطن از شرور شيطاني، يكي ديگر از تأكيدهاي آن مرد بزرگوار بوده است. در مقام پند و موعظه، به شاگردان ميفرمودند:
تخم سعادت، مراقبت است. مراقبت يعني؛ كشيك نفس كشيدن. يعني حريم دل را پاسباني كردن. يعني سر را از تصرفات شيطاني حفظ داشتن. پاسبان حرم دل بودن. اين تخم سعادت را بايد در مزرعهي دل كاشت و بعد با اعمال صالحه و آداب و دستورات قرآني، اين نهال سعادت را پروراند.[2]
شبيه همين مواعظ را امام خميني(ره) خطاب به طلاب فرمودهاند كه :
اگر خداي ناخواسته در خلال تحصيل، فقط در فكر اين باشيد كه دقايق علمي را ياد بگيريد و در فكر تهذيب نباشيد و خودتان را به آداب مهذب نكنيد، اين علم اثري ندارد. بايد قدمي كه در راه تحصيل برداشته ميشود، اگر عرض نكنم دو قدم، لا اقل يك قدم هم در باب تهذيب اخلاق و استقرار ايمان در قلب برداشته شود. اين كار تفكر لازم دارد، مراقبت لازم دارد.[3]
پس آنچه كه مورد تأكيد و توصيهي بزرگان دين و ائمهي معصومين(ع) است، تشويق و احياي تفكر در مسائل ديني و تكامل معرفت عقلي (نه احساسي) و عمل به احكام فردي و تعاليم اجتماعي اسلام است كه مؤدب شدن به آداب ديني و متخلّق شدن به اخلاق الهي، در هر انساني مرهون همين دو نكته است. و توصيهي ما به جوانان و نسل كارآمد جامعه‌ي ديني اين است كه بيش از به كارگيري عواطف و احساسات در زندگي، از معرفت عقلي مايه بگيرند كه بهترين راهنما و رسول باطني است. تا زماني كه در جامعه‌ي اسلامي، نسل جوان به علم و معرفت روي آورده و به تعاليم دين پايبند باشند، جامعه‌ي اسلامي رو به ترقي و تكامل و پيشرفت خواهد بود؛ در غير اين صورت ترديدي نيست كه مسير انحطاط را طي خواهد نمود.
باشد كه همهي ما با درايت هرچه بيش‌تر و بهتر با پاسداري از دستآوردهاي نهضت امام خميني(ره) و حراست از خون پاك شهدا و اطاعت از استوانهي حقيقي نظام و پذيرش مواعظ حكيمانهي آن رهبر حكيم و فرزانه بتوانيم جامعهاي پيشرفته و مورد قبول در جوامع انساني به منصهي ظهور رسانده، و جامعه‌ي مترقي ديني را به عنوان الگوي نمونهي جوامع انساني معرفي نماييم.
پی نوشتها:
[1]. يادها و يادگارها، ص 33، 32.
[2]. همان.
[3]. نهضت امام خميني (ره)، ص 156.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
