پرسش :
قرآن چه راههايي براي خودسازي ارائه ميدهد؟
پاسخ :
علاّمه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان شيوه اي را ارایه می دهد كه اختصاص به قرآن و اسلام دارد و در هيچ يك از كتابهاي آسماني يافت نميشود و آن، نوع خاصي از تربيت است كه جايي را براي رذايل اخلاقي باقي نميگذارد.
ادعاي علامه (ره) اين است كه اگر كسي خود را با آموزههاي قرآن و تعاليم و احكام آن تربيت نمايد، تمامي زشتيها و پليديها از باطنش زدوده ميشود و دائماً با صفاي باطن و عزت نفس و رفتاري شايسته به زندگي و حيات خويش ادامه خواهد داد. و آن شيوهي سوم اين است كه:
هر عملي از اعمال و رفتار آدمي براي دو منظور انجام ميگيرد: يا براي رسيدن به عزت و سربلندي آن عمل را انجام ميدهد و يا به خاطر ترس از نيرويي آن را انجام ميدهد تا از شر آن نيرو در امان بماند. قرآن كريم هم عزت را منحصر در خدا ميداند: «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً»؛ تمام عزت از آن خداست.[1] و هم قدرت و نيرو را منحصر در او كرده و فرمود: «أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً»؛ تمام نيرو از آن خداست.[2]
اگر كسي با علم و اعتقاد به اين دو نكته، عملي را انجام دهد، هرگز انحرافي در رفتار و اخلاقش آشكار نخواهد شد.[3] پس بهترين و سادهترين راه براي اصلاح اخلاق جوانان اين است كه با شناخت و معرفت و اعتقاد و ايمان به خالق متعال، مانع ورود رذايل اخلاقي در دل شوند؛ يعني نگذارند رذايل اخلاقي در قلب جاي گيرد و سپس به فكر زدودن و پاك كردن آن برآيند. از طريق دفع، اخلاق خويش را اصلاح نمايند نه از طريق رفع. اين كار كودكان و جاهلان است كه با عمل كودكانه و جاهلانهي خود، قلمي به دست گرفته و بر روي كاغذ سفيد شفاف، خطوط نامعلومي ميكشند و بعد از مدتي كه فهميدند و بالغ و عاقل شدند، ميخواهند آن خطوط را پاك نموده و مطالب زيبا يا نقاشي زيبايي را ترسيم نمايند؛ در اين صورت قطعاً آن كاغذ شفاف، به سفيدي و شفافيت ابتدايي خود باز نميگردد؛ چنان كه ميمون بن مهران نقل ميكند:
چون بنده گناه كند نقطهاي سياه در دل او پيدا شود و اگر توبه كند زدوده شود و اگر به گناه باز گردد، آن نقطه زيادت شود تا به حدي كه دل را بپوشاند؛ و آن را رين و آلودگي گويند.[4]
پس بهترين راه براي نسل جوان، همين راه است و اگر اين راه ممكن نبود، دو شيوهي قبلي مورد توصيهي رهبران ديني است.
پی نوشتها:
[1]. سورهي يونس، آيهي 65.
[2]. سورهي بقره، آيهي 165.
[3]. الميزان، ج 1، ص 355.
[4]. غزالي، احياء العلوم، ج 3، ص 27.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
علاّمه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان شيوه اي را ارایه می دهد كه اختصاص به قرآن و اسلام دارد و در هيچ يك از كتابهاي آسماني يافت نميشود و آن، نوع خاصي از تربيت است كه جايي را براي رذايل اخلاقي باقي نميگذارد.
ادعاي علامه (ره) اين است كه اگر كسي خود را با آموزههاي قرآن و تعاليم و احكام آن تربيت نمايد، تمامي زشتيها و پليديها از باطنش زدوده ميشود و دائماً با صفاي باطن و عزت نفس و رفتاري شايسته به زندگي و حيات خويش ادامه خواهد داد. و آن شيوهي سوم اين است كه:
هر عملي از اعمال و رفتار آدمي براي دو منظور انجام ميگيرد: يا براي رسيدن به عزت و سربلندي آن عمل را انجام ميدهد و يا به خاطر ترس از نيرويي آن را انجام ميدهد تا از شر آن نيرو در امان بماند. قرآن كريم هم عزت را منحصر در خدا ميداند: «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً»؛ تمام عزت از آن خداست.[1] و هم قدرت و نيرو را منحصر در او كرده و فرمود: «أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً»؛ تمام نيرو از آن خداست.[2]
اگر كسي با علم و اعتقاد به اين دو نكته، عملي را انجام دهد، هرگز انحرافي در رفتار و اخلاقش آشكار نخواهد شد.[3] پس بهترين و سادهترين راه براي اصلاح اخلاق جوانان اين است كه با شناخت و معرفت و اعتقاد و ايمان به خالق متعال، مانع ورود رذايل اخلاقي در دل شوند؛ يعني نگذارند رذايل اخلاقي در قلب جاي گيرد و سپس به فكر زدودن و پاك كردن آن برآيند. از طريق دفع، اخلاق خويش را اصلاح نمايند نه از طريق رفع. اين كار كودكان و جاهلان است كه با عمل كودكانه و جاهلانهي خود، قلمي به دست گرفته و بر روي كاغذ سفيد شفاف، خطوط نامعلومي ميكشند و بعد از مدتي كه فهميدند و بالغ و عاقل شدند، ميخواهند آن خطوط را پاك نموده و مطالب زيبا يا نقاشي زيبايي را ترسيم نمايند؛ در اين صورت قطعاً آن كاغذ شفاف، به سفيدي و شفافيت ابتدايي خود باز نميگردد؛ چنان كه ميمون بن مهران نقل ميكند:
چون بنده گناه كند نقطهاي سياه در دل او پيدا شود و اگر توبه كند زدوده شود و اگر به گناه باز گردد، آن نقطه زيادت شود تا به حدي كه دل را بپوشاند؛ و آن را رين و آلودگي گويند.[4]
پس بهترين راه براي نسل جوان، همين راه است و اگر اين راه ممكن نبود، دو شيوهي قبلي مورد توصيهي رهبران ديني است.
پی نوشتها:
[1]. سورهي يونس، آيهي 65.
[2]. سورهي بقره، آيهي 165.
[3]. الميزان، ج 1، ص 355.
[4]. غزالي، احياء العلوم، ج 3، ص 27.
منبع: جوانان و پرسش‌هاي اخلاقی، مصطفي خليلي، ناشر: مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه علميه) بهار 1381(
