پرسش :
طی هشت سال جنگ، عملکرد مسئولان دولتی در حمایت و پشتیبانی مؤثر از جنگ چگونه بود؟
پاسخ :
تجربه نشان داده است که در زمان جنگ اهمیت مسائل پشت جبهه کمتر از مسائل جبهة نبرد نیست و بدون یک پشتیبانی قوی، جنگیدن امکان‌پذیر نیست. بنابراین می‌توان گفت مسئولان در پشت جبهه‌ها با فراهم نمودن امکانات جنگ، در عرصه داخل و خارج از کشور در حد بضاعت خود اقدامات مؤثری را در زمان جنگ انجام دادند. اقدامات دولت در پشتیبانی از رزمندگان اسلام از چند جهت قابل بررسی است:
1-اقتصادی: فراهم ساختن مایحتاج عمومی رزمندگان از قبیل آذوقه، خوراک، پوشاک و سایر وسایل مورد نیاز در جبهه‌ها که با توجه به کمک‌های مردمی، در این زمینه به طور نسبی موفق بود. گرچه در برخی مواقع محدودیت‌های مالی به گونه‌ای بود که در یک زمان محدود، فراهم ساختن برخی اقلام ضروری رزمندگان برای دولت مشکل ساز می‌شد.
2-تسلیحاتی: دولت در زمینه تهیه و تأمین تسلیحات مورد نیاز رزمندگان از دو منبع صنایع داخلی و کشورهای خارجی، با مشکلات عمده و عدیده‌ای روبه رو بود. اولاً ارز لازم را برای تأمین نیازهای تسلیحاتی در اختیار نداشت تا به موقع آنها را خریداری کند. ثانیاً به دلیل تحریم تسلیحاتی ایران توسط کشورهای غربی، ایران مجبور بود مایحتاج نظامی خود را با مشکلات فراوان و با قیمت بیشتر از بازارهای آزاد بین‌المللی و دلالان خریداری کند.
3-دیپلماسی: به رغم تلاشهای بی وقفة مسئولان سیاست خارجی در داخل و خارج از کشور، وجود برخی مشکلات در دستگاه سیاست خارجی از قبیل ضعف در سیاست‌گذاری، ناقص بودن استراتژی سیاست خارجی و کم‌تجربه بودن نمایندگی‌ها و کارشناسان و همچنین اصرار قدرتهای بزرگ و مخصوصاً امریکا در ممانعت از پیروزی مطلق ایران بر عراق، آن‌چنانکه شایسته بود در این حوزه موفقیت قابل توجهی به دست نیامد. در حقیقت هدف گذاری در جنگ و سیاست خارجی منطبق بر هم نبود و به همین دلیل دستگاه سیاست خارجی در بهره‌برداری از پیروزی‌های رزمندگان در جبهه‌ها چندان موفق عمل نمی‌کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
تجربه نشان داده است که در زمان جنگ اهمیت مسائل پشت جبهه کمتر از مسائل جبهة نبرد نیست و بدون یک پشتیبانی قوی، جنگیدن امکان‌پذیر نیست. بنابراین می‌توان گفت مسئولان در پشت جبهه‌ها با فراهم نمودن امکانات جنگ، در عرصه داخل و خارج از کشور در حد بضاعت خود اقدامات مؤثری را در زمان جنگ انجام دادند. اقدامات دولت در پشتیبانی از رزمندگان اسلام از چند جهت قابل بررسی است:
1-اقتصادی: فراهم ساختن مایحتاج عمومی رزمندگان از قبیل آذوقه، خوراک، پوشاک و سایر وسایل مورد نیاز در جبهه‌ها که با توجه به کمک‌های مردمی، در این زمینه به طور نسبی موفق بود. گرچه در برخی مواقع محدودیت‌های مالی به گونه‌ای بود که در یک زمان محدود، فراهم ساختن برخی اقلام ضروری رزمندگان برای دولت مشکل ساز می‌شد.
2-تسلیحاتی: دولت در زمینه تهیه و تأمین تسلیحات مورد نیاز رزمندگان از دو منبع صنایع داخلی و کشورهای خارجی، با مشکلات عمده و عدیده‌ای روبه رو بود. اولاً ارز لازم را برای تأمین نیازهای تسلیحاتی در اختیار نداشت تا به موقع آنها را خریداری کند. ثانیاً به دلیل تحریم تسلیحاتی ایران توسط کشورهای غربی، ایران مجبور بود مایحتاج نظامی خود را با مشکلات فراوان و با قیمت بیشتر از بازارهای آزاد بین‌المللی و دلالان خریداری کند.
3-دیپلماسی: به رغم تلاشهای بی وقفة مسئولان سیاست خارجی در داخل و خارج از کشور، وجود برخی مشکلات در دستگاه سیاست خارجی از قبیل ضعف در سیاست‌گذاری، ناقص بودن استراتژی سیاست خارجی و کم‌تجربه بودن نمایندگی‌ها و کارشناسان و همچنین اصرار قدرتهای بزرگ و مخصوصاً امریکا در ممانعت از پیروزی مطلق ایران بر عراق، آن‌چنانکه شایسته بود در این حوزه موفقیت قابل توجهی به دست نیامد. در حقیقت هدف گذاری در جنگ و سیاست خارجی منطبق بر هم نبود و به همین دلیل دستگاه سیاست خارجی در بهره‌برداری از پیروزی‌های رزمندگان در جبهه‌ها چندان موفق عمل نمی‌کرد.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
