پرسش :
چه کشوری جنگ را شروع کرد؟ ایران یا عراق، چرا؟
پاسخ :
دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد عراق شروع کننده جنگ ایران و عراق بوده است. از جمله سخنان مسئولان سیاسی عراق و اقدامات عملی ارتش این کشور در مراحل اولیه جنگ، اشغال تعدادی از شهرهای ایران در مراحل اولیه جنگ و از همه مه متر اسناد رسمی سازمان ملل متحد و اعلام رسمی دبیرکل سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه عراق آغازگر جنگ هشت ساله علیه ایران می باشد. در ادامه به برخی از موارد مذکور اشاره می شود:
ارتش عراق، درگیری های مرزی را که از سال 1358 آغاز کرده بود، در سال1359 با شدت بیشتری ادامه داد. ارتش عراق از ابتدای شهریور 1359، به طور متناوب بیشتر شهرهای مرزی ایران از جمله: قصرشیرین، سومار، مهران، آبادان و خرمشهر را زیر آتش سلاح های سبک و سنگین قرار داد.
در پانزده شهریور 1359 عراق ادعا کرد منطقه زین‌القوس، که به موجب قرارداد 1975 الجزایر می‌بایست به عراق واگذار می‌شد و تاکنون واگذار نشده است، به عراق تعلق دارد. به همین دلیل ارتش عراق به فاصلة دو روز پس از این ادعا در 17/6/1359 ارتفاعات زین القوس در غرب ایران را اشغال کرد. در 19/6/1359 نیروهای عراق منطقه سیف سعد در غرب ایران را نیز اشغال کردند.
صدام حسین در جلسه هیئت دولت اعلام کرد که تصمیم به بازپس گیری سرزمین‌هایی را که ایران غصب کرده است، دارد.
وزارت دفاع عراق در تاریخ21/6/1359 اعلام کرد که نیروهای عراق، سرزمین‌های عراقی را که به موجب قرارداد سال 1975 میلادی قرار بود ایران از آن عقب نشینی کند و این کار را نکرد، بازپس گرفتند.
روزنامه الثوه، ارگان حزب بعث عراق در تاریخ 23/6/1359 نوشت در پی سه روز نبرد، نیروهای عراقی موفق شدند، 21 کیلومترمربع از مناطق واقع در مرز ایران و عراق را تصرف کنند. به دنبال آن در تاریخ 24/6/1359 عزت ابراهیم الدوری، معاون ریاست شورای انقلاب عراق، در نشست مطبوعاتی در رم اعلام کرد: عملیات جنگی این کشور در مرزهای ایران برای بازپس گیری 1300 کیلومترمربع خاک متعلق به عراق تا پایان هفته جاری خاتمه می‌یابد.
چند روز قبل از حمله سراسری ارتش عراق، صدام حسین در مجلس ملی عراق حاضر شد و اعلام کرد که موافقت نامه 6 مارس 1975 الجزیره ملغی است و مجلس عراق نیز در یک جلسه فرمایشی در همان شب، موافقت نامه مزبور را باطل اعلام نمود.
دولت عراق در 26 شهریور 1359 ، کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد را به وزارت خارجه احضار کرد و با ابلاغ یادداشتی رسمی به طور یک جانبه موافقت‌نامه الجزایر را لغو کرد.
در نهایت رژیم عراق پس از بیست ماه مقدمه‌چینی، در 31 شهریور 1359 حمله گسترده خود را به جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. بنابراین اعترافات مسئولان سیاسی عراق و یادداشت‌های رسمی مبنی بر توسل به زور در بازپس گیری برخی مناطق، نشان دهنده متجاوز بودن عراق است ضمن آن‌که آن‌ها در 31/6/1359 هجوم سراسری به مرزهای ایران را آغاز کردند.
علاوه بر این، بر اساس بند 6 قطعنامه 598 شورای امنیت، دبیرکل سازمان ملل آغازگر جنگ ایران و عراق را معرفی نمود. در گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد به شورای امنیت طی سند شماره 23273s- مورخ 9 دسامبر 1911(18 آذر 1370)، در صفحه 2 پاراگراف های 6 و 7 آن آمده است: « این یک واقعیت است که توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و کافی نیست. بنابراین رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض در بند پنجم این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است که بر اساس منشور ملل متحد، اصول و قوانین شناخته شده بین المللی، یا اصول اخلاقی بین‌المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است، حتی اگر قبل از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران (که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت) باشد، تجاوزی که ناقض مسئولیت کاربرد زور که«. یکی از اصول آمرة حقوق بین‌المللی است، می‌باشد» بنابراین گویاترین سندی که تجاوز عراق به ایران را نشان می‌دهد، گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد است که در آن عراق را شروع کننده جنگ تحمیلی اعلام کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد عراق شروع کننده جنگ ایران و عراق بوده است. از جمله سخنان مسئولان سیاسی عراق و اقدامات عملی ارتش این کشور در مراحل اولیه جنگ، اشغال تعدادی از شهرهای ایران در مراحل اولیه جنگ و از همه مه متر اسناد رسمی سازمان ملل متحد و اعلام رسمی دبیرکل سازمان ملل متحد مبنی بر اینکه عراق آغازگر جنگ هشت ساله علیه ایران می باشد. در ادامه به برخی از موارد مذکور اشاره می شود:
ارتش عراق، درگیری های مرزی را که از سال 1358 آغاز کرده بود، در سال1359 با شدت بیشتری ادامه داد. ارتش عراق از ابتدای شهریور 1359، به طور متناوب بیشتر شهرهای مرزی ایران از جمله: قصرشیرین، سومار، مهران، آبادان و خرمشهر را زیر آتش سلاح های سبک و سنگین قرار داد.
در پانزده شهریور 1359 عراق ادعا کرد منطقه زین‌القوس، که به موجب قرارداد 1975 الجزایر می‌بایست به عراق واگذار می‌شد و تاکنون واگذار نشده است، به عراق تعلق دارد. به همین دلیل ارتش عراق به فاصلة دو روز پس از این ادعا در 17/6/1359 ارتفاعات زین القوس در غرب ایران را اشغال کرد. در 19/6/1359 نیروهای عراق منطقه سیف سعد در غرب ایران را نیز اشغال کردند.
صدام حسین در جلسه هیئت دولت اعلام کرد که تصمیم به بازپس گیری سرزمین‌هایی را که ایران غصب کرده است، دارد.
وزارت دفاع عراق در تاریخ21/6/1359 اعلام کرد که نیروهای عراق، سرزمین‌های عراقی را که به موجب قرارداد سال 1975 میلادی قرار بود ایران از آن عقب نشینی کند و این کار را نکرد، بازپس گرفتند.
روزنامه الثوه، ارگان حزب بعث عراق در تاریخ 23/6/1359 نوشت در پی سه روز نبرد، نیروهای عراقی موفق شدند، 21 کیلومترمربع از مناطق واقع در مرز ایران و عراق را تصرف کنند. به دنبال آن در تاریخ 24/6/1359 عزت ابراهیم الدوری، معاون ریاست شورای انقلاب عراق، در نشست مطبوعاتی در رم اعلام کرد: عملیات جنگی این کشور در مرزهای ایران برای بازپس گیری 1300 کیلومترمربع خاک متعلق به عراق تا پایان هفته جاری خاتمه می‌یابد.
چند روز قبل از حمله سراسری ارتش عراق، صدام حسین در مجلس ملی عراق حاضر شد و اعلام کرد که موافقت نامه 6 مارس 1975 الجزیره ملغی است و مجلس عراق نیز در یک جلسه فرمایشی در همان شب، موافقت نامه مزبور را باطل اعلام نمود.
دولت عراق در 26 شهریور 1359 ، کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد را به وزارت خارجه احضار کرد و با ابلاغ یادداشتی رسمی به طور یک جانبه موافقت‌نامه الجزایر را لغو کرد.
در نهایت رژیم عراق پس از بیست ماه مقدمه‌چینی، در 31 شهریور 1359 حمله گسترده خود را به جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. بنابراین اعترافات مسئولان سیاسی عراق و یادداشت‌های رسمی مبنی بر توسل به زور در بازپس گیری برخی مناطق، نشان دهنده متجاوز بودن عراق است ضمن آن‌که آن‌ها در 31/6/1359 هجوم سراسری به مرزهای ایران را آغاز کردند.
علاوه بر این، بر اساس بند 6 قطعنامه 598 شورای امنیت، دبیرکل سازمان ملل آغازگر جنگ ایران و عراق را معرفی نمود. در گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد به شورای امنیت طی سند شماره 23273s- مورخ 9 دسامبر 1911(18 آذر 1370)، در صفحه 2 پاراگراف های 6 و 7 آن آمده است: « این یک واقعیت است که توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و کافی نیست. بنابراین رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض در بند پنجم این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است که بر اساس منشور ملل متحد، اصول و قوانین شناخته شده بین المللی، یا اصول اخلاقی بین‌المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است، حتی اگر قبل از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعرضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران (که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه در پی داشت) باشد، تجاوزی که ناقض مسئولیت کاربرد زور که«. یکی از اصول آمرة حقوق بین‌المللی است، می‌باشد» بنابراین گویاترین سندی که تجاوز عراق به ایران را نشان می‌دهد، گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد است که در آن عراق را شروع کننده جنگ تحمیلی اعلام کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
