پرسش :

دختر بزرگم كه حدود 5/5 سال دارد، سؤالاتي در رابطه با خدا مطرح مي‏كند، مثل اين كه خدا كجاست؟ چگونه است؟ و... چگونه با او صحبت كنم و پاسخ دهم؟ لطفاً راهنمايي كنيد.

پاسخ :
يكي از حقوق اساسي كودكان بر عهده خانواده‏شان، راهنمايي كردن آنان به سوي خداوند و شناخت اوست. چنان كه امام سجاد(ع) مي‏فرمايد:
«وَ اَنَّكَ مَسْئُولٌ عَمّا وَلَّيْتَهُ بِهِ مِنْ حُسْنِ الاَدَبِ وَ الدَّلالَةِ عَلي رَبِّهِ»
گفتار فلسفي، كودك از نظر وراثت و تربيت، ج 2، ص 186.
و تو (پدر) در حكومتي كه بر فرزندت داري مسئولي كه او را مودّب بار آورده و به سوي شناخت خداوند راهنمايي‏اش كني.
با توجه به اين نكته، در پاسخ سؤالتان مي‏گوييم:
1- بر اساس آموزه‏هاي ديني و نيز علم روان‏شناسي، حس كنجكاوي كودكان از سن چهار سالگي ظاهر شده و تا آغاز نوجواني و بلوغ به شكل‏هاي مختلف ادامه مي‏يابد. آنان با پرسش‏هاي زياد مي‏خواهند از علت بسياري از كارها آگاهي يافته و نياز فطري و عقلاني‏شان را برطرف نمايند. بنابراين والدين بايد در پرورش و تربيت صحيح اين حسّ طبيعي نهايت سعي را بنمايند و پاسخ‏هاي متناسب با سطح فكري كودكان‏شان به آنان بدهند.
2- در زمينه سؤالاتي از قبيل خدا كجاست و چگونه است و... بايد توجه كنيد كه پاسخ به آنها براي كودكان، چندان كار ساده‏اي نيست و نياز به دقت و ظرافت بيشتري دارد؛ از اين رو لازم است با مطالعه كتاب‏هايي كه در اين سطح نوشته شده در موضوع تعليم و تربيت فرزند كتب: «1- آموزش خانواده»، ج 6، محمدرضا شرفي، ناشر انجمن اولياء و مربيان؛« 2- آموزش خانواده،» ج 7، محمد علي سادات، ناشر انجمن اولياء و مربيان؛ و در موضوع عقايد براي كودكان كتاب: »يكي بود يكي نبود غير از خدا هيچكس نبود«، از سيد صدرالدين جزايري، ناشر خانه كتاب قم، معرفي مي‏شوند.
و نيز كمك گرفتن از افراد مطلع و با سواد، پاسخ‏هاي شايسته به فرزندتان بدهيد؛ در اين رابطه مي‏توانيد از طريق داستان‏هاي آموزنده و نيز نظم حاكم در طبيعت، آسمان‏ها و ستارگان و حيوانات و... ذهن فرزندتان را قانع كنيد.
3- چون اين گونه سؤالات به صورت جدي براي كودكان مطرح نيست از اين رو اگر قادر به پاسخ مناسب نبوديد، مي‏توانيد ذهن او را به گونه‏اي به سمت مسائل ديگر جهت داده و يا اين كه به او تفهيم كنيد كه پاسخ اين سؤالات را در آينده‏اي نزديك در مدرسه حتماً به دست خواهي آورد.
ضمناً توجه داشته باشيد كه از هر نوع دروغ در پاسخ دادن پرهيز كنيد كه آثار مخرّبي خواهد داشت. به عنوان نمونه يكي از داستان‏هاي آموزنده را در زمينه خداشناسي كودكان ذكر مي‏كنيم:
حليمه سعديه، دايه پيامبر(ص) مي‏گويد: »وقتي حضرت محمد(ص) سه ساله شد، روزي به من گفت: مادر، روزها برادرانم كجا مي‏روند؟ جواب دادم: گوسفندان را به صحرا مي‏برند. گفت: براي چه مرا با خود همراه نمي‏برند؟ گفتم: مايلي با آنان بروي؟ جواب داد: آري. صبح فردا پيامبر را شستشو كردم و يك مهره يماني كه در نخ كشيده بود براي محافظت او به گردنش آويختم. محمد(ص) مهره را از گردنش باز كرد و گفت: مادر خداي من كه همواره با من است نگهدار و حافظ من است. «فَاِنَّ مَعي مَنْ يَحْفِظُني»
گفتار فلسفي، كودك، ج 2، ص 191.
www.morsalat.com