پرسش :
زن و شوهر از لحاظ اخلاقي چگونه باشند تا زندگي خوب و شيرين داشته باشند.
پاسخ :
اكثر خانوادهها معمولاً در آغاز با يكديگر بسيار مهربان و با صفا و صميميت برخورد مينمايند، ولي گذشت زمان ممكن است در اخلاق و رفتار آنان تأثير گذاشته، و كانون مقدّس خانواده را دچار وحشت و نگراني بنمايد. اگر ازدواج و انتخاب همسر به صورت عقلائي، و بامعيارهاي صحيح صورت پذيرد، و حقوق و شرائط بهزيستي زوجين مراعات گردد، گذشت زمان نه تنها فروغ خانه و خانواده را تضعيف نميكند بلكه روز به روز بر شدّت علاقه و صفاي آنان افزوده ميشود. اسلام براي زن و شوهر حقوق واجب و مستحبي قرار داده كه لازم است رعايت كنند و مراقب باشند اين دستورات حيات بخش را زير پا نگذارند، چه اين حقوق پايه اساسي خانواده را تشكيل ميدهد. پس بهتر است هر كدام به وظايف خود واقف باشند مثلاً:
1. محبّت و احترام متقابل را فراموش نكنند: و از تحقير و تنبيه جدا خودداري نمايند، و سعي كنند كليه زمينههاي بي مهري و احيانا توهين را خنثي سازند و با اخلاق نيك و مودّتآميز معاشرت نمايند. رسول خدا به شوهران سفارش ميكند كه: زنان محبوب و دلبر شوهران هستند، سعي كنيد حقوق، آنان را ضايع نسازيد، انما المرأة لعبة من اتّخذها فلا يضيّعها (كافي، ج 5، ص 510). و در حديثي آمده است كه اميرالمؤمنين با آن همه اشتغالات شخصي و مسؤوليتهاي اجتماعي و مذهبي و جنگ و جهاد و... در كانون زن و شوهري در كنار فاطمه(س) عدس پاك ميكرد ميفرمود: «هر كس در درون خانه به خانوادهاش كمك كند، خداوند نام او را در ديوان شهداء ثبت كرده وبراي هر شبانه روزش پاداش هزار شهيد مرحمت ميفرمايد، (بحارالانوار، ج 104، ص 132). و خداوند در يك جمله كوتاه رمز صفا و محبت خانوادگي را بيان نموده و ميفرمايد: و عاشروهنبالمعروف با خانواده خود زيبا و شايسته معاشرت كنيد، (نساء، آيه 19).
2. نظام خانواده و حفظ حريم شوهر: قرآن مجيد با يك جمله ظريف ميفرمايد: الرجال قوامون علي النّساء مردان سرپرست ومسؤول خانوادهها هستند ، (سوره نساء آيه 34). و رسول اكرم(ص) ميفرمايند: «شوهر سرور خانواده و زن مدير داخلي آن است» (الرجل سيّد اهله، و المرأة سيّدة بيتها).حضرت امام صادق(ع) ميفرمايند: خداوند به رسول خدا سفارش كرد كه به فاطمه بگويد: اگر نسبت به حضرت علي(ع) نافرماني كني، و وي را به خشم آوري، من نيز خشمگين ميگردم!، (جلاء العيون شبّر، ج 1، ص 176 و بحار، ج 43، ص106). اين حديث كنايه از اطاعت همسران از شوهران است، و گرنه فاطمه الزهرا(س) هرگز مخالفت با علي(ع) نداشت.
3. اجتناب از تمجيد ديگران در مقابل همسر خود: زن و شوهر سعي كنند كه از تمجيد زن و شوهران بيگانه خودداري كنند، زيرا اين مسأله علاوه بر عوارض نامطلوب ديگر، باعث بوجود آمدن و سوءظن در كانون خانواده ميگردد. و صدها معصيت را به بار ميآورد. و صفا و گرمي زن و شوهر را ضايع ميسازد. بهتر است از همديگر تمجيد و تعريف واقعي داشته باشند.
4. بزرگ نكردن اشتباهات همديگر: رسول خدا(ص) و حضرت امام صادق(ع) ميفرمايند: بدترين مردان و زنان كساني هستند كه عفو و اغماض نداشته، و گناه يكديگر را نبخشند، (بحار، ج 103،ص 235 - وسائل الشيعه، ج 14، ص 18). و روي اين جهات بود كه انبياء الهي و از جمله حضرات: ابراهيم، لوط، رسول خدا با زنان ناسازگار سازش كردند و حضرت امام باقر(ع) و امام حسن(ع) با همسران بد خلق معاشرت نموده، و راه زندگي وعفو و اغماض را به راهيان راه خود نشان دادند. بنابراين مشكلات را بزرگ نكنيد، و عيوبات غير قابل اغماض را بطور دوستانه آن هم در حال محبت و صفا به يكديگر تذكر دهيد.
5. اجتناب از سوء ظنهاي بيمورد: از آنجا كه سوء ظن از بيماريهاي بزرگ رواني است كه در اسلام نيز از گناهان كبيره است به شمار آمده است، اگر خداي نكرده زن و شوهري نسبت به يكديگر سوء ظن داشته باشندلازم است هر چه زودتر عوامل آن را بررسي، و سپس بي درنگ زمينههاي آن را بخشكانند.
6. رعايت انضباط و نظافت و بهداشت خانواده: زن و شوهر هر كدام بايد بدانند كه صيّادهاي خطرناك براي صيد آنان در كمين ميباشند، بنابراين آراستگي در نظافت علاوه بر منافع ديگري كه دارد، زن وشوهر را نيز به يكديگر علاقمند ميسازد، و بهداشت خانه و لباس و اثاث... را تأمين ميكند و آنان را از گرفتاري به بيماريهاي كه عامل اساسياش مراعات نكردن مسائل بهداشتي است بيمه مينمايد.
7. تأمين نياز جنسي: يكي از اهداف مهم ازدواج حفظ نفس و تأمين آرامش جنسي است كه بطور متقابل بين زن و شوهر صورت ميپذيرد و اگر يكي از طرفين در اين مورد تأمين نشود. عوارض نامطلوبي را به دنبال خواهد داشت. وميتوان گفت بد رفتاري و سوء خلق، اضطراب دروني، عقدهاي شدن در مسائل جنسي، انحراف و فساد اخلاقي در اجتماع، ترويج فساد در جامعه... از جمله عوارضات آن ميباشد. زن و شوهر موظّفند خود را به هر كيفيّتي كه باعث ارضاء مقابل است آماده سازند، و چنانچه موانعي دركار باشد، از طريق دارو و درمان و تقويت جسمي برطرف نمايند، تا طرف مقابل با محروميت و يا خداي نكرده، با فساد اخلاقي روبرو نشود.
8. مديريت اقتصادي خانواده: زن و شوهر در اداره خانه بايد تدبير اقتصادي داشته باشند و قبل از هر چيز كارها و مسؤوليتها را در بين خود تقسيم كنند، اگر زن وظيفه دارد در درون خانه به شوهرداري و بچهداري و انجام ساير كارهاي خانه بپردازد، متقابلاً شوهر و سرپرست خانه نيز موظف است با تلاش كافي نيازهاي مادي و معنوي اعضاي خانواده را تأمين ساخته و شخصيت و آبروي خود و اهل بيت خويش را حفظ كند و در كارهاي خانه به همديگر كمك كنند.
9. مراعات غيرت شوهر و مصونيت از ديگران: شوهران نسبت به نواميس خود شديدا حساس هستند و كوچكترين انحراف اخلاقي و جنسي زنانشان را تحمل نميكنند، حتي برخي شوهران بيتفاوت نيزكه رگ مردانگي ندارند، در نهايت امر حركات نابخردانه زنان خود را با كيفرهاي خشن پاسخ ميگويند. رسول خدا ميفرمايند: بهترين زنان امت من كسي است كه در كنار شوهرش آراسته، ولي نسبت به ديگران نفوذناپذير باشد، و بالعكس، بدترين زنان زني است كه در برابر شوهر خودخويشتندار، ولي نسبت به اجانب و نامحرمان خودنمائي كند، (وسايل، ج 14، ص 14).
10. خوش زبان باشيد: در گفتگوها سؤال و جوابها لطف سخن و نرمش گفتار را رعايت فرمائيد. پيغمبر(ص) ميفرمايد زيبائي در زبان نهفته است علاوه كه قرآن مجيد و روايات بسيار درباره خوش زباني با همه مردم تأكيد فراوان كرده، قرآن فرموده: با مردم نيكو سخن گوئيد، (بقره، آيه 83) پس زبان را حفظ كنيد و آن را از سخنان زشت و ركيك نگه داريد.
11. تندخويي و گاهي بد اخلاقي را تحمل كنيد: در حديث از پيامبر اكرم(ص) آمده است كسي كه براي رضاي خدا اخلاق بد همسر خود را تحمل كند خدا ثواب شكرگزاران به او عنايت فرمايد،(وسائل ابواب مقدمات النكاح، باب 9، خ 5). همسران بايد با اخلاق ناپسند يكديگر بسازند كارهاي ناستوده همديگر را ناديده بگيرند و از لغزشهاي همديگر بگذرند كه اين رفتار در پا برجائي و دوام زناشوئي و الفت زن و مرد تأثير فراوان دارد.
در خاتمه ميتوان گفت از جمله مهمترين عوامل سعادت و خوشبختي در زندگي، تفاهم، درك متقابل ـ آرمان مشترك، تعهد به اصول اخلاقي، انضباط و اهتمام به زندگي است در پرتو اين اصول، ميتوان عشق به زندگي را تقويت نمود و اين عنصر اصلي را در زندگي حفظ كرد.و به چند نكته زير توجه فرمايند:
1. سعي كنيد به خواستههاي يكديگر احترام بگذاريد.
2. به كليه فاميل و آشنايان يكديگر احترام بگذاريد.
3. اجازه دخالت به هيچكس را در زندگي مشتركتان ندهيد.
4. به هنگام به وجود آمدن اختلاف هيچ كس را مطلع نكنيد و هميشه دشوارترين اختلاف را خودتان حل كنيد.
5. در هر مكان و محفلي از خوبيها و محسنات يكديگر تعريف و تمجيد كنيد و هرگز عيوب هم را در جمع مطرح نكنيد.
6. در تمام مدت زندگي به يكديگر ابراز علاقه كنيد و به هر مناسبتي كه شده براي هم هديه هر چند ارزان قيمت تهيه كنيد.
7. با تمام مشكلات به طور منطقي برخورد كنيد و كمتر دچار احساسات شويد.
8. هرگز با همديگر دروغ نگوئيد.
9. در كارها به همديگر احترام بگذاريد و كمك كنيد.
10. خوش زبان باشيد.
براي مطالعه بيشتر در اين زمينه :
1. آئين همسرداري: ابراهيم اميني.
2. خوش زيستن در زندگي زناشويي، اندره مودوا.
3. ازدواج در اسلام: آيتالله احمد جنتي.
www.morsalat.com
اكثر خانوادهها معمولاً در آغاز با يكديگر بسيار مهربان و با صفا و صميميت برخورد مينمايند، ولي گذشت زمان ممكن است در اخلاق و رفتار آنان تأثير گذاشته، و كانون مقدّس خانواده را دچار وحشت و نگراني بنمايد. اگر ازدواج و انتخاب همسر به صورت عقلائي، و بامعيارهاي صحيح صورت پذيرد، و حقوق و شرائط بهزيستي زوجين مراعات گردد، گذشت زمان نه تنها فروغ خانه و خانواده را تضعيف نميكند بلكه روز به روز بر شدّت علاقه و صفاي آنان افزوده ميشود. اسلام براي زن و شوهر حقوق واجب و مستحبي قرار داده كه لازم است رعايت كنند و مراقب باشند اين دستورات حيات بخش را زير پا نگذارند، چه اين حقوق پايه اساسي خانواده را تشكيل ميدهد. پس بهتر است هر كدام به وظايف خود واقف باشند مثلاً:
1. محبّت و احترام متقابل را فراموش نكنند: و از تحقير و تنبيه جدا خودداري نمايند، و سعي كنند كليه زمينههاي بي مهري و احيانا توهين را خنثي سازند و با اخلاق نيك و مودّتآميز معاشرت نمايند. رسول خدا به شوهران سفارش ميكند كه: زنان محبوب و دلبر شوهران هستند، سعي كنيد حقوق، آنان را ضايع نسازيد، انما المرأة لعبة من اتّخذها فلا يضيّعها (كافي، ج 5، ص 510). و در حديثي آمده است كه اميرالمؤمنين با آن همه اشتغالات شخصي و مسؤوليتهاي اجتماعي و مذهبي و جنگ و جهاد و... در كانون زن و شوهري در كنار فاطمه(س) عدس پاك ميكرد ميفرمود: «هر كس در درون خانه به خانوادهاش كمك كند، خداوند نام او را در ديوان شهداء ثبت كرده وبراي هر شبانه روزش پاداش هزار شهيد مرحمت ميفرمايد، (بحارالانوار، ج 104، ص 132). و خداوند در يك جمله كوتاه رمز صفا و محبت خانوادگي را بيان نموده و ميفرمايد: و عاشروهنبالمعروف با خانواده خود زيبا و شايسته معاشرت كنيد، (نساء، آيه 19).
2. نظام خانواده و حفظ حريم شوهر: قرآن مجيد با يك جمله ظريف ميفرمايد: الرجال قوامون علي النّساء مردان سرپرست ومسؤول خانوادهها هستند ، (سوره نساء آيه 34). و رسول اكرم(ص) ميفرمايند: «شوهر سرور خانواده و زن مدير داخلي آن است» (الرجل سيّد اهله، و المرأة سيّدة بيتها).حضرت امام صادق(ع) ميفرمايند: خداوند به رسول خدا سفارش كرد كه به فاطمه بگويد: اگر نسبت به حضرت علي(ع) نافرماني كني، و وي را به خشم آوري، من نيز خشمگين ميگردم!، (جلاء العيون شبّر، ج 1، ص 176 و بحار، ج 43، ص106). اين حديث كنايه از اطاعت همسران از شوهران است، و گرنه فاطمه الزهرا(س) هرگز مخالفت با علي(ع) نداشت.
3. اجتناب از تمجيد ديگران در مقابل همسر خود: زن و شوهر سعي كنند كه از تمجيد زن و شوهران بيگانه خودداري كنند، زيرا اين مسأله علاوه بر عوارض نامطلوب ديگر، باعث بوجود آمدن و سوءظن در كانون خانواده ميگردد. و صدها معصيت را به بار ميآورد. و صفا و گرمي زن و شوهر را ضايع ميسازد. بهتر است از همديگر تمجيد و تعريف واقعي داشته باشند.
4. بزرگ نكردن اشتباهات همديگر: رسول خدا(ص) و حضرت امام صادق(ع) ميفرمايند: بدترين مردان و زنان كساني هستند كه عفو و اغماض نداشته، و گناه يكديگر را نبخشند، (بحار، ج 103،ص 235 - وسائل الشيعه، ج 14، ص 18). و روي اين جهات بود كه انبياء الهي و از جمله حضرات: ابراهيم، لوط، رسول خدا با زنان ناسازگار سازش كردند و حضرت امام باقر(ع) و امام حسن(ع) با همسران بد خلق معاشرت نموده، و راه زندگي وعفو و اغماض را به راهيان راه خود نشان دادند. بنابراين مشكلات را بزرگ نكنيد، و عيوبات غير قابل اغماض را بطور دوستانه آن هم در حال محبت و صفا به يكديگر تذكر دهيد.
5. اجتناب از سوء ظنهاي بيمورد: از آنجا كه سوء ظن از بيماريهاي بزرگ رواني است كه در اسلام نيز از گناهان كبيره است به شمار آمده است، اگر خداي نكرده زن و شوهري نسبت به يكديگر سوء ظن داشته باشندلازم است هر چه زودتر عوامل آن را بررسي، و سپس بي درنگ زمينههاي آن را بخشكانند.
6. رعايت انضباط و نظافت و بهداشت خانواده: زن و شوهر هر كدام بايد بدانند كه صيّادهاي خطرناك براي صيد آنان در كمين ميباشند، بنابراين آراستگي در نظافت علاوه بر منافع ديگري كه دارد، زن وشوهر را نيز به يكديگر علاقمند ميسازد، و بهداشت خانه و لباس و اثاث... را تأمين ميكند و آنان را از گرفتاري به بيماريهاي كه عامل اساسياش مراعات نكردن مسائل بهداشتي است بيمه مينمايد.
7. تأمين نياز جنسي: يكي از اهداف مهم ازدواج حفظ نفس و تأمين آرامش جنسي است كه بطور متقابل بين زن و شوهر صورت ميپذيرد و اگر يكي از طرفين در اين مورد تأمين نشود. عوارض نامطلوبي را به دنبال خواهد داشت. وميتوان گفت بد رفتاري و سوء خلق، اضطراب دروني، عقدهاي شدن در مسائل جنسي، انحراف و فساد اخلاقي در اجتماع، ترويج فساد در جامعه... از جمله عوارضات آن ميباشد. زن و شوهر موظّفند خود را به هر كيفيّتي كه باعث ارضاء مقابل است آماده سازند، و چنانچه موانعي دركار باشد، از طريق دارو و درمان و تقويت جسمي برطرف نمايند، تا طرف مقابل با محروميت و يا خداي نكرده، با فساد اخلاقي روبرو نشود.
8. مديريت اقتصادي خانواده: زن و شوهر در اداره خانه بايد تدبير اقتصادي داشته باشند و قبل از هر چيز كارها و مسؤوليتها را در بين خود تقسيم كنند، اگر زن وظيفه دارد در درون خانه به شوهرداري و بچهداري و انجام ساير كارهاي خانه بپردازد، متقابلاً شوهر و سرپرست خانه نيز موظف است با تلاش كافي نيازهاي مادي و معنوي اعضاي خانواده را تأمين ساخته و شخصيت و آبروي خود و اهل بيت خويش را حفظ كند و در كارهاي خانه به همديگر كمك كنند.
9. مراعات غيرت شوهر و مصونيت از ديگران: شوهران نسبت به نواميس خود شديدا حساس هستند و كوچكترين انحراف اخلاقي و جنسي زنانشان را تحمل نميكنند، حتي برخي شوهران بيتفاوت نيزكه رگ مردانگي ندارند، در نهايت امر حركات نابخردانه زنان خود را با كيفرهاي خشن پاسخ ميگويند. رسول خدا ميفرمايند: بهترين زنان امت من كسي است كه در كنار شوهرش آراسته، ولي نسبت به ديگران نفوذناپذير باشد، و بالعكس، بدترين زنان زني است كه در برابر شوهر خودخويشتندار، ولي نسبت به اجانب و نامحرمان خودنمائي كند، (وسايل، ج 14، ص 14).
10. خوش زبان باشيد: در گفتگوها سؤال و جوابها لطف سخن و نرمش گفتار را رعايت فرمائيد. پيغمبر(ص) ميفرمايد زيبائي در زبان نهفته است علاوه كه قرآن مجيد و روايات بسيار درباره خوش زباني با همه مردم تأكيد فراوان كرده، قرآن فرموده: با مردم نيكو سخن گوئيد، (بقره، آيه 83) پس زبان را حفظ كنيد و آن را از سخنان زشت و ركيك نگه داريد.
11. تندخويي و گاهي بد اخلاقي را تحمل كنيد: در حديث از پيامبر اكرم(ص) آمده است كسي كه براي رضاي خدا اخلاق بد همسر خود را تحمل كند خدا ثواب شكرگزاران به او عنايت فرمايد،(وسائل ابواب مقدمات النكاح، باب 9، خ 5). همسران بايد با اخلاق ناپسند يكديگر بسازند كارهاي ناستوده همديگر را ناديده بگيرند و از لغزشهاي همديگر بگذرند كه اين رفتار در پا برجائي و دوام زناشوئي و الفت زن و مرد تأثير فراوان دارد.
در خاتمه ميتوان گفت از جمله مهمترين عوامل سعادت و خوشبختي در زندگي، تفاهم، درك متقابل ـ آرمان مشترك، تعهد به اصول اخلاقي، انضباط و اهتمام به زندگي است در پرتو اين اصول، ميتوان عشق به زندگي را تقويت نمود و اين عنصر اصلي را در زندگي حفظ كرد.و به چند نكته زير توجه فرمايند:
1. سعي كنيد به خواستههاي يكديگر احترام بگذاريد.
2. به كليه فاميل و آشنايان يكديگر احترام بگذاريد.
3. اجازه دخالت به هيچكس را در زندگي مشتركتان ندهيد.
4. به هنگام به وجود آمدن اختلاف هيچ كس را مطلع نكنيد و هميشه دشوارترين اختلاف را خودتان حل كنيد.
5. در هر مكان و محفلي از خوبيها و محسنات يكديگر تعريف و تمجيد كنيد و هرگز عيوب هم را در جمع مطرح نكنيد.
6. در تمام مدت زندگي به يكديگر ابراز علاقه كنيد و به هر مناسبتي كه شده براي هم هديه هر چند ارزان قيمت تهيه كنيد.
7. با تمام مشكلات به طور منطقي برخورد كنيد و كمتر دچار احساسات شويد.
8. هرگز با همديگر دروغ نگوئيد.
9. در كارها به همديگر احترام بگذاريد و كمك كنيد.
10. خوش زبان باشيد.
براي مطالعه بيشتر در اين زمينه :
1. آئين همسرداري: ابراهيم اميني.
2. خوش زيستن در زندگي زناشويي، اندره مودوا.
3. ازدواج در اسلام: آيتالله احمد جنتي.
www.morsalat.com
.jpg "نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟")
