پرسش :

آیا ما می توانیم جهان بینی توحیدی را ریشه بدانیم و علوم مختلف را شاخ و برگ های این ریشه بدانیم ؟ اگر غربی ها دین را کنار نگذاشته اند چرا اکثر کسانی که به طرف علوم انسانی رفته اند سکولار هستند ؟

پاسخ :
اگر ما بشریت را به پرنده ای تشبیه کنیم که می خواهد اوج بگیرد ، در اینجا باید علم و دین را دو بال این پرنده در نظر بگیریم که هم عرض و مکمل هم هستند و هر دو با هم این پرنده را به پرواز درمی آورند . اگر بشریت می خواهد اوج بگیرد و رشد بکند ، هم به دین و هم به علم نیاز دارد . علم و دین نه تنها با هم تعارض ندارند بلکه مکمل هستند . اگر جایی تعارضی در نظر گرفته می شود یا تعارض ظاهری و صوری است یا متحجرانی هستند که می خواهند علم را کنار بزنند یا بعضی روشنفکران می خواهند با علم ، دین را به حاشیه ببرند . اگر فرهنگ بشریت را به یک درخت تشبیه کنیم این مثال درست است که جهان بینی توحیدی ریشه است و علوم مختلف شاخ و برگ های این دانش هستند و میوه ها و ثمره ی این دانش تکنولوژی ، صنعت و فرهنگ است . البته من نمی خواهم بگویم که مثلا ما صنعت هواپیما سازی را از قرآن استخراج کرده ایم ، من می خواهم بگویم جهان بینی توحیدی در جهت شکوفایی علم نقش دارد . ولی اینکه علم چگونه جهت پیدا بکند مهم است . یک وقت بر اساس آموزه های دینی تکنولوژی ساخته می شود . مثلا در معماری وقتی ما وارد یک ساختمان می شویم به یاد خدا می افتیم و وقتی واردی یک ساختمان دیگری می شویم دچار غفلت از خدا می شویم . این معماری خیلی نقش موثری دارد . دین به ما آموزش معماری نداده است اما جهت گیری معماری و اینکه روح و معنویت را در معماری تزریق بکنیم را می شود از دین استفاده کرد . از این می توان به هنر اسلامی یا دینی تعبیر کرد . مثلا موسیقی دینی یا موسیقی غیر دینی . این یک نگاه تاریخی است که بگوییم چون هنر خطاطی و معماری در جامعه ی اسلامی رشد کرده است پس این هنر مسلمانی است نه هنر اسلامی .اگر ما این هنر را زیر ذره بین قرار بدهیم می بینیم که آموزه های دینی در هنر هم نقش داشته اند . یعنی آموزه های دینی در ساختن مسجد امام در اصفهان نقش داشته است . در هنر خوشنویسی ، واقعا آموزه های دینی نقش داشته است . مثلا در مورد صوت حَسَن سفارش هایی شده است . اما این معنایش این نیست که مسلمانی که از آموزه های دینی استفاده می کند از عقلانیت و تجربه بهره نمی برد . عقل و تجربه و وحی دست به دست هم داده اند تا مسجد امام اصفهان ساخته شده است بعبارتی این هنر دینی می شود . اگر از وحی استفاده نشود و فقط ازعقل و تجربه استفاده بشود و جهان بینی غیر توحیدی در آن نقش داشته باشد ، این هنر سکولار می شود . حالا اگر در غرب دین بوده است پس چرا علوم سکولار هستند ؟ اگر مقصود از دین داری اعتقاد به مبدا و معاد است ،می توان گفت که غربی ها این را داشته اند و آنها منکر خدا و قیامت نیستند اما در عین حال سکولار هم شده اند . بعضی ها منکر خدا هستند ولی بعضی ها خدا را قبول دارند ولی حضور خدا و توحید را در علم یا در جامعه جاری نمی دانند و سکولار به این معنی است . به تعبیر دیگر اعتقاد به خدا را داشته اند ، کلیسا هم می رفتند ولی جهان بینی توحیدی در علم ، کارکرد و نقشی نداشته است . چون ما معتقد به توحید به معنای جامع هستیم ( نه یک ایمان قلبی که کارکردی نداشته باشد ) باید سعی کنیم که توحید در تمام زندگی ما کاربرد داشته باشد .