پرسش :
راه تحقّق آزادي ديني چيست؟
پاسخ :
تحقّق آزادي ديني، در گرو شناخت صحيح پايههاي معرفتي اسلام، دربارهي جهان، انسان و كمال نهايي اوست. اساس اسلام، پرستش خداوند و اجتناب از طاغوت است و بالاترين ارزش و كاملترين وصف براي انسان، اين است كه بندهي خالص خدا باشد و در پرتو بندگي خدا به همهي كمالاتي كه براي انسان متصوّر است برسد.
دين مسير عبوديت خداوند را ترسيم ميكند و به همهي شؤون زندگي انسان، صفت الهي بخشيده و راه كمال را به روي او ميگشايد. در اسلام، آزادي، مقدّمهي حيات برتر انساني است. همهي آزاديها براي دستيابي به حيات مادّي و معنوي، شايستهي اوست و حيات روح، برتر و مهمتر از حيات جسم است و آزادي معنوي و دروني نيز برتر از آزادي بيروني و سبب و منشأ آن است. آزاد شدن انسان بر اثر بندگي خداوند حاصل ميشود؛ اگر انسان فقط بندهي خدا باشد، ديگر زمينهاي براي بندگي غير خدا نميماند و اين آزادي در بعد فردي و اجتماعي بروز و ظهور مييابد.
بنابراين، اگر آزادي ديني در گرو عبوديّت خداست و عبوديّت خداوند ثمرهي دينداري است، راه حصول آزادي ديني در جامعه، تحقّق هر چه تمامتر و كاملتر دين اسلام و اجراي همه جانبهي احكام و قوانين آن است.
برطرف كردن موانع و ايجاد شرايط تحقق عيني اسلام، در واقع هموار كردن راه براي آزادي ديني است و خطرهايي كه دين را تهديد ميكند، آزادي ديني را نيز تهديد ميكند. تحقق آزادي ديني، هم به صورت فردي و هم در عرصهي اجتماعي، نيازمند تلاش علمي و عملي است. عدم اطلاع كافي از مباني و آموزههاي دين كه از طريق منابع اصيل آن حاصل ميشود؛ عامل مهمي است كه انسان را اسير انديشههاي التقاطي مينمايد. بايد اسلام را به خوبي شناخت و به تحكيم پايههاي اعتقادات اساسي پرداخت و با افزايش و تعميق فكر و نگرش اسلامي و به دور از التقاط، به تمام مسائل، از جمله آزادي انديشيد.
مانع ديگر آزادي ديني، دنياپرستي و اسارت در دست آرزوها و هوسهاست. با اين دلبستگي، هم شناخت حقيقت دشوار است و هم در صورت شناخت، پذيرش و بيان و عمل به آن به آساني ممكن نميگردد. راه گسستن و رها شدن از اين بند، تزكيه و سعي در انجام هر چه بهتر تكاليف ديني و كسب اخلاق اسلامي است.
حكومت وظيفه دارد كه در تمامي عرصههاي فرهنگي و اجتماعي، بستري سالم براي كسب انديشهي صحيح و عمل صالح ايجاد نمايد. بخشها و نهادهاي فرهنگي كشور بايد در جهت پاس‌داري از فرهنگ و ارزشهاي اسلامي، با حركتي عميق و فراگير، به مقابله با هجوم فرهنگي دشمن كه عمدهترين تهديد عليه دين و آزادي است بپردازند.
بزرگ‌ترين رسالت روحانيت در اين زمينه، تبيين مباني انديشهي اسلامي و روشن كردن فضا براي تشخيص مرز بين اسلام و كفر است، تا انديشههاي ناب اسلامي از افكار شركآميز و التقاطي و نوآوريهاي غير ديني تمييز داده شوند.
در چنين شرايطي است كه شناخت صحيح و امكان عمل به آموزههاي اخلاقي و حقوقي دين و كسب آزادي ديني محقق خواهد شد.
دين و آزادي، آیت الله محمد تقي مصباح يزدي، نشر مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه علمیه (1381).
تحقّق آزادي ديني، در گرو شناخت صحيح پايههاي معرفتي اسلام، دربارهي جهان، انسان و كمال نهايي اوست. اساس اسلام، پرستش خداوند و اجتناب از طاغوت است و بالاترين ارزش و كاملترين وصف براي انسان، اين است كه بندهي خالص خدا باشد و در پرتو بندگي خدا به همهي كمالاتي كه براي انسان متصوّر است برسد.
دين مسير عبوديت خداوند را ترسيم ميكند و به همهي شؤون زندگي انسان، صفت الهي بخشيده و راه كمال را به روي او ميگشايد. در اسلام، آزادي، مقدّمهي حيات برتر انساني است. همهي آزاديها براي دستيابي به حيات مادّي و معنوي، شايستهي اوست و حيات روح، برتر و مهمتر از حيات جسم است و آزادي معنوي و دروني نيز برتر از آزادي بيروني و سبب و منشأ آن است. آزاد شدن انسان بر اثر بندگي خداوند حاصل ميشود؛ اگر انسان فقط بندهي خدا باشد، ديگر زمينهاي براي بندگي غير خدا نميماند و اين آزادي در بعد فردي و اجتماعي بروز و ظهور مييابد.
بنابراين، اگر آزادي ديني در گرو عبوديّت خداست و عبوديّت خداوند ثمرهي دينداري است، راه حصول آزادي ديني در جامعه، تحقّق هر چه تمامتر و كاملتر دين اسلام و اجراي همه جانبهي احكام و قوانين آن است.
برطرف كردن موانع و ايجاد شرايط تحقق عيني اسلام، در واقع هموار كردن راه براي آزادي ديني است و خطرهايي كه دين را تهديد ميكند، آزادي ديني را نيز تهديد ميكند. تحقق آزادي ديني، هم به صورت فردي و هم در عرصهي اجتماعي، نيازمند تلاش علمي و عملي است. عدم اطلاع كافي از مباني و آموزههاي دين كه از طريق منابع اصيل آن حاصل ميشود؛ عامل مهمي است كه انسان را اسير انديشههاي التقاطي مينمايد. بايد اسلام را به خوبي شناخت و به تحكيم پايههاي اعتقادات اساسي پرداخت و با افزايش و تعميق فكر و نگرش اسلامي و به دور از التقاط، به تمام مسائل، از جمله آزادي انديشيد.
مانع ديگر آزادي ديني، دنياپرستي و اسارت در دست آرزوها و هوسهاست. با اين دلبستگي، هم شناخت حقيقت دشوار است و هم در صورت شناخت، پذيرش و بيان و عمل به آن به آساني ممكن نميگردد. راه گسستن و رها شدن از اين بند، تزكيه و سعي در انجام هر چه بهتر تكاليف ديني و كسب اخلاق اسلامي است.
حكومت وظيفه دارد كه در تمامي عرصههاي فرهنگي و اجتماعي، بستري سالم براي كسب انديشهي صحيح و عمل صالح ايجاد نمايد. بخشها و نهادهاي فرهنگي كشور بايد در جهت پاس‌داري از فرهنگ و ارزشهاي اسلامي، با حركتي عميق و فراگير، به مقابله با هجوم فرهنگي دشمن كه عمدهترين تهديد عليه دين و آزادي است بپردازند.
بزرگ‌ترين رسالت روحانيت در اين زمينه، تبيين مباني انديشهي اسلامي و روشن كردن فضا براي تشخيص مرز بين اسلام و كفر است، تا انديشههاي ناب اسلامي از افكار شركآميز و التقاطي و نوآوريهاي غير ديني تمييز داده شوند.
در چنين شرايطي است كه شناخت صحيح و امكان عمل به آموزههاي اخلاقي و حقوقي دين و كسب آزادي ديني محقق خواهد شد.
دين و آزادي، آیت الله محمد تقي مصباح يزدي، نشر مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه علمیه (1381).
