پرسش :
با توجه به اينكه در شب قدر، مقدارت يك سال انسان تعيين ميشود حال اگر كسي در طول سال مريض شد و يا از قبل بيمار بود و بهبود نيافته، آيا دعا كردن براي شفا او به دليل اينكه تقدير او معين شده، بيتأثير است؟
پاسخ :
مقدر شدن امري باعث نميشود كه بدون اسباب و وسايل، وجود پيدا كند. مثلاً چيزي كه سوختن آن به مقدر شده است لازمهاش اين نيست كه بدون جهت و يا نبودن هيچ ماده سوزانندهاي، بسوزد، بلكه معنايش اين است كه آتش يا وسيله سوختن ديگري فراهم شده و آن را ميسوزاند. دعا خود يكي از اسباب است و مقدر بودن امري با تأثير دعا منافات ندارد زيرا معناي مقدر بودن اين است كه به واسطه دعا كردن و مستجاب شدن به وجود بيايد. چنانكه تقدير سوختن معنايش اين است كه به وسيلة وجود آتش و شرايط مخصوصي بسوزد.(1)
كساني كه عقيده دارند دعا در هر حال بيتأثير است در واقع گمان كردهاند خود دعا بيرون از قضا و قدر الهي است در حالي كه دعا و استجابت دعا نيز جزيي از قضا و قدر الهي است و گاهي جلو بعضي از قضا و قدرها را ميگيرد. به همين دليل نه با رضاي به قضا منافي است و نه با حكمت الهي .(2) از طرفي بايد دانست كه عوامل مؤثر در كار جهان كه مجموعاً علل و اسباب جهان را تشكيل ميدهند و مظاهر قضا و قدر به شمار ميروند منحصر به امور مادي نيستند. و يك سلسله امور معنوي نيز وجود دارد كه در تغيير و تبديل سرنوشت بشر مؤثر است. دعا يكي از علل معنوي اين جهان است كه ميتواند در سرنوشت حادثهاي مؤثر باشد. كارهاي خير و نيكو و به طور كلي گناه يا اطاعت، توبه يا پردهدري، دادگري يا بيدادگري، نيكوكاري يا بدكاري، دعا يا نفرين و همانند آنها چيزهايي هستند كه در سرنوشت انسان از نظر عمر، سلامت و روزي و موفقيت موثر ميباشد.(3) از امام موسيبن جعفر (علیهماالسلام) روايت شده كه فرمودند: بر شما باد دعا كردن. زيرا دعا و درخواست از خدا، بلايي را كه از مرحله قدر و قضا گذشته و جز امضأ آن نمانده (يعني تمام اسباب آن فراهم شده ولي هنوز در خارج وجود پيدا نكرده) بر ميگرداند.(4)
در روايات متعددي آمده كه در شب قدر مقدرات يك سال انسانها تعيين ميگردد و روزيها و سرآمد عمرها و امور ديگر در آن شب تبيين ميشود. البته اين امر هيچ گونه تضادي با آزادي ارادة انسان و اختيار او ندارد. چرا كه تقدير الهي به وسيلة فرشتگان بر طبق شايستگيها و لياقتهاي افراد و ميزان ايمان و تقوي و پاكي نيت و اعمال آنهاست. يعني براي هر كس آن مقدر ميكنند كه لايق آن است، يا به تعبير ديگر زمينههايش از ناحية خود او فراهم شده و اين نه تنها منافاتي با اختيار ندارد بلكه تاكيدي بر آن است (5)
پی نوشتها:
1- علامه طباطبايي (ره)، تفسير الميزان، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي، چاپ چهارم، ج 2، ص 54.
2- استاد مرتضي مطهري (ره)،بيست گفتار، انتشارات صدرا، چاپ پنجم، ص 297.
3- هيت تحريريه مؤسسه در راه حق، بيست پاسخ، مؤسسه در راه حق، ص 23 و 24.
4- علامه طباطبايي (ره)، تفسير الميزان، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي (ره)، چاپ چهارم، ج 2، ص 55.
5- آيتالله مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دارلكتب الاسلاميه، چاپ ششم،ج 27، ص 187.
eporsesh.com
مقدر شدن امري باعث نميشود كه بدون اسباب و وسايل، وجود پيدا كند. مثلاً چيزي كه سوختن آن به مقدر شده است لازمهاش اين نيست كه بدون جهت و يا نبودن هيچ ماده سوزانندهاي، بسوزد، بلكه معنايش اين است كه آتش يا وسيله سوختن ديگري فراهم شده و آن را ميسوزاند. دعا خود يكي از اسباب است و مقدر بودن امري با تأثير دعا منافات ندارد زيرا معناي مقدر بودن اين است كه به واسطه دعا كردن و مستجاب شدن به وجود بيايد. چنانكه تقدير سوختن معنايش اين است كه به وسيلة وجود آتش و شرايط مخصوصي بسوزد.(1)
كساني كه عقيده دارند دعا در هر حال بيتأثير است در واقع گمان كردهاند خود دعا بيرون از قضا و قدر الهي است در حالي كه دعا و استجابت دعا نيز جزيي از قضا و قدر الهي است و گاهي جلو بعضي از قضا و قدرها را ميگيرد. به همين دليل نه با رضاي به قضا منافي است و نه با حكمت الهي .(2) از طرفي بايد دانست كه عوامل مؤثر در كار جهان كه مجموعاً علل و اسباب جهان را تشكيل ميدهند و مظاهر قضا و قدر به شمار ميروند منحصر به امور مادي نيستند. و يك سلسله امور معنوي نيز وجود دارد كه در تغيير و تبديل سرنوشت بشر مؤثر است. دعا يكي از علل معنوي اين جهان است كه ميتواند در سرنوشت حادثهاي مؤثر باشد. كارهاي خير و نيكو و به طور كلي گناه يا اطاعت، توبه يا پردهدري، دادگري يا بيدادگري، نيكوكاري يا بدكاري، دعا يا نفرين و همانند آنها چيزهايي هستند كه در سرنوشت انسان از نظر عمر، سلامت و روزي و موفقيت موثر ميباشد.(3) از امام موسيبن جعفر (علیهماالسلام) روايت شده كه فرمودند: بر شما باد دعا كردن. زيرا دعا و درخواست از خدا، بلايي را كه از مرحله قدر و قضا گذشته و جز امضأ آن نمانده (يعني تمام اسباب آن فراهم شده ولي هنوز در خارج وجود پيدا نكرده) بر ميگرداند.(4)
در روايات متعددي آمده كه در شب قدر مقدرات يك سال انسانها تعيين ميگردد و روزيها و سرآمد عمرها و امور ديگر در آن شب تبيين ميشود. البته اين امر هيچ گونه تضادي با آزادي ارادة انسان و اختيار او ندارد. چرا كه تقدير الهي به وسيلة فرشتگان بر طبق شايستگيها و لياقتهاي افراد و ميزان ايمان و تقوي و پاكي نيت و اعمال آنهاست. يعني براي هر كس آن مقدر ميكنند كه لايق آن است، يا به تعبير ديگر زمينههايش از ناحية خود او فراهم شده و اين نه تنها منافاتي با اختيار ندارد بلكه تاكيدي بر آن است (5)
پی نوشتها:
1- علامه طباطبايي (ره)، تفسير الميزان، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي، چاپ چهارم، ج 2، ص 54.
2- استاد مرتضي مطهري (ره)،بيست گفتار، انتشارات صدرا، چاپ پنجم، ص 297.
3- هيت تحريريه مؤسسه در راه حق، بيست پاسخ، مؤسسه در راه حق، ص 23 و 24.
4- علامه طباطبايي (ره)، تفسير الميزان، بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي (ره)، چاپ چهارم، ج 2، ص 55.
5- آيتالله مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دارلكتب الاسلاميه، چاپ ششم،ج 27، ص 187.
eporsesh.com
