پرسش :
حضرت آدم شكل انسانهاي نخستين بوده يا نه ؟ واين كه در علم مي گويند عصر يخبندان آدمي نبوده ولي چگونه جهان هستي بوده و حضرت آدم كي آمده است ؟
پاسخ :
در ابتدا به يك مقدمه توجه نمائيد ؛
آن چه كه از داده هاي قطعي و يقيني علوم تجربي است، با داده هاي قطعي معارف اسلامي ناهمگوني و تضاد ندارد.آنچه به عنوان تضاد بين علم و دين مطرح مي شود، ناهمگوني بين فهم خاص از دين، با فهم و تئوري ويژه اي در علم است. غالباً قطعي دانستن تئوري علمي با تفسير خاصي از متون ديني، موجب تضاد مي شود، در حالي كه هم علم در حال پيشرفت و دگرگوني تئوري ها است و هم تفسير خاص از دين ، امكان اشتباه دارد. حال اگر در جايي در آغاز تضاد و تعارض به ذهن رسيد، مي بايست با دقت بيشتر در داده هاي علم و دين آن تعارض را به يكي از دو صورت زير برطرف كرد:
1 - بازنگري در داده هاي علوم تجربي: ممكن است يافته ها و داده هاي علوم تجربي نادرست باشد، چرا كه معمولاً داده هاي علمي ظني است و بسياري از اين ها با تجربيات بيش تر بازنگري مي شود و دادة جديدي جاي يافتة قبلي را مي گيرد و نظرية پيشين باطل و نادرست اعلان مي گردد، مثلاً در چند دهه گذشته مي گفتند: دو غدة لوزه در بدن فايده اي ندارد، اما امروزه مي گويند فايده دارد.
2 - تجديد نظر در تفسير و تبيين اجتهادي و ظني در معرفت ديني كه با علم ناسازگار است. ممكن است برداشت ما از دين در مورد تعارض، نادرست باشد و با تجديد نظر در آن تعارضش با داده هاي علمي برطرف شود.
امام باقر (عليه السلام) به جابر بن يزيد مى گويد: گويا تو گمان مى كنى كه خداوند فقط اين جهان را آفريد و بس ونيز گمان مى كنى كه خداوند بشرى غير از شما نيافريده است؟در حالي كه چنين نيست. آرى به خدا قسم خداوند هزار هزار جهان و هزار هزار آدم آفريد و تو در آخر اين جهان ها و آدم ها هستى(1) برخى از دانشمندان اسلامي بر اساس اين روايات معتقدند كه «آدم (عليه السلام)» نخستين انسانى نبود كه گام بر كره خاكى نهاد ، بلكه قبل از او انسان هاى ديگرى بودند كه به دلايل نامعلومى نسلشان منقرض گشت.(2) در خصوص خلقت آدم ديدگاه هاى گوناگونى مطرح است از جمله:
الف). پيش از حضرت آدم، بر روي زمين هيچ موجود با شعور و مختاري ( از آدم يا شبيه آدم ) وجود نداشت و حضرت آدم يك دفعه و به طور مستقل خلق شد.
ب). پيش از حضرت آدم بر روي زمين موجوداتى شبيه آدم و جن بودند و سپس يا از بين رفتند و يا هنوز هم وجود دارند. در حديثى از امام علي(عليه السلام) آمده است كه پيش از خلقت آدم موجودى شبيه بشر به نام "نسناس" وجود داشت.(3)
ج). پيش از حضرت آدم، موجودي همانندآدم وجود داشت ولى تكامل نايافته بود و به هر دليل از ميان رفت و منقرض شد و آن گاه حضرت آدم بدون ارتباط با آدم هاى گذشته به طور كامل مستقل آفريده شد.
د). پيش از حضرت آدم، موجودي همانندآدم وجود داشت .او تكامل نايافته بود، اما از ميان نرفت بلكه در بستر تكامل خود به مرحله انسانيت رسيد و حضرت آدم نخستين انسان و نخستين پيامبر از نسل همه آدم ها است و يك باره خلق نشده است.(4)
از مجموع آيات قرآنى اين نكته به دست مى آيد كه سرسلسله افراد انسانى موجودى به نام حضرت آدم (عليه السلام) بوده است و افراد نسل او بر اثر نطفه هايى كه در رحم مادرانشان انعقاد پيدا مى كنند، ايجاد مى شوند اما اين كه خود آدم چگونه پيدا شده از جمع آيات به اين نتيجه مى رسيم كه حضرت آدم (عليه السلام) بدون پدر و مادرى از عناصر خاكى و روحى الهى ايجاد شده است. بنابراين اگر هم شواهدى دال بر وجود موجوداتى شبيه به انسان در سال هاى بسيار دور پيدا شده است منافاتى با اين مسأله ندارد كه انسان هاى فعلى از نسل آدم وحوا مى باشند و آدم و حوا از نسل انسان ها (يا شبه انسان هاى) گذشته نمى باشد و در علم امروز هم چنين چيزى اثبات نشده و گاه در حد يك فرضيه آن هم در نزد بعضى از زيست شناسان مطرح مى باشد.
پىنوشت:
1. خصال، ج 2، ص 450 ؛ بحارالانوار، ج 63، ص 28- 38.
2. منشور جاويد، جعفر سبحانى، ج 4، ص 94 ؛قاموس قرآن، سيدعلى اكبر قريشى، ج 1، و 2، صص 94- 5 .
3. بحار ،ج58،ص298. در دايره المعارف فارسى، واژه نسناس آمده است: نسناس در جانورشناسى، نام عمومى گروهى از آدم نمايان است كه شبيه به انسان هستند (دائره المعارف فارسى، ج 2، بخش 2، ص 3027، واژه نسناس)
4. ر.ك: حسن يوسفى اشكورى ،بازخوانى قصد خلقت انسان ؛ محمد تقى جعفرى، آفرينش و انسان ؛ مصباح يزدي، معارف قرآن
www.morsalat.com
در ابتدا به يك مقدمه توجه نمائيد ؛
آن چه كه از داده هاي قطعي و يقيني علوم تجربي است، با داده هاي قطعي معارف اسلامي ناهمگوني و تضاد ندارد.آنچه به عنوان تضاد بين علم و دين مطرح مي شود، ناهمگوني بين فهم خاص از دين، با فهم و تئوري ويژه اي در علم است. غالباً قطعي دانستن تئوري علمي با تفسير خاصي از متون ديني، موجب تضاد مي شود، در حالي كه هم علم در حال پيشرفت و دگرگوني تئوري ها است و هم تفسير خاص از دين ، امكان اشتباه دارد. حال اگر در جايي در آغاز تضاد و تعارض به ذهن رسيد، مي بايست با دقت بيشتر در داده هاي علم و دين آن تعارض را به يكي از دو صورت زير برطرف كرد:
1 - بازنگري در داده هاي علوم تجربي: ممكن است يافته ها و داده هاي علوم تجربي نادرست باشد، چرا كه معمولاً داده هاي علمي ظني است و بسياري از اين ها با تجربيات بيش تر بازنگري مي شود و دادة جديدي جاي يافتة قبلي را مي گيرد و نظرية پيشين باطل و نادرست اعلان مي گردد، مثلاً در چند دهه گذشته مي گفتند: دو غدة لوزه در بدن فايده اي ندارد، اما امروزه مي گويند فايده دارد.
2 - تجديد نظر در تفسير و تبيين اجتهادي و ظني در معرفت ديني كه با علم ناسازگار است. ممكن است برداشت ما از دين در مورد تعارض، نادرست باشد و با تجديد نظر در آن تعارضش با داده هاي علمي برطرف شود.
امام باقر (عليه السلام) به جابر بن يزيد مى گويد: گويا تو گمان مى كنى كه خداوند فقط اين جهان را آفريد و بس ونيز گمان مى كنى كه خداوند بشرى غير از شما نيافريده است؟در حالي كه چنين نيست. آرى به خدا قسم خداوند هزار هزار جهان و هزار هزار آدم آفريد و تو در آخر اين جهان ها و آدم ها هستى(1) برخى از دانشمندان اسلامي بر اساس اين روايات معتقدند كه «آدم (عليه السلام)» نخستين انسانى نبود كه گام بر كره خاكى نهاد ، بلكه قبل از او انسان هاى ديگرى بودند كه به دلايل نامعلومى نسلشان منقرض گشت.(2) در خصوص خلقت آدم ديدگاه هاى گوناگونى مطرح است از جمله:
الف). پيش از حضرت آدم، بر روي زمين هيچ موجود با شعور و مختاري ( از آدم يا شبيه آدم ) وجود نداشت و حضرت آدم يك دفعه و به طور مستقل خلق شد.
ب). پيش از حضرت آدم بر روي زمين موجوداتى شبيه آدم و جن بودند و سپس يا از بين رفتند و يا هنوز هم وجود دارند. در حديثى از امام علي(عليه السلام) آمده است كه پيش از خلقت آدم موجودى شبيه بشر به نام "نسناس" وجود داشت.(3)
ج). پيش از حضرت آدم، موجودي همانندآدم وجود داشت ولى تكامل نايافته بود و به هر دليل از ميان رفت و منقرض شد و آن گاه حضرت آدم بدون ارتباط با آدم هاى گذشته به طور كامل مستقل آفريده شد.
د). پيش از حضرت آدم، موجودي همانندآدم وجود داشت .او تكامل نايافته بود، اما از ميان نرفت بلكه در بستر تكامل خود به مرحله انسانيت رسيد و حضرت آدم نخستين انسان و نخستين پيامبر از نسل همه آدم ها است و يك باره خلق نشده است.(4)
از مجموع آيات قرآنى اين نكته به دست مى آيد كه سرسلسله افراد انسانى موجودى به نام حضرت آدم (عليه السلام) بوده است و افراد نسل او بر اثر نطفه هايى كه در رحم مادرانشان انعقاد پيدا مى كنند، ايجاد مى شوند اما اين كه خود آدم چگونه پيدا شده از جمع آيات به اين نتيجه مى رسيم كه حضرت آدم (عليه السلام) بدون پدر و مادرى از عناصر خاكى و روحى الهى ايجاد شده است. بنابراين اگر هم شواهدى دال بر وجود موجوداتى شبيه به انسان در سال هاى بسيار دور پيدا شده است منافاتى با اين مسأله ندارد كه انسان هاى فعلى از نسل آدم وحوا مى باشند و آدم و حوا از نسل انسان ها (يا شبه انسان هاى) گذشته نمى باشد و در علم امروز هم چنين چيزى اثبات نشده و گاه در حد يك فرضيه آن هم در نزد بعضى از زيست شناسان مطرح مى باشد.
پىنوشت:
1. خصال، ج 2، ص 450 ؛ بحارالانوار، ج 63، ص 28- 38.
2. منشور جاويد، جعفر سبحانى، ج 4، ص 94 ؛قاموس قرآن، سيدعلى اكبر قريشى، ج 1، و 2، صص 94- 5 .
3. بحار ،ج58،ص298. در دايره المعارف فارسى، واژه نسناس آمده است: نسناس در جانورشناسى، نام عمومى گروهى از آدم نمايان است كه شبيه به انسان هستند (دائره المعارف فارسى، ج 2، بخش 2، ص 3027، واژه نسناس)
4. ر.ك: حسن يوسفى اشكورى ،بازخوانى قصد خلقت انسان ؛ محمد تقى جعفرى، آفرينش و انسان ؛ مصباح يزدي، معارف قرآن
www.morsalat.com
.jpg "غیرت چیست؟ اقسام غیرت کدامند؟ علل بی غیرتی چیست؟")
