پرسش :
آيا انسان مي تواند به خاطر احتياط از خوردن غذاي شبهه ناك يا حرام ، اقدام به ترك صله رحم با اقوام و خويشان كند.از راهنمايي شما ممنون و سپاسگذارم؟
پاسخ :
الف. اقوام و خويشاوندان، از نظر حكم شرعي صله رحم به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
اول: اقوام درجه‌ي اول كه شرعاً صله رحم با آنها واجب است يعني خويشاوندان نسبي كه به خويشاوندي معروف باشند مثل : پدر، مادر، پدر بزرگ، مادر بزرگ، برادر، خواهر و... چنانچه در آيه‌ي اول سوره‌ي نساء مي‌فرمايد:
«اي مردم خودتان را از عذاب پروردگارتان حفظ كنيد (همان) كسي كه شما را از يك شخص آفريد؛ و از او همسرش را آفريد؛ و از آن دو مردان و زنان فراواني منتشر ساخت و خودتان را از عذاب خدايي كه به (نام) او از همديگر درخواست مي‌كنيد، حفظ كنيد و خودتان را از ضرر قطع رابطه با خويشاوندان حفظ كنيد چرا كه خدا همواره بر شما نگهبان است.131
حكايت شده كه از امام صادق(ع) درباره ارحام در آيه‌ي «واتقوا الله الذي تساءلون به و الارحام » سوال شد، حضرت فرمود: آن ارحام مردم است كه خداوند متعال به صله آن امر فرموده و آن را بزرگ داشته است آيا نمي‌بيني كه خدا آن ارحام را در رديف نام خود قرارداده است؟ (2)
ب: اقوام درجه‌ي دوم كه ارتباط با آنها واجب نيست ولي مستحب است و مورد تأكيد واقع شده است مثل خويشاوندان سببي نظير پدر شوهر، مادر شوهر، پدر زن و ...
2. اموال بر سه قسم است:
الف. حلال واضح كه ترديدي در حلال بودن آن نداريم مثل كاري كه براي ديگري انجام مي‌دهيم و اجرت آنرا از او دريافت مي‌كنيم.
ب. حرام واضح كه شكي در حرام بودن آن نداريم مانند مالي كه از طريق نامشروع مثل دزدي به دست آمده است.
ج. مال مشتبه كه يقين به حلال بودن آن نداريم هر چند به حرام بودن آن هم يقين نداريم مانند اموال اشخاصي كه نسبت به وظايف ديني خود بي مبالات هستند و اموال خود را از هر طريقي بدست مي‌آورند.
حكم شرعي مالي كه حرام واضح است اجتناب مي‌باشد و در هر صورتي كه هست بايد آنرا ترك نمود اما استفاده از مال مشتبه(شبهه ناك)، جايز است.
با توجه به مطالب بالا نظر شما را به چند نكته جلب مي‌كنيم:
1. اگر به حرام بودن مالي كه در ميهماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد، يقين داريم از يك جهت اجتناب از مال حرام لازم است و از طرف ديگر صله رحم بايد انجام شود و هيچكدام از دو حكم شرعي را نمي‌توان رها كرد، در اين صورت لازم است به صورتي زيركانه بين دو حكم را جمع كنيم، يعني هم صله رحم را اگر چه كوتاه باشد انجام دهيم و هم از اموال آنها به بهانه‌هاي مختلف استفاده نكنيم.
2. در صورتي كه يقين به حرام بودن غذا نداريم؛ اجتناب لازم نيست اما صله رحم با اقوام درجة اول واجب است. در اين صورت به بهانه‌ي مشتبه بودن غذا نمي‌توان صله رحم را ترك نمود. البته مي‌توان راهكارهايي را براي جمع بين اين دو اتخاذ كرد كه در ادامه به آنها اشاره مي‌كنيم.
3. صورتي كه به حرام بودن مال يقين نداريم و اقوام از درجه‌ي دوم هستند كه نه اجتناب واجب است و نه صلة رحم واجب مي‌باشد؛ در اين مورد اگر خواسته باشيم از غذاي شبهه‌ناك پرهيز كنيم نبايد از فضيلت ارتباط با خويشاوندان غفلت كنيم و لذا مي‌شود بين اين دو حكم جمع نمود.
راهكارهاي جمع بين صله رحم و اجتناب از غذاي مشكوك:
1. در صورت وجود شرائط امر به معروف و نهي از منكر سعي كنيم صاحب خانه را از بي‌مبالاتي نسبت به احكام ديني بازداريم كه البته نياز به برخورد دقيق و ظريف كاري دارد.
2. در استفاده از اموال او در ميهماني، به حداقل اكتفا كنيم به صورتي كه موجب اذيت و ناراحتي صاحب خانه نشود.
3. برخي از بزرگان گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم» و همچنين دعا و راز و نياز را در كم شدن تاثير غذاي شبهه‌ناك موثر دانسته‌اند.(3) مطلب ديگري كه نبايد از آن غفلت كرد اين است كه هميشه صله رحم با ميهماني رفتن و خوردن غذا همراه نيست چرا كه انسان مي تواند مقيد به صله رحم باشد بدون اينكه مستلزم غذاي شبهه ناك باشد . انسان مي تواند با يك تلفن جوياي احوال خويشان باشد.اين مشكل در مورد خانواده هايي كه مقيد به رعايت مسايل حجاب و پوشش نيستند هم مطرح است كه انسان به جاي رفتن و ملاقات حضوري كه احتمال مفسده مي دهد مي تواند تلفني جوياي احوال آنها بشود.
موفق باشيد
پی نوشت:
1 . يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِن نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبَاً . (نساء / 1)
2 . فقال يعني ارحام الناس ان الله عزوجل امر بصلتها و عظمها ألم تر أنّ الله جعلها معه (تفسير ثقلين، ج 1، ص 437، ح 25 و تفسير برهان، ج 1، ص 338، ح 1.
3 . تربيت فرزند از نظر اسلام، آيت الله مظاهري، ص 62.
www.eporsesh.com
الف. اقوام و خويشاوندان، از نظر حكم شرعي صله رحم به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
اول: اقوام درجه‌ي اول كه شرعاً صله رحم با آنها واجب است يعني خويشاوندان نسبي كه به خويشاوندي معروف باشند مثل : پدر، مادر، پدر بزرگ، مادر بزرگ، برادر، خواهر و... چنانچه در آيه‌ي اول سوره‌ي نساء مي‌فرمايد:
«اي مردم خودتان را از عذاب پروردگارتان حفظ كنيد (همان) كسي كه شما را از يك شخص آفريد؛ و از او همسرش را آفريد؛ و از آن دو مردان و زنان فراواني منتشر ساخت و خودتان را از عذاب خدايي كه به (نام) او از همديگر درخواست مي‌كنيد، حفظ كنيد و خودتان را از ضرر قطع رابطه با خويشاوندان حفظ كنيد چرا كه خدا همواره بر شما نگهبان است.131
حكايت شده كه از امام صادق(ع) درباره ارحام در آيه‌ي «واتقوا الله الذي تساءلون به و الارحام » سوال شد، حضرت فرمود: آن ارحام مردم است كه خداوند متعال به صله آن امر فرموده و آن را بزرگ داشته است آيا نمي‌بيني كه خدا آن ارحام را در رديف نام خود قرارداده است؟ (2)
ب: اقوام درجه‌ي دوم كه ارتباط با آنها واجب نيست ولي مستحب است و مورد تأكيد واقع شده است مثل خويشاوندان سببي نظير پدر شوهر، مادر شوهر، پدر زن و ...
2. اموال بر سه قسم است:
الف. حلال واضح كه ترديدي در حلال بودن آن نداريم مثل كاري كه براي ديگري انجام مي‌دهيم و اجرت آنرا از او دريافت مي‌كنيم.
ب. حرام واضح كه شكي در حرام بودن آن نداريم مانند مالي كه از طريق نامشروع مثل دزدي به دست آمده است.
ج. مال مشتبه كه يقين به حلال بودن آن نداريم هر چند به حرام بودن آن هم يقين نداريم مانند اموال اشخاصي كه نسبت به وظايف ديني خود بي مبالات هستند و اموال خود را از هر طريقي بدست مي‌آورند.
حكم شرعي مالي كه حرام واضح است اجتناب مي‌باشد و در هر صورتي كه هست بايد آنرا ترك نمود اما استفاده از مال مشتبه(شبهه ناك)، جايز است.
با توجه به مطالب بالا نظر شما را به چند نكته جلب مي‌كنيم:
1. اگر به حرام بودن مالي كه در ميهماني مورد استفاده قرار مي‌گيرد، يقين داريم از يك جهت اجتناب از مال حرام لازم است و از طرف ديگر صله رحم بايد انجام شود و هيچكدام از دو حكم شرعي را نمي‌توان رها كرد، در اين صورت لازم است به صورتي زيركانه بين دو حكم را جمع كنيم، يعني هم صله رحم را اگر چه كوتاه باشد انجام دهيم و هم از اموال آنها به بهانه‌هاي مختلف استفاده نكنيم.
2. در صورتي كه يقين به حرام بودن غذا نداريم؛ اجتناب لازم نيست اما صله رحم با اقوام درجة اول واجب است. در اين صورت به بهانه‌ي مشتبه بودن غذا نمي‌توان صله رحم را ترك نمود. البته مي‌توان راهكارهايي را براي جمع بين اين دو اتخاذ كرد كه در ادامه به آنها اشاره مي‌كنيم.
3. صورتي كه به حرام بودن مال يقين نداريم و اقوام از درجه‌ي دوم هستند كه نه اجتناب واجب است و نه صلة رحم واجب مي‌باشد؛ در اين مورد اگر خواسته باشيم از غذاي شبهه‌ناك پرهيز كنيم نبايد از فضيلت ارتباط با خويشاوندان غفلت كنيم و لذا مي‌شود بين اين دو حكم جمع نمود.
راهكارهاي جمع بين صله رحم و اجتناب از غذاي مشكوك:
1. در صورت وجود شرائط امر به معروف و نهي از منكر سعي كنيم صاحب خانه را از بي‌مبالاتي نسبت به احكام ديني بازداريم كه البته نياز به برخورد دقيق و ظريف كاري دارد.
2. در استفاده از اموال او در ميهماني، به حداقل اكتفا كنيم به صورتي كه موجب اذيت و ناراحتي صاحب خانه نشود.
3. برخي از بزرگان گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم» و همچنين دعا و راز و نياز را در كم شدن تاثير غذاي شبهه‌ناك موثر دانسته‌اند.(3) مطلب ديگري كه نبايد از آن غفلت كرد اين است كه هميشه صله رحم با ميهماني رفتن و خوردن غذا همراه نيست چرا كه انسان مي تواند مقيد به صله رحم باشد بدون اينكه مستلزم غذاي شبهه ناك باشد . انسان مي تواند با يك تلفن جوياي احوال خويشان باشد.اين مشكل در مورد خانواده هايي كه مقيد به رعايت مسايل حجاب و پوشش نيستند هم مطرح است كه انسان به جاي رفتن و ملاقات حضوري كه احتمال مفسده مي دهد مي تواند تلفني جوياي احوال آنها بشود.
موفق باشيد
پی نوشت:
1 . يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِن نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبَاً . (نساء / 1)
2 . فقال يعني ارحام الناس ان الله عزوجل امر بصلتها و عظمها ألم تر أنّ الله جعلها معه (تفسير ثقلين، ج 1، ص 437، ح 25 و تفسير برهان، ج 1، ص 338، ح 1.
3 . تربيت فرزند از نظر اسلام، آيت الله مظاهري، ص 62.
www.eporsesh.com
