پرسش :
منظور امام زمان (عج) از این که فرمودند: «نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا» چیست؟
پاسخ :
نقل شده است معاویه نامهای به امیرالمؤمنین علیه السلام نوشت که: فلانی و فلانی بر تو مقدم هستند و اولویتی بر آن‌ها نداری. حضرت در جواب نوشت:
«اگر خداوند از خودستایی نهی نکرده بود، بعضی از فضایل خودم را بیان میکردم، تا بدانی چه کسی مقدم است و چه کسی فضیلت دارد: خداوند، ما را خلق کرد و بعد، مردم را به خاطر ما خلق کرد.»
در روایات دیگری به این مضمون و مطلب اشاره شده است؛ مانند:
«لولاک لما خلقت الأفلاک»، که خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است؛ یعنی، اگر وجود تو نبود، افلاک و موجودات را خلق نمیکردم. امیرالمؤمنین علیه السلام نمیخواهد بگوید خدا، ما را خلق کرد و ما، دیگران را آفریدیم تا خالق مردم باشیم؛ بلکه میفرماید: «میوه سرسبد خلقت ما هستیم و ما از دیگران افضل هستیم».
شارحان و مفسران کلام حضرت علی علیه السلام در این باره به طور مفصل بحث کردهاند. باید توجه داشت که در کلام حضرت علی چنین آمده است: «صنائع لنا»، نه این که «صنائعنا» و معنای این دو جمله، فرق میکند.
همچنین این حدیث را مرحوم شیخ طوسی در کتاب الغیبة از ابو عمرو عمریّ از امام زمان علیه السلام نقل کرده که بخشی از آن حدیث این است:
«...نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا...؛ ...ما دستپروردههای پروردگاریم و سایر مخلوقات خداوند، دستپروردههای ما هستند...».
دو تفسیر در این باره وجود دارد که مانعی در جمع این دو حدیث نیست. در ذیل به آن‌ها اشاره میکنیم:
۱. همانا اهل بیت علیهم السلام در عقاید و اعمال دینی، نیازمند مردم نیستند و آنچه از جانب خداوند به واسطه پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان رسیده است، آن‌ها را کفایت میکند؛ در حالی که امت در این امور، به اهل بیت علیهم السلام محتاج هستند و تنها رجوع به کتاب و سنت، آنان را کفایت نمیکند.
۲. نعمت‌های خداوند بر اهل بیت علیهم السلام بدون واسطه نازل میشود؛ در صورتی که نعمتهایی که خداوند بر مردم نازل میکند، با واسطه اهل بیت علیهم السلام است.
نقل شده است معاویه نامهای به امیرالمؤمنین علیه السلام نوشت که: فلانی و فلانی بر تو مقدم هستند و اولویتی بر آن‌ها نداری. حضرت در جواب نوشت:
«اگر خداوند از خودستایی نهی نکرده بود، بعضی از فضایل خودم را بیان میکردم، تا بدانی چه کسی مقدم است و چه کسی فضیلت دارد: خداوند، ما را خلق کرد و بعد، مردم را به خاطر ما خلق کرد.»
در روایات دیگری به این مضمون و مطلب اشاره شده است؛ مانند:
«لولاک لما خلقت الأفلاک»، که خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است؛ یعنی، اگر وجود تو نبود، افلاک و موجودات را خلق نمیکردم. امیرالمؤمنین علیه السلام نمیخواهد بگوید خدا، ما را خلق کرد و ما، دیگران را آفریدیم تا خالق مردم باشیم؛ بلکه میفرماید: «میوه سرسبد خلقت ما هستیم و ما از دیگران افضل هستیم».
شارحان و مفسران کلام حضرت علی علیه السلام در این باره به طور مفصل بحث کردهاند. باید توجه داشت که در کلام حضرت علی چنین آمده است: «صنائع لنا»، نه این که «صنائعنا» و معنای این دو جمله، فرق میکند.
همچنین این حدیث را مرحوم شیخ طوسی در کتاب الغیبة از ابو عمرو عمریّ از امام زمان علیه السلام نقل کرده که بخشی از آن حدیث این است:
«...نحن صنائع ربنا و الخلق بعد صنائعنا...؛ ...ما دستپروردههای پروردگاریم و سایر مخلوقات خداوند، دستپروردههای ما هستند...».
دو تفسیر در این باره وجود دارد که مانعی در جمع این دو حدیث نیست. در ذیل به آن‌ها اشاره میکنیم:
۱. همانا اهل بیت علیهم السلام در عقاید و اعمال دینی، نیازمند مردم نیستند و آنچه از جانب خداوند به واسطه پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان رسیده است، آن‌ها را کفایت میکند؛ در حالی که امت در این امور، به اهل بیت علیهم السلام محتاج هستند و تنها رجوع به کتاب و سنت، آنان را کفایت نمیکند.
۲. نعمت‌های خداوند بر اهل بیت علیهم السلام بدون واسطه نازل میشود؛ در صورتی که نعمتهایی که خداوند بر مردم نازل میکند، با واسطه اهل بیت علیهم السلام است.
