پرسش :

نهضت انگيزيسيون (محاكم تفتيش عقايد) را معرفی نمایید.

پاسخ :
در قرون وسطى (دورانى كه تقريباً از قرن ششم ميلادى شروع شد و تا قرن پانزدهم ادامه داشت ـ حدود يكهزار سال) به دوره ى وحشتناكى به نام تفتيش عقايد برمى خوريم. مأموران كليسا براى سانسور عقايد و حكومت بر افكار، با كم ترين تهمت، افراد را دست گير و متهمان را حتى قبل از اثبات جرم به انواع فشار و شكنجه هاى وحشتناك گرفتار مى كردند، تا با ايجاد (بيم) هرگونه خيال تخطّى از فرمان پاپ و پندار سرپيچى را از دستورهاى كليسا از مغزشان بيرون سازند!
ويل دورانت مى نويسد:
پس از آن كه اعضاى محكمه، شواهد و مدارك موجود را بر احتمال جرم! (نه يقين) متهّم كافى مى ديدند وى را شكنجه مى كردند!! گاه مى شد كه دست متّهم را به پشتش مى بستند و او را به دار مى آويختند، و نيز متهمان را به ميدان بزرگ شهر مى بردند و به رديف، بر بالاى تلّى از هيزم مى بستند و اعضاى محكمه بر سكويى كه روبه روى محكومين بود، با جلال و جبروت مى نشستند و در حالى كه هيزم ها را آتش مى زدند منظره ى زنده سوختن آنها را تماشا مى كردند.[1]
گاليله در سال 1610 جزوه اى به نام قاصد آسمان منتشر نمود. وى به همان اندازه كه موجب تحسين دانشمندان شد، خشم و تكفير كليسا را نيز برانگيخت. او در آن جزوه به خاطر اشاره به بيش تر بودن سيارات از هفت و نيز به گردش زمين، سخت مورد انتقاد قرار گرفت كه چرا تعداد سيارات را هفت عدد نمى داند، در حالى كه تعداد فلزات هفت است و شمعدان معبد هفت شاخه دارد و در سر آدمى هفت سوراخ موجود است؟
چماق تكفير
چماق تكفير و حربه ى تهمت از حربه هايى است كه در هر زمان كاربرد داشته است، و نيز از سلاح هايى است كه هم زمان با مبارزات سخت و خشن كليسا، استفاده شده است.
كليسا دانشمندان بسيارى را تكفير نمود. آنان يا از وحشت مرگ، از ابراز نظريّه هاى علمى خود چشم پوشيدند (مانند كپلر و دكارت)، و يا در صورت اظهار نظرشان، مجبور بودند توبه نمايند. از لكه هاى ننگ كليسا، محاكمه ى گاليله و گرفتن اجبارى توبه نامه از او بود.
ويل دورانت در تاريخ تمدن مى گويد:
«رفتار مأموران كليسا با يهوديان خيلى سخت تر بود، اگر يك يهودى در آيين موسوى روز «سبت» را روز ستايش و استراحت مى دانست و يا اعياد يهودى را جشن مى گرفت و يا...، فوراً او را به محكمه ى جنايتبار خويش جلب مى كردند و انواع شكنجه ها را در موردش معمول مى داشتند.»[2]
پی نوشتها:
[1]. ويل دورانت، تاريخ تمدن، ج 6، ص 257 ـ 259.
[2]. همان، ص 255 ـ 256 (با اندكى تلخيص).
منبع: اسلام و اقليّت هاى مذهبى، محمد باقر طاهرى، انتشارات مركز مديريت حوزه علميه قم (1384).