پرسش :
براي ياد دادن مطالب ديني و تربيت ديني فرزند از چه روشهاي استفاده كنيم؟
پاسخ :
تداعي- معاني يعني همراه شدن با يك خاطره كه اين خاطره مي‌تواند خوشايند يا ناخوشايند باشد پدري ممكن است هنگام آموزش نماز آن را با تنبيه بدني يا داد و فرياد همراه كند در اين صورت هرگاه نوجوان تنبيه بدني شود يا داد و فرياد بشند نماز در ذهنش تداعي خواهد شد و هرگاه كسي از نماز بگويد تنبيه بدني را به ياد و خاطر خواهد آورد. بدين سبب خواهد كوشيد هرگز به نماز نينديشد.
پدري ديگر هنگام هديه دادن يا خاطره‌هاي خوش ديگر فرزندش را به نماز مي خواند. از اين پس هرگاه نوجوان به نماز بينديشد خاطره‌هاي خوش او تداعي مي‌شود و هرگاه خاطره‌هاي خوشي برايش پيش آمد نماز را به ياد مي‌آورد پس ناخودآگاه از شنيدن واژة نماز لذت مي برد و به سوي نماز كشيده خواهد شد.
توصيه مي‌شود كه آموزش ارزش‌هاي ديني را با خاطره‌هاي خوش همراه كنيد اوليای محترم مدارس نيز به خوبي مي‌توانند از شيوة تداعي- معاني استفاده كنند زماني كه در حضور تعداد بسيار دانش آموز به دانش آموزي جايزه داده مي‌شود. بهترين موقعيت براي القا در گوشي ارزشُ‌ها است؛ زيرا او بهترين موقعيت و شيرين ترين خاطره‌ها را سپري ميكند، و هيچ گونه مقاومتي نخواهد داشت اردوهاي دانش آموزي بهترين موقعيت است؛ البته بدان شرط كه در القاي مطالب ديني زياده‌روي نشود.
القاي ارزش‌هاي ديني تا حدود 6 سالگي به طور مستقيم ممكن است زيرا كودكان تا اين سن مقاومت رواني فراواني در مقابل آموزه‌هاي ديني ندارند اما از اين سن به بعد با توجه به افزايش مقاومت رواني آنان بايد از شيوه القاي غير مستقيم استفاده كرد راه كارهاي القاي غير مستقيم عبارتند از:
1- داستان: ارزش‌هاي ديني را مي‌توان در قالب داستان (براي كودكان قصه‌گويي يا قصه‌خواني و براي نوجوانان هديه كتاب‌هاي داستان) ارائه كرد اين درسي است كه قرآن به ما مي‌دهد خداي متعال در قرآن كريم با داستان حضرت موسي و مرد صالح درس تواضع و بردباري در برابر معلم با داستان اصحاب لوط درس عفت و پاكدامني را با داستان آدم و حوا آموزش دروي از شيطان و با قصة حضرت مريم(ع) آموزة پاكدامني و توكل به خدا را به ما ارائه ميكند.
2- شعر استفاده از شعرهاي ساده و دور از صناعات پيچيدة ادبي مي‌تواند راه‌كاري براي القاي ارزش‌هاي ديني باشد. براي كودكان خردسال مي‌توانيد شعري را بگوييد تا پس از حفظ آن را زمزمه كند و ارزش ها به مرور برايش ملكه شود.
والدين در‌س‌هاي بسياري از قبيل اهميت عبادت سپاسگزاري به درگاه الاهي ساده زيستي تولك به خدا كمك به ديگران و ... را مي‌توانند در قالب شعر به كودكان بياموزند؛ به طور مثال براي دختري كه قرار است فردا وارد 9 سالگي شود و ايام عبادتش را آغاز كند از چنين شعري استفاده مي‌كنيم.
بوي بهار دارد چادر نماز مادر
در دست‌هاي او هست يك جانماز ديگر
ماه قشنگ امشب مهمان خانه ماست
يك آسمان ستاره در انتظار فرداست
من مي‌كنم دوباره رخت سفيد بر تن
چون تا طلوع خورشيد 9 ساله مي‌شوم من
شاعر در اين شعر از اصل تداعي- معاني (ر.ك: ص 72) استفاده و چادر نماز مادر را با بهار و ماه قشنگ آسمان پرستاره همراه كرده است كه كودك به طور طبيعي آن ها را دوست دارد.
براي آموزش ساده زيستي شكر خداوند محبت و شادابي از شعر ديگر بهره مي‌جوييم:
شش دانه قاشق شش دانه بشقاب
نان و نمكدان يك كاسة آب
ديگي پر از آش يك شام ساده
در دور سفره يك خانواده
با مهرباني با هم نشستند
در سينه شادي بر چهره لبخند
گفتند اول نام خدا را
خوردند با هم نان و غذا را
يك سفرة خوب يك شام دلخواه
بعد از غذا هم الحمدالله
- مثال ديگر درس نماز و تسبيج الاهي:
خورشيد زيبا دوباره سرزد
پرندة شب دوباره پر زد
خروس خانه ترانه سرداد
وقت سحر را به من خبر داد
آمدم بيرون در هواي باز
وضو گرفتم براي نماز
ديدم نشسته گنجشكي زيبا
بر روي شاخه آرام تنها
جيك و جيك مي‌كرد در آن صبح زود
گويي كه او هم فكر خدا بود
3- شرح حال بزرگان: براي كودكان از زندگي بزرگان و انديشه وران اسلامي و غير اسلامي بگوييد تا از زندگي آنان درس بگيرند از رهبر معظم انقلاب اسلامي ايران حضرت آيت‌الله خامنه‌اي- حفظه‌الله- بگوييد كه براي كمك به پدر به جهت ضعف در بينايي به رغم ميل باطني قم و تحصيل در آن را رها ساخته به مشهد عزيمت كرد و خداي بزرگ وي را به جهت توجه به پدر به اوج عزت و عظمت رسانيد.
از سيد رضي (رضي‌الله) بگوييد كه جلو قبرستان غير مسلمانان از اسب پياده شد و فرمود در اين قبرستان شخصي دفن شده است كه معلم غير مسلمان من بود.
4- فيلم كارتون و نمايشنامه: فيلم و كارتون به جهت جذابيت و نمايشنامه به سبب صحنه پردازي‌ها و نورپردازي‌هاي زيبا كودكان را جذب ميكند و سبب تثبيت آموزه‌هاي ديني و اخلاقي مي‌شود پس از يان شيوة القاي غير مستقيم نيز استفاده كيند.
www.morsalat.com
تداعي- معاني يعني همراه شدن با يك خاطره كه اين خاطره مي‌تواند خوشايند يا ناخوشايند باشد پدري ممكن است هنگام آموزش نماز آن را با تنبيه بدني يا داد و فرياد همراه كند در اين صورت هرگاه نوجوان تنبيه بدني شود يا داد و فرياد بشند نماز در ذهنش تداعي خواهد شد و هرگاه كسي از نماز بگويد تنبيه بدني را به ياد و خاطر خواهد آورد. بدين سبب خواهد كوشيد هرگز به نماز نينديشد.
پدري ديگر هنگام هديه دادن يا خاطره‌هاي خوش ديگر فرزندش را به نماز مي خواند. از اين پس هرگاه نوجوان به نماز بينديشد خاطره‌هاي خوش او تداعي مي‌شود و هرگاه خاطره‌هاي خوشي برايش پيش آمد نماز را به ياد مي‌آورد پس ناخودآگاه از شنيدن واژة نماز لذت مي برد و به سوي نماز كشيده خواهد شد.
توصيه مي‌شود كه آموزش ارزش‌هاي ديني را با خاطره‌هاي خوش همراه كنيد اوليای محترم مدارس نيز به خوبي مي‌توانند از شيوة تداعي- معاني استفاده كنند زماني كه در حضور تعداد بسيار دانش آموز به دانش آموزي جايزه داده مي‌شود. بهترين موقعيت براي القا در گوشي ارزشُ‌ها است؛ زيرا او بهترين موقعيت و شيرين ترين خاطره‌ها را سپري ميكند، و هيچ گونه مقاومتي نخواهد داشت اردوهاي دانش آموزي بهترين موقعيت است؛ البته بدان شرط كه در القاي مطالب ديني زياده‌روي نشود.
القاي ارزش‌هاي ديني تا حدود 6 سالگي به طور مستقيم ممكن است زيرا كودكان تا اين سن مقاومت رواني فراواني در مقابل آموزه‌هاي ديني ندارند اما از اين سن به بعد با توجه به افزايش مقاومت رواني آنان بايد از شيوه القاي غير مستقيم استفاده كرد راه كارهاي القاي غير مستقيم عبارتند از:
1- داستان: ارزش‌هاي ديني را مي‌توان در قالب داستان (براي كودكان قصه‌گويي يا قصه‌خواني و براي نوجوانان هديه كتاب‌هاي داستان) ارائه كرد اين درسي است كه قرآن به ما مي‌دهد خداي متعال در قرآن كريم با داستان حضرت موسي و مرد صالح درس تواضع و بردباري در برابر معلم با داستان اصحاب لوط درس عفت و پاكدامني را با داستان آدم و حوا آموزش دروي از شيطان و با قصة حضرت مريم(ع) آموزة پاكدامني و توكل به خدا را به ما ارائه ميكند.
2- شعر استفاده از شعرهاي ساده و دور از صناعات پيچيدة ادبي مي‌تواند راه‌كاري براي القاي ارزش‌هاي ديني باشد. براي كودكان خردسال مي‌توانيد شعري را بگوييد تا پس از حفظ آن را زمزمه كند و ارزش ها به مرور برايش ملكه شود.
والدين در‌س‌هاي بسياري از قبيل اهميت عبادت سپاسگزاري به درگاه الاهي ساده زيستي تولك به خدا كمك به ديگران و ... را مي‌توانند در قالب شعر به كودكان بياموزند؛ به طور مثال براي دختري كه قرار است فردا وارد 9 سالگي شود و ايام عبادتش را آغاز كند از چنين شعري استفاده مي‌كنيم.
بوي بهار دارد چادر نماز مادر
در دست‌هاي او هست يك جانماز ديگر
ماه قشنگ امشب مهمان خانه ماست
يك آسمان ستاره در انتظار فرداست
من مي‌كنم دوباره رخت سفيد بر تن
چون تا طلوع خورشيد 9 ساله مي‌شوم من
شاعر در اين شعر از اصل تداعي- معاني (ر.ك: ص 72) استفاده و چادر نماز مادر را با بهار و ماه قشنگ آسمان پرستاره همراه كرده است كه كودك به طور طبيعي آن ها را دوست دارد.
براي آموزش ساده زيستي شكر خداوند محبت و شادابي از شعر ديگر بهره مي‌جوييم:
شش دانه قاشق شش دانه بشقاب
نان و نمكدان يك كاسة آب
ديگي پر از آش يك شام ساده
در دور سفره يك خانواده
با مهرباني با هم نشستند
در سينه شادي بر چهره لبخند
گفتند اول نام خدا را
خوردند با هم نان و غذا را
يك سفرة خوب يك شام دلخواه
بعد از غذا هم الحمدالله
- مثال ديگر درس نماز و تسبيج الاهي:
خورشيد زيبا دوباره سرزد
پرندة شب دوباره پر زد
خروس خانه ترانه سرداد
وقت سحر را به من خبر داد
آمدم بيرون در هواي باز
وضو گرفتم براي نماز
ديدم نشسته گنجشكي زيبا
بر روي شاخه آرام تنها
جيك و جيك مي‌كرد در آن صبح زود
گويي كه او هم فكر خدا بود
3- شرح حال بزرگان: براي كودكان از زندگي بزرگان و انديشه وران اسلامي و غير اسلامي بگوييد تا از زندگي آنان درس بگيرند از رهبر معظم انقلاب اسلامي ايران حضرت آيت‌الله خامنه‌اي- حفظه‌الله- بگوييد كه براي كمك به پدر به جهت ضعف در بينايي به رغم ميل باطني قم و تحصيل در آن را رها ساخته به مشهد عزيمت كرد و خداي بزرگ وي را به جهت توجه به پدر به اوج عزت و عظمت رسانيد.
از سيد رضي (رضي‌الله) بگوييد كه جلو قبرستان غير مسلمانان از اسب پياده شد و فرمود در اين قبرستان شخصي دفن شده است كه معلم غير مسلمان من بود.
4- فيلم كارتون و نمايشنامه: فيلم و كارتون به جهت جذابيت و نمايشنامه به سبب صحنه پردازي‌ها و نورپردازي‌هاي زيبا كودكان را جذب ميكند و سبب تثبيت آموزه‌هاي ديني و اخلاقي مي‌شود پس از يان شيوة القاي غير مستقيم نيز استفاده كيند.
www.morsalat.com
