پرسش :
منظور از توقیعات امام زمان علیه السلام چیست؟
پاسخ :
شرح پرسش:
منظور از توقیعات امام زمان علیه السلام چیست؟ آیا حضرت مهدی علیه السلام آن‌ها را به دست شریف خود می‌نوشتند؟ لطفا یک نمونه از این توقیعات را ذکر کنید.
پاسخ:
در زمان غیبت صغری نایبان امام، سوال‌های مردم را خدمت امام مهدی علیه السلام برده و جواب کتبی آن‌ها را برمی‌گرداندند. این پاسخ‌های کتبی از ناحیه امام را اصطلاحا‍ً «توقیع»(۱) می‌گویند.
محمد بن عثمان عمری گوید: از ناحیه مقدسه امام توقیعاتی صادر شد که خطش را خوب می‌شناسم.(۲)
اسحاق بن یعقوب می‌گوید: «توسط محمد بن عثمان مسائل مشکلی را به حضور مقدس امام فرستادم و جوابش را به دستخط مبارک حضرت امام مهدی علیه السلام دریافت نمودم.»(۳)
شیخ صدوق می‌گفت: «توقیعی که به خط امام زمان علیه السلام برای پدرم صادر شده بود، اکنون نزد من موجود است.»(۴)
ازجمله توقیعات حضرت ولی‌عصر علیه السلام توقیعی است که به شیخ مفید مرحمت فرموده‌اند:
«به برادر استوار، درست‌کردار، رشید و هدایت یافته، شیخ مفید ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان -که خدا عزت و احترامش را پایدار بدارد- سلام بر تو ای دوست بااخلاص در دین، که در اعتقاد به ما از روی علم و یقین بر دیگران امتیاز داری. در منظر تو خداوندی را که جز او خدایی نیست، سپاس گزارده و از او درود و رحمت بر آقا و مولا و پیامبرمان، حضرت محمد و خاندان پاکش را خواستاریم. و تو را آگاه می‌کنیم که به ما اجازه داده شده که تو را به شرافت و افتخار مکاتبه مفتخر سازیم و موظف کنیم تا آنچه به تو می‌نویسیم به دوستان ما، که نزد تو می‌باشند برسانی. دوستانی که خداوند به اطاعت از خود گرامی‌شان بدارد و با حراست و عنایت خود امورشان را کفایت کند و مشکلاتشان را برطرف سازد. پس تو به آنچه که یادآور می‌شویم متوجه و آگاه باش و در رسانیدن آن به کسانی‌که اعتماد به آن‌ها داری بر طبق آنچه که برای تو -اگر خدا بخواهد- ترسیم و تعیین می‌کنیم، عمل کن.
ما اگرچه هم‌اکنون در مکانی دور از جایگاه ستمگران سکونت گزیده‌ایم -که خداوند صلاح ما و شیعیان باایمانمان را تا زمانی‌که حکومت دنیا به دست تبهکاران می‌باشد در این کار به ما ارائه فرموده است- با این حال بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست... ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم و اگر جز این بود، دشواری‌ها و معصیت‌ها بر شما فرود می‌آمد و دشمنان، شما را ریشه‌کن می‌کردند.
پس تقوای الهی پیشه کنید و ما را یاری دهید تا از فتنه‌ای که به شما روی می‌آورد، شما را نجات بخشیم؛ فتنه و آشوبی که هرکس مرگش فرا رسیده باشد از آن هلاک می‌گردد و آن‌کس که به آرزوی خویش رسیده باشد، از آن دور ماند و آن فتنه نشانه نزدیک شدن حرکت و جنبش ما و آگاه ساختن شما به امر و نهی خداست و خداوند نور خود را تمام خواهد کرد، گرچه مشرکان را خوش نیاید... هریک از شما باید کاری کند که وی را به محبت و دوستی ما نزدیک کند و از آنچه خوشایند ما نبود و باعث کراهت و خشم ماست دوری گزیند؛ زیرا امر ما ناگهان فرا می‌رسد، در هنگامی که توبه و بازگشت سودی ندارد و پشیمانی از گناه، از کیفر ما نجات نمی‌بخشد. خداوند راه رشد و هدایت را به شما نشان دهد و به رحمت خود وسایل توفیق را به آسانی برایتان فراهم سازد.»(۵)
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر:
۱- توقیع روزنه‌ای به آفتاب، مجله مبلغان، ش۳۵
۲- درآمدی بر شناخت توقیعات، مجله موعود، ش۲۷.
۳- پیام امام زمان (عج)، حجازی.
پی‌نوشت‌ها:
۱) توقیع در لغت به معنی امضا کردن و یا حاشیه‌نویسی نامه و کتاب است.
۲) بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۳.
۳) اثبات‌الهداه، ج۷، ص۴۶۰.
۴) دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص۱۳۳.
۵) احتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۹۷.
منبع: پورتال جامع مهدویت
شرح پرسش:
منظور از توقیعات امام زمان علیه السلام چیست؟ آیا حضرت مهدی علیه السلام آن‌ها را به دست شریف خود می‌نوشتند؟ لطفا یک نمونه از این توقیعات را ذکر کنید.
پاسخ:
در زمان غیبت صغری نایبان امام، سوال‌های مردم را خدمت امام مهدی علیه السلام برده و جواب کتبی آن‌ها را برمی‌گرداندند. این پاسخ‌های کتبی از ناحیه امام را اصطلاحا‍ً «توقیع»(۱) می‌گویند.
محمد بن عثمان عمری گوید: از ناحیه مقدسه امام توقیعاتی صادر شد که خطش را خوب می‌شناسم.(۲)
اسحاق بن یعقوب می‌گوید: «توسط محمد بن عثمان مسائل مشکلی را به حضور مقدس امام فرستادم و جوابش را به دستخط مبارک حضرت امام مهدی علیه السلام دریافت نمودم.»(۳)
شیخ صدوق می‌گفت: «توقیعی که به خط امام زمان علیه السلام برای پدرم صادر شده بود، اکنون نزد من موجود است.»(۴)
ازجمله توقیعات حضرت ولی‌عصر علیه السلام توقیعی است که به شیخ مفید مرحمت فرموده‌اند:
«به برادر استوار، درست‌کردار، رشید و هدایت یافته، شیخ مفید ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان -که خدا عزت و احترامش را پایدار بدارد- سلام بر تو ای دوست بااخلاص در دین، که در اعتقاد به ما از روی علم و یقین بر دیگران امتیاز داری. در منظر تو خداوندی را که جز او خدایی نیست، سپاس گزارده و از او درود و رحمت بر آقا و مولا و پیامبرمان، حضرت محمد و خاندان پاکش را خواستاریم. و تو را آگاه می‌کنیم که به ما اجازه داده شده که تو را به شرافت و افتخار مکاتبه مفتخر سازیم و موظف کنیم تا آنچه به تو می‌نویسیم به دوستان ما، که نزد تو می‌باشند برسانی. دوستانی که خداوند به اطاعت از خود گرامی‌شان بدارد و با حراست و عنایت خود امورشان را کفایت کند و مشکلاتشان را برطرف سازد. پس تو به آنچه که یادآور می‌شویم متوجه و آگاه باش و در رسانیدن آن به کسانی‌که اعتماد به آن‌ها داری بر طبق آنچه که برای تو -اگر خدا بخواهد- ترسیم و تعیین می‌کنیم، عمل کن.
ما اگرچه هم‌اکنون در مکانی دور از جایگاه ستمگران سکونت گزیده‌ایم -که خداوند صلاح ما و شیعیان باایمانمان را تا زمانی‌که حکومت دنیا به دست تبهکاران می‌باشد در این کار به ما ارائه فرموده است- با این حال بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست... ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی و اهمال نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده‌ایم و اگر جز این بود، دشواری‌ها و معصیت‌ها بر شما فرود می‌آمد و دشمنان، شما را ریشه‌کن می‌کردند.
پس تقوای الهی پیشه کنید و ما را یاری دهید تا از فتنه‌ای که به شما روی می‌آورد، شما را نجات بخشیم؛ فتنه و آشوبی که هرکس مرگش فرا رسیده باشد از آن هلاک می‌گردد و آن‌کس که به آرزوی خویش رسیده باشد، از آن دور ماند و آن فتنه نشانه نزدیک شدن حرکت و جنبش ما و آگاه ساختن شما به امر و نهی خداست و خداوند نور خود را تمام خواهد کرد، گرچه مشرکان را خوش نیاید... هریک از شما باید کاری کند که وی را به محبت و دوستی ما نزدیک کند و از آنچه خوشایند ما نبود و باعث کراهت و خشم ماست دوری گزیند؛ زیرا امر ما ناگهان فرا می‌رسد، در هنگامی که توبه و بازگشت سودی ندارد و پشیمانی از گناه، از کیفر ما نجات نمی‌بخشد. خداوند راه رشد و هدایت را به شما نشان دهد و به رحمت خود وسایل توفیق را به آسانی برایتان فراهم سازد.»(۵)
معرفی منابع برای مطالعه بیشتر:
۱- توقیع روزنه‌ای به آفتاب، مجله مبلغان، ش۳۵
۲- درآمدی بر شناخت توقیعات، مجله موعود، ش۲۷.
۳- پیام امام زمان (عج)، حجازی.
پی‌نوشت‌ها:
۱) توقیع در لغت به معنی امضا کردن و یا حاشیه‌نویسی نامه و کتاب است.
۲) بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۳.
۳) اثبات‌الهداه، ج۷، ص۴۶۰.
۴) دادگستر جهان، ابراهیم امینی، ص۱۳۳.
۵) احتجاج، طبرسی، ج۲، ص۴۹۷.
منبع: پورتال جامع مهدویت
