پرسش :
شبهه: آیا اعتقاد به مهدویت در جامعۀ اسلامی نتیجۀ فشارهای سیاسی بوده است؟
پاسخ :
شرح شبهه:
برخی از مستشرقین و به تبع آن‌ها برخی روشن‌فکران غرب‌زده اسلامی معتقدند که اعتقاد به مهدویت در نتیجۀ فشارهای سیاسی بوده که بر مستضعفین جامعۀ اسلامی وارد شده است.
فان فلوتن می‌گوید: «جور و ستم دولت عباسیان از هنگام به حکومت رسیدن، کمتر از دولت امویان نبوده است. این جور و ستم‌ها به‌حدی بود که مستضعفین و مظلومین را بر این واداشت که خود را امیدوار کنند، لذا چاره‌ای جز این ندیدند که به عقیدۀ به مهدی و انتظار ظهورش دل ببندند، تا بتوانند از شدت تألمات روحی خود بکاهند...».(۱)
«دونالد سن» می‌گوید: «احتمال جدی است که اختناق و فشارهای سیاسی که در مملکت اسلامی از طرف حاکمان بنی‌امیه پدید آمده از اسباب ظهور نظریۀ مهدویت در آخرالزمان بوده است».(۲)
احمدامین مصری می‌گوید: «عامل اساسی در پیدایش عقیدۀ مهدویت نزد شیعه و اصرار بر آن، فشارهای سیاسی و مصائبی بود که بعد از شهادت امام‌علی(ع) و به حکومت رسیدن معاویه با آن روبه‌رو شدند. این مصائب با بیعت با حسن‌بن‌علی(ع) و پس از آن شهادت حسین بن علی(ع) و از هم پاشیده حرکت‌های ضد اموی و قوت گرفتن حکومت امویان شدت گرفت. لذا درصدد برآمدند تا تاکتیک خود را تغییر داده از دعوت آشکار صرف‌نظر کرده، به دعوت سری برای ریشه‌کن کردن ظلم روی آورند...».(۳)
محمد عبدالکریم عتوم می‌گوید: «واقع آن است که عقیدۀ به مهدی قبل از وقوع غیبت امام پدید آده و پرورش پیدا کرد. و این به صورت دقیق بعد از واقۀ کربلا و بعد از تفرق شیعه توسط دولت اموی بوده است. این وضعیت نابهنجار برای شیعه زمینه را برای پذیرش عقیدۀ مهدویت فراهم ساخت تا آنان را از وضعیت موجود نجات دهد. در نتیجه مهدویت آرزویی شیعی بود که اثر منفی در زندگی شیعیان داشت اگرچه آنان را از وضعیت موجود نجات داد».(۴)
پاسخ:
۱. گرچه درطول تاریخ، مستضعفین و مظلومان اعم از مسلمان و غیر مسلمان، شیعه و غیرشیعه تحت فشارهای سیاسی بوده‌اند، ولی این به آن معنا نیست که این فشارها باعث شد تا مستضعفان اعتقاد به منجی و مهدی را از خود جعل کنند، بلکه خداوند متعال مطابق مصلحت و حکمتی که ملاحظه کرده موضوع منجی و ظهور حضرت‌مهدی(ع) را به جهت اقامۀ عدل و عدالت در سطح گسترده‌ای مطرح کرده است.
۲. موضوع مهدویت مقتضای خواست فطری بشر بوده و عقل، قرآن و روایات نیز به‌طور صریح برآن اتفاق کرده‌اند و نیز اجماع مسلمین به جز اندکی از روشن‌فکران غرب‌زده معتقد به مهدویت شده‌اند.
۳. مهدویت و انتظار ظهور مهدی موعود(ع) در صورتی که معنا و مفهوم صحیح آن در نظر گرفته شود نه تنها آثار منفی به بار نخواهد آورد بلکه آثار مثبتی داشته، در ایجاد روحیۀ امید در جامعه و فراهم کردن زمینۀ مناسب برای ظهور حضرت مهدی(ع) تأثیر بسزایی داشته و دارد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. السیادة العربیه، ص۱۳۲.
۲. عقیدة الشیعه، ص۲۳۱.
۳.ضحی الاسلام، ج۳، ص۲۴۱.
۴. النظریة السیاسیة المعاصرة للشیعة الامامیه، ص۶.
منبع: پورتال جامع مهدویت
شرح شبهه:
برخی از مستشرقین و به تبع آن‌ها برخی روشن‌فکران غرب‌زده اسلامی معتقدند که اعتقاد به مهدویت در نتیجۀ فشارهای سیاسی بوده که بر مستضعفین جامعۀ اسلامی وارد شده است.
فان فلوتن می‌گوید: «جور و ستم دولت عباسیان از هنگام به حکومت رسیدن، کمتر از دولت امویان نبوده است. این جور و ستم‌ها به‌حدی بود که مستضعفین و مظلومین را بر این واداشت که خود را امیدوار کنند، لذا چاره‌ای جز این ندیدند که به عقیدۀ به مهدی و انتظار ظهورش دل ببندند، تا بتوانند از شدت تألمات روحی خود بکاهند...».(۱)
«دونالد سن» می‌گوید: «احتمال جدی است که اختناق و فشارهای سیاسی که در مملکت اسلامی از طرف حاکمان بنی‌امیه پدید آمده از اسباب ظهور نظریۀ مهدویت در آخرالزمان بوده است».(۲)
احمدامین مصری می‌گوید: «عامل اساسی در پیدایش عقیدۀ مهدویت نزد شیعه و اصرار بر آن، فشارهای سیاسی و مصائبی بود که بعد از شهادت امام‌علی(ع) و به حکومت رسیدن معاویه با آن روبه‌رو شدند. این مصائب با بیعت با حسن‌بن‌علی(ع) و پس از آن شهادت حسین بن علی(ع) و از هم پاشیده حرکت‌های ضد اموی و قوت گرفتن حکومت امویان شدت گرفت. لذا درصدد برآمدند تا تاکتیک خود را تغییر داده از دعوت آشکار صرف‌نظر کرده، به دعوت سری برای ریشه‌کن کردن ظلم روی آورند...».(۳)
محمد عبدالکریم عتوم می‌گوید: «واقع آن است که عقیدۀ به مهدی قبل از وقوع غیبت امام پدید آده و پرورش پیدا کرد. و این به صورت دقیق بعد از واقۀ کربلا و بعد از تفرق شیعه توسط دولت اموی بوده است. این وضعیت نابهنجار برای شیعه زمینه را برای پذیرش عقیدۀ مهدویت فراهم ساخت تا آنان را از وضعیت موجود نجات دهد. در نتیجه مهدویت آرزویی شیعی بود که اثر منفی در زندگی شیعیان داشت اگرچه آنان را از وضعیت موجود نجات داد».(۴)
پاسخ:
۱. گرچه درطول تاریخ، مستضعفین و مظلومان اعم از مسلمان و غیر مسلمان، شیعه و غیرشیعه تحت فشارهای سیاسی بوده‌اند، ولی این به آن معنا نیست که این فشارها باعث شد تا مستضعفان اعتقاد به منجی و مهدی را از خود جعل کنند، بلکه خداوند متعال مطابق مصلحت و حکمتی که ملاحظه کرده موضوع منجی و ظهور حضرت‌مهدی(ع) را به جهت اقامۀ عدل و عدالت در سطح گسترده‌ای مطرح کرده است.
۲. موضوع مهدویت مقتضای خواست فطری بشر بوده و عقل، قرآن و روایات نیز به‌طور صریح برآن اتفاق کرده‌اند و نیز اجماع مسلمین به جز اندکی از روشن‌فکران غرب‌زده معتقد به مهدویت شده‌اند.
۳. مهدویت و انتظار ظهور مهدی موعود(ع) در صورتی که معنا و مفهوم صحیح آن در نظر گرفته شود نه تنها آثار منفی به بار نخواهد آورد بلکه آثار مثبتی داشته، در ایجاد روحیۀ امید در جامعه و فراهم کردن زمینۀ مناسب برای ظهور حضرت مهدی(ع) تأثیر بسزایی داشته و دارد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. السیادة العربیه، ص۱۳۲.
۲. عقیدة الشیعه، ص۲۳۱.
۳.ضحی الاسلام، ج۳، ص۲۴۱.
۴. النظریة السیاسیة المعاصرة للشیعة الامامیه، ص۶.
منبع: پورتال جامع مهدویت
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
