پرسش :
چرا فرشته وحی بر حضرت مریم علیها السلام نازل گردید و حضرت عیسی را بشارت داد؟ آیا هدفی بوده یا بوسیله فرشته وحی حضرت مریم علیها السلام باردار شده یا با قدرت خداوند و بدون هیچ واسطه ای این اتفاق افتاده است؟
پاسخ :
این مساله در آیه 17 سوره مریم (س) ذکر شده است:
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا و میان خود و آنان حجابی افکند (تا خلوتگاهش از هر نظر برای عبادت آماده باشد). در این هنگام، ما روح خود را بسوی او فرستادیم و او در شکل انسانی بی عیب و نقص، بر مریم ظاهر شد!در این آیه به چند نکته باید دقت کرد:
نکته ها:
1- منظور از" روح خدا" چیست؟
تقریبا همه مفسران معروف، روح را در اینجا به جبرئیل فرشته بزرگ خدا تفسیر کردهاند، و تعبیر" روح" از او به خاطر آنست که روحانی است و هم وجودی است حیاتبخش، چرا که حامل رسالت الهی به پیامبران است که احیاء کننده همه انسانهای لایق میباشد و اضافه روح در اینجا به خدا دلیل بر عظمت و شرافت این روح است، که یکی از اقسام اضافه، اضافه تشریفیه است.
2-" تمثل" چیست؟
" تمثل" در اصل از ماده" مثول" بمعنی ایستادن در برابر شخص یا چیزی است، و" ممثل" به چیزی می گویند که به صورت دیگری نمایان گردد، بنا بر این فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا
مفهومش این است که آن فرشته الهی به صورت انسانی درآمد.
بدون شک معنی این سخن آن نیست که جبرئیل، صورتا و سیرتا تبدیل به یک انسان شد، چرا که چنین انقلاب و تحولی ممکن نیست بلکه منظور این است که او به صورت انسان درآمد هر چند سیرت او همان فرشته بود، ولی مریم در ابتدای امر که خبر نداشت چنین تصور می کرد که در برابر او انسانی است سیرة و صورتا.
در روایات اسلامی و تواریخ" تمثل" به معنی وسیع کلمه، بسیار دیده می شود [1].
بعدا در ادامه می فرماید:
" سرانجام مریم(س) باردار شد" و آن فرزند موعود در رحم او جای گرفت (فَحَمَلَتْهُ).
در اینکه چگونه این فرزند به وجود آمد آیا جبرئیل در پیراهن او دمید یا در دهان او، در قرآن سخنی از آن به میان نیامده است چرا که نیازی به آن نبوده، هر چند کلمات مفسرین در این باره مختلف است.
در آیه دیگری درباره ی خلقت حضرت مسیح (ع) می فرماید:
"إِنَّ مَثَلَ عِیسِی عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَِیکُونُ [2] "یعنی حضرت عیسی (ع) در آفرینش مثل حضرت آدم است که خداوند حضرت آدم را از خاک خلق نمود و به او گفت باش پس موجود شد.لذا این که دقیقا چگونه این حمل اتفاق افتاد مشخص نیست و ظاهرا این گونه بوده که خداوند بدون واسطه مریم (س) را صاحب فرزند گردانده است چرا که به داستان خلقت آدم علیه السلام که خداوند بدون واسطه او را زنده کرد مثال زده است.
اما در پاسخ به این سوال که چه نیازی به فرشته وحی بود به چند نکته اشاره می شود، اول اینکه این ماجرا فشار بیش از حد اجتماعی را در پی دارد چرا که دختری که باکره بوده و نذر صومعه به یک باره با فرزندی ظاهر می شود که ادعا می کند مال خودش است، این سبب آماج تهمت ها و افتراها و تمسخرها می گردد، این فشار تا حدی بود که حضرت مریم(س) خودش قبل از زایمان آرزوی مرگ می کند و می گوید: فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ إِلی جِذْعِ النَّخْلَةِ قالَتْ یا لَیْتَنی مِتُّ قَبْلَ هذا وَ کُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیًّا درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند (آن قدر ناراحت شد که) گفت: «ای کاش پیش از این مرده بودم، و بکلّی فراموش می شدم!» [3] پس در می یابیم که یک آمادگی ای برای این چنین تجربه بزرگی نیاز است و به صورت یک باره نمی توان این کار را انجام داد. پس این مقدمه از آن جهت که خیال مادر عیسی علیه السلام راحت باشد و از شدت ترس و ناراحتی خود کشی نکند نیاز بود، دوم این که ظرفیت ها فرق می کند و احتمال دارد که ظرفیت دریافت وحی به صورت مستقیم در حضرت مریم سلام الله علیها نبوده است و باید با واسطه این کار انجام می شده است.
پی نوشتها:
[1] تفسیر نمونه، ج13، ص: 37
[2] سوره آل عمران، آیه59
[3] مریم 23
www.hawzah.net
این مساله در آیه 17 سوره مریم (س) ذکر شده است:
فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَیْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا و میان خود و آنان حجابی افکند (تا خلوتگاهش از هر نظر برای عبادت آماده باشد). در این هنگام، ما روح خود را بسوی او فرستادیم و او در شکل انسانی بی عیب و نقص، بر مریم ظاهر شد!در این آیه به چند نکته باید دقت کرد:
نکته ها:
1- منظور از" روح خدا" چیست؟
تقریبا همه مفسران معروف، روح را در اینجا به جبرئیل فرشته بزرگ خدا تفسیر کردهاند، و تعبیر" روح" از او به خاطر آنست که روحانی است و هم وجودی است حیاتبخش، چرا که حامل رسالت الهی به پیامبران است که احیاء کننده همه انسانهای لایق میباشد و اضافه روح در اینجا به خدا دلیل بر عظمت و شرافت این روح است، که یکی از اقسام اضافه، اضافه تشریفیه است.
2-" تمثل" چیست؟
" تمثل" در اصل از ماده" مثول" بمعنی ایستادن در برابر شخص یا چیزی است، و" ممثل" به چیزی می گویند که به صورت دیگری نمایان گردد، بنا بر این فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیًّا
مفهومش این است که آن فرشته الهی به صورت انسانی درآمد.
بدون شک معنی این سخن آن نیست که جبرئیل، صورتا و سیرتا تبدیل به یک انسان شد، چرا که چنین انقلاب و تحولی ممکن نیست بلکه منظور این است که او به صورت انسان درآمد هر چند سیرت او همان فرشته بود، ولی مریم در ابتدای امر که خبر نداشت چنین تصور می کرد که در برابر او انسانی است سیرة و صورتا.
در روایات اسلامی و تواریخ" تمثل" به معنی وسیع کلمه، بسیار دیده می شود [1].
بعدا در ادامه می فرماید:
" سرانجام مریم(س) باردار شد" و آن فرزند موعود در رحم او جای گرفت (فَحَمَلَتْهُ).
در اینکه چگونه این فرزند به وجود آمد آیا جبرئیل در پیراهن او دمید یا در دهان او، در قرآن سخنی از آن به میان نیامده است چرا که نیازی به آن نبوده، هر چند کلمات مفسرین در این باره مختلف است.
در آیه دیگری درباره ی خلقت حضرت مسیح (ع) می فرماید:
"إِنَّ مَثَلَ عِیسِی عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَِیکُونُ [2] "یعنی حضرت عیسی (ع) در آفرینش مثل حضرت آدم است که خداوند حضرت آدم را از خاک خلق نمود و به او گفت باش پس موجود شد.لذا این که دقیقا چگونه این حمل اتفاق افتاد مشخص نیست و ظاهرا این گونه بوده که خداوند بدون واسطه مریم (س) را صاحب فرزند گردانده است چرا که به داستان خلقت آدم علیه السلام که خداوند بدون واسطه او را زنده کرد مثال زده است.
اما در پاسخ به این سوال که چه نیازی به فرشته وحی بود به چند نکته اشاره می شود، اول اینکه این ماجرا فشار بیش از حد اجتماعی را در پی دارد چرا که دختری که باکره بوده و نذر صومعه به یک باره با فرزندی ظاهر می شود که ادعا می کند مال خودش است، این سبب آماج تهمت ها و افتراها و تمسخرها می گردد، این فشار تا حدی بود که حضرت مریم(س) خودش قبل از زایمان آرزوی مرگ می کند و می گوید: فَأَجاءَهَا الْمَخاضُ إِلی جِذْعِ النَّخْلَةِ قالَتْ یا لَیْتَنی مِتُّ قَبْلَ هذا وَ کُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیًّا درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند (آن قدر ناراحت شد که) گفت: «ای کاش پیش از این مرده بودم، و بکلّی فراموش می شدم!» [3] پس در می یابیم که یک آمادگی ای برای این چنین تجربه بزرگی نیاز است و به صورت یک باره نمی توان این کار را انجام داد. پس این مقدمه از آن جهت که خیال مادر عیسی علیه السلام راحت باشد و از شدت ترس و ناراحتی خود کشی نکند نیاز بود، دوم این که ظرفیت ها فرق می کند و احتمال دارد که ظرفیت دریافت وحی به صورت مستقیم در حضرت مریم سلام الله علیها نبوده است و باید با واسطه این کار انجام می شده است.
پی نوشتها:
[1] تفسیر نمونه، ج13، ص: 37
[2] سوره آل عمران، آیه59
[3] مریم 23
www.hawzah.net
.jpg "چرا پیامبر (ص) فرموده است که سوره هود مرا پیر کرده است؟")
