پرسش :
ما چگونه دوست خود را انتخاب كنيم و چگونه او را بشناسيم و چگونه بدانيم كه صحبت ها يش كه به ما مي گويد حقيقت دارد؟
پاسخ :
در مورد دوست يابي و انتخاب دوست خوب كه موضوع مورد نظر شماست نكاتي را تقديم مي داريم كه اميدواريم مفيد و راه گشا باشد: چه انسان را فطرتا" موجودي اجتماعي بدانيم و چه نه داشتن روابط اجتماعي - به ويژه شكل دوستي آن - يك ضرورت بي ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انساني وي را به داشتن چنين ارتباطي رهنمون مي گردد و در كنار رسول باطن , رسول ظاهر و توصيه هاي ديني نيز ما را به اين عمل ترغيب مي كند. آنگونه كه علي بن ابيطالب (ع) مي فرمايند فقد الاحبه غربه ; انسان بي دوست غريب است)), (نهج البلاغه فيض الاسلام , حكمت 26) و يا در روايت ديگري امام معصوم (ع ) مي فرمايند: التودد نصف العقل , (بحارالانوار, ج 74, ص 168) به هر حال افراد مردم گريز ناقص العقل تلقي شده اند چه تودد معادل نصف عقل و انديشه قرار داده شده است . بنابراين بايد در جلب دوستي كوشيد چه اسلام در بين مكاتب بيشترين توجه و اهتمام را به دوستي داده و دارد.
درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد نهال دشمني بر كن كه رنج بي شمار آرد
اما با چه كسي بايد دوستي نمود و آداب دوستي نمودن چيست ؟ دوست مورد نظر بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن گردد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا به ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:
الف = از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است . دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد پايبند و وفادار باشد.
ب = مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده ال است . چه آدمي متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصي بيگانه با آداب اجتماعي نه تنها به شما آسيب مي رساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعي و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مي رساند بلكه بصورت غير مستقيم بي ادبي را به شما نيز مي آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مي دهد و سدراه تخل ق به اخلاق حسنه مي گردد.
ج = آگاهي و بينش عالي داشتن از ديگر ويژگي هاي يك دوست خوب است . آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اولين گام در اين فعاليت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مي باشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است . پر واضح است كه چنين فردي نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مي كشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مي سازد و لذا براي مصونيت يافتن از انحرافها و پي بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بي ترديد است.
د = ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد بايد تمام عوامل موئثر در اين خصيصه را تائمين نمود و دوست خوب بواسطه تائثيري كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگي ايده ال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميت شما از خوبي ها گردد و به نوعي موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضرري كه جبران ناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستي دوستي پسنديده و معقولي نيست .
ه' = دور انديشي از ديگر ويژگيهاي دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.
و = خدا پروائي و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد.
ز = آينه يكديگر بودن و خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد. و بالاذخره يكي ديگر از شرائط دوست خوب همترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است .خواهر گرامي شرائط دوست ايده ال بيشتر از اين است كه برشمرديم و همانگونه كه گذشت بيان تفصيلي سخن فراتر از حوصله اينگونه مكاتبات است به اختصار بايد عرض كنيم كه دوست آن است كه : - سخن گفتنش موجب افزوني علم و دانش شما گردد. - رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد. - ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد. اما از دوستي با چه اشخاصي بايد اجتناب نمود: از دوستي با افرادي كه ويژگيهاي زير را دارند بايد پرهيز نمود: 1- افراد سخن چين و نمام . 2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه 3- افراد دروغگو 4- افرادي كه به احكام و مقررات ديني پايبند نيستند 5- كساني كه تندخو و بد اخلاق مي باشند 6- افراد ترسو 7- افراد بخيل و خسيس 8- افرادي كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعي مطلوب ندارند 9- افرادي كه از ستمگري و عدم رعايت حقوق ديگران اباي ندارند 10- نادان , كم ظرفيت و پر توقع و... در پايان به چند راهكار در كيفيت دوستي اشاره مي كنيم : دو دوست صميمي بايد از عمق جان نسبت به يكديگر همدرد و خيرخواه باشند و يك لحظه يك رنگي و صفا را فراموش نكنند و در تمام حالات از حقوق دوستي و رفاقت دفاع كنند و بر لغزشها و خطاهاي پيش آمده و غير مترقبه صبر كرد. و بردباري نشان دهند و بر ناملايمات خنده كنند و از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستي را زمينه رسيدن به اميال و خواهشهاي شخصي خود قرار ندهند و از مجادله با يكديگر پرهيز كنند و در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند به حرف همديگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند و بلكه خيرخواه و ناصح همديگر باشند در حق يكديگر دعا كنند و سر هم را بپوشانند با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبت آميز اظهار دوستي كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند - البته به شكلي كه مرتكب گناه نشوند.
توجه : بيان اين نكته ضروري است كه آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب بيان شد مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آنرا بي نقص و عيب نمي بينيم لذا همه ويژگيهايي كه گفته شد به اين معناست كه به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد.
در ارتباطهاى دوستانه رعايت نكات زير موجب استحكام و تقويت اين روابط خواهد شد كه شما نيز با رعايت دقيق اين امور مىتوانيد به هدف خود نائل آييد:
الف) رفتارها و اعمالى كه بايد انجام گيرد:
1- همدردى واقعى و عملى،
2- بخششهاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نياوردن آنها،
3- يكرنگى،
4- مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،
5- كمتوقع بودن،
6- اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،
7- فروتنى در برابر او،
8- پرهيز از مجادله و بگومگوهاى بىثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى كه موجب رنجش خاطر مىگردد،
9- گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،
10- پوشيدن اسرار او،
11- بردبارى در برابر ناملايمات و لغزشهايى كه از او صادر مىشود،
12- شاد كردن او،
13- هديه دادن به مناسبتهاى مختلف به ويژه مناسبتهايى كه براى او اهميت دارد،
14- دعا كردن در حق او،
15- پرهيز از ملامت و سرزنش علنى و غيرعلنى و حتى برخى انتقادهايى كه موجب ناخرسندى او مىگردد،
16- وفادارى،
17- تعهد و عهد و پيمان و وعدهها،
18- رعايت ادب و احترام و آداب اجتماعى،
19- دورانديشى و خيرخواهى،
20- كوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شكلى مشروع و ممكن.
ب ) رفتارها و اعمالى كه بايد از آن پرهيز نمود:
- سخن چينى در حق او،
- خيانت به سخن، حرف، خود او،
- ستم نمودن،
- اتهام بستن،
- تندخويى و بداخلاقى،
- خست به خرج دادن،
- اعمال سليقههاى فردى و شخصى،
- دروغ گفتن،
خلف وعده،
عيبجويى نمودن.
اميدواريم با رعايت نكات فوقالذكر در نيل به مقصد عالى موفق باشيد
همانگونه كه عرض نموديم شرح بيشتر خواهش شما را با مطالعه كتب زير برآورده مي سازيم كه اميدواريم مفيد واقع شود.
1- دوستي در قرآن و حديث , نوشته آقاي ري شهري
2- دوستي و دوستان , نوشته آقاي سيد هادي مدرس , ترجمه حميدرضا شيخي و حميدرضا آژير, از انتشارات آستان قدس رضوي , 1376
3- آئين دوستي (دوست يابي) نوشته ديل كارنگي , انتشارات پيمان 1378
4- آئين دوستي در اسلام , نوشته آقاي بابازاده
www.morsalat.com
در مورد دوست يابي و انتخاب دوست خوب كه موضوع مورد نظر شماست نكاتي را تقديم مي داريم كه اميدواريم مفيد و راه گشا باشد: چه انسان را فطرتا" موجودي اجتماعي بدانيم و چه نه داشتن روابط اجتماعي - به ويژه شكل دوستي آن - يك ضرورت بي ترديد و انكارناپذير است و عقل و انديشه هر انساني وي را به داشتن چنين ارتباطي رهنمون مي گردد و در كنار رسول باطن , رسول ظاهر و توصيه هاي ديني نيز ما را به اين عمل ترغيب مي كند. آنگونه كه علي بن ابيطالب (ع) مي فرمايند فقد الاحبه غربه ; انسان بي دوست غريب است)), (نهج البلاغه فيض الاسلام , حكمت 26) و يا در روايت ديگري امام معصوم (ع ) مي فرمايند: التودد نصف العقل , (بحارالانوار, ج 74, ص 168) به هر حال افراد مردم گريز ناقص العقل تلقي شده اند چه تودد معادل نصف عقل و انديشه قرار داده شده است . بنابراين بايد در جلب دوستي كوشيد چه اسلام در بين مكاتب بيشترين توجه و اهتمام را به دوستي داده و دارد.
درخت دوستي بنشان كه كام دل به بار آرد نهال دشمني بر كن كه رنج بي شمار آرد
اما با چه كسي بايد دوستي نمود و آداب دوستي نمودن چيست ؟ دوست مورد نظر بايد از ويژگيهاي اخلاقي و رفتاري و فكري خاصي برخوردار باشد تا سزاوار محبت ورزيدن و دوستي نمودن گردد. و اين شرائط فراوان و شرح و بسط آن فراتر از حوصله يك مكاتبه است و لذا به ويژگيهاي يك دوست خوب اشاره مي كنيم تا با رعايت آنها در انتخاب دوست خوب موفق باشيد:
الف = از شرايط يك دوست ايده ال وفاداري است . دوست بايد به اصول اخلاقي و تعهدات دوستي و عهد و پيماني كه منعقد مي سازد پايبند و وفادار باشد.
ب = مؤدب بودن به آداب اجتماعي و متخلق بودن به اخلاق نيك و پسنديده شرط ديگر دوست ايده ال است . چه آدمي متأثر از همنشين و دوست خود است و شخصي بيگانه با آداب اجتماعي نه تنها به شما آسيب مي رساند و به واسطه رعايت نكردن آداب اجتماعي و اخلاق نيك حيثيت شما را تهديد و به آن آسيب مي رساند بلكه بصورت غير مستقيم بي ادبي را به شما نيز مي آموزد و راه و رسم تخلف از اخلاق پسنديده و نيك را به شما ياد مي دهد و سدراه تخل ق به اخلاق حسنه مي گردد.
ج = آگاهي و بينش عالي داشتن از ديگر ويژگي هاي يك دوست خوب است . آگاهي و بينش چراغ راه و جهت دهنده حركت است و چه زيباست كه دو همراه در مسير زندگي از پرتو فيض وجود يكديگر بهرمند شده و پا بپاي يكديگر گام بردارند و در اين مسير خود را از انحرافات مصون و وجودشان را از آفات بيمه سازند و اولين گام در اين فعاليت شناخت انحرافات و آفات و راه مقابله با آنها مي باشد و شخص جاهل و نادان از اين كار عاجز و تسليم انبوه انحرافات خواهد شد و از تشخيص راه از چاه ناتوان است . پر واضح است كه چنين فردي نه تنها خود را به اعوجاج و انحراف مي كشاند بلكه همراهان خود را مبتلا مي سازد و لذا براي مصونيت يافتن از انحرافها و پي بردن به آفات و انحرافات و شناخت راه حق داشتن دوست آگاه و مطلع يك ضرورت بي ترديد است.
د = ديانت و پايبندي به احكام دين و فرامين الهي اگر اهل دين بودن يك امتياز است و پايبندي به احكام شريعت يك ضرورت مي باشد بايد تمام عوامل موئثر در اين خصيصه را تائمين نمود و دوست خوب بواسطه تائثيري كه بر رفتار شما دارد بايد شما را به سمت اين ويژگي ايده ال دعوت نمايد. اگر دوست شما باعث محروميت شما از خوبي ها گردد و به نوعي موجب متضرر شدن شما شود - آنهم ضرري كه جبران ناپذير يا جبران آن سخت است - اين دوستي دوستي پسنديده و معقولي نيست .
ه' = دور انديشي از ديگر ويژگيهاي دوست خوب است تا قبل از بروز خلل و انحراف در زندگي و هر گونه حادثه منفي و ناخوشايندي شما را آگاه و مطلع سازد. و الا در آن صورت دو نفر همراه هم به خطا مبتلا مي شويد.
و = خدا پروائي و پرهيزكار بودن در همه امور خدا و دستور و رضايت خدا را مد نظر داشته باشد.
ز = آينه يكديگر بودن و خير خواهي نمودن و عيب يكديگر را دوستانه - نه خصمانه - متذكر شدن شرط ديگري است كه موجب پيشرفت روز افزون شما خواهد شد و راه ايراد گرفتن ديگران و برخوردهاي تلخ و تهديدآميز و... را سد خواهد كرد. و بالاذخره يكي ديگر از شرائط دوست خوب همترازي اجتماعي دو دوست و تواضع نمودن و احترام متقابل است .خواهر گرامي شرائط دوست ايده ال بيشتر از اين است كه برشمرديم و همانگونه كه گذشت بيان تفصيلي سخن فراتر از حوصله اينگونه مكاتبات است به اختصار بايد عرض كنيم كه دوست آن است كه : - سخن گفتنش موجب افزوني علم و دانش شما گردد. - رفتارش شما را به فكر آخرت بياندازد. - ديدارش شما را به ياد خداوند اندازد. اما از دوستي با چه اشخاصي بايد اجتناب نمود: از دوستي با افرادي كه ويژگيهاي زير را دارند بايد پرهيز نمود: 1- افراد سخن چين و نمام . 2- افراد پست و تن پرور و آسوده خواه 3- افراد دروغگو 4- افرادي كه به احكام و مقررات ديني پايبند نيستند 5- كساني كه تندخو و بد اخلاق مي باشند 6- افراد ترسو 7- افراد بخيل و خسيس 8- افرادي كه متهم شناخته شده و حيثيت اجتماعي مطلوب ندارند 9- افرادي كه از ستمگري و عدم رعايت حقوق ديگران اباي ندارند 10- نادان , كم ظرفيت و پر توقع و... در پايان به چند راهكار در كيفيت دوستي اشاره مي كنيم : دو دوست صميمي بايد از عمق جان نسبت به يكديگر همدرد و خيرخواه باشند و يك لحظه يك رنگي و صفا را فراموش نكنند و در تمام حالات از حقوق دوستي و رفاقت دفاع كنند و بر لغزشها و خطاهاي پيش آمده و غير مترقبه صبر كرد. و بردباري نشان دهند و بر ناملايمات خنده كنند و از يكديگر توقع و انتظار نداشته باشند و دوستي را زمينه رسيدن به اميال و خواهشهاي شخصي خود قرار ندهند و از مجادله با يكديگر پرهيز كنند و در برابر يكديگر متواضع و فروتن باشند به حرف همديگر گوش دهند و از سرزنش و مذمت يكديگر پرهيز نمايند و بلكه خيرخواه و ناصح همديگر باشند در حق يكديگر دعا كنند و سر هم را بپوشانند با دادن هديه - در حد توان - و كلمات محبت آميز اظهار دوستي كنند و در شاد نمودن يكديگر بكوشند - البته به شكلي كه مرتكب گناه نشوند.
توجه : بيان اين نكته ضروري است كه آنچه به عنوان ويژگيهاي دوست خوب بيان شد مطلق و صد در صد نيست چه اينكه انسانها كم و بيش داراي نواقصي نيز هستند كما اينكه خود ما وقتي به كارنامه زندگي خود نگاهي مي افكنيم آنرا بي نقص و عيب نمي بينيم لذا همه ويژگيهايي كه گفته شد به اين معناست كه به طور نسبي دوست خوب بايد اين خصوصيات را داشته باشد و جهت كلي زندگي او نيز به سمت و سوي اين ويژگيها و جنبه هاي مثبت باشد.
در ارتباطهاى دوستانه رعايت نكات زير موجب استحكام و تقويت اين روابط خواهد شد كه شما نيز با رعايت دقيق اين امور مىتوانيد به هدف خود نائل آييد:
الف) رفتارها و اعمالى كه بايد انجام گيرد:
1- همدردى واقعى و عملى،
2- بخششهاى مالى و عفو و گذشت و حتى بر زبان نياوردن آنها،
3- يكرنگى،
4- مدافع حقوق او بودن در حضور و در زمان عدم حضور او،
5- كمتوقع بودن،
6- اظهار نمودن دوستى و محبت خود با زبان و عمل،
7- فروتنى در برابر او،
8- پرهيز از مجادله و بگومگوهاى بىثمر و حتى برخى بگومگوهاى باثمرى كه موجب رنجش خاطر مىگردد،
9- گوش فرادادن به حرف او و شنونده خوب بودن،
10- پوشيدن اسرار او،
11- بردبارى در برابر ناملايمات و لغزشهايى كه از او صادر مىشود،
12- شاد كردن او،
13- هديه دادن به مناسبتهاى مختلف به ويژه مناسبتهايى كه براى او اهميت دارد،
14- دعا كردن در حق او،
15- پرهيز از ملامت و سرزنش علنى و غيرعلنى و حتى برخى انتقادهايى كه موجب ناخرسندى او مىگردد،
16- وفادارى،
17- تعهد و عهد و پيمان و وعدهها،
18- رعايت ادب و احترام و آداب اجتماعى،
19- دورانديشى و خيرخواهى،
20- كوشش در جلب محبت و علاقه او به هر شكلى مشروع و ممكن.
ب ) رفتارها و اعمالى كه بايد از آن پرهيز نمود:
- سخن چينى در حق او،
- خيانت به سخن، حرف، خود او،
- ستم نمودن،
- اتهام بستن،
- تندخويى و بداخلاقى،
- خست به خرج دادن،
- اعمال سليقههاى فردى و شخصى،
- دروغ گفتن،
خلف وعده،
عيبجويى نمودن.
اميدواريم با رعايت نكات فوقالذكر در نيل به مقصد عالى موفق باشيد
همانگونه كه عرض نموديم شرح بيشتر خواهش شما را با مطالعه كتب زير برآورده مي سازيم كه اميدواريم مفيد واقع شود.
1- دوستي در قرآن و حديث , نوشته آقاي ري شهري
2- دوستي و دوستان , نوشته آقاي سيد هادي مدرس , ترجمه حميدرضا شيخي و حميدرضا آژير, از انتشارات آستان قدس رضوي , 1376
3- آئين دوستي (دوست يابي) نوشته ديل كارنگي , انتشارات پيمان 1378
4- آئين دوستي در اسلام , نوشته آقاي بابازاده
www.morsalat.com
