پرسش :

خداوند در قرآن صریحاً حضرت مریم را بر زنان جهان برتر قرار داده است چرا ما حضرت فاطمه را برتر از ایشان می دانیم؟

پاسخ :
تنها بانویی که در قرآن کریم به نام خاص وی تصریح شده و با کمال تجلیل از وی سخن به میان آمده است، حضرت مریم ـ علیها سلام ـ است:
«وَ اِذْ قالَتِ المَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ اِنّ الله اصْطَفاکِ و طَهَّرَکِ واصْطَفاکِ عَلی نِساءِ العالمین»[1] (و به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم! خدا تو را برگزیده، و پاک ساخته، بر تمام زنان جهان برتری داده است.[2] جمله ی «و اذ قالت الملائکة یا مریم...» که بیان گر سخن گفتن فرشتگان با مریم است، نشان می دهد که فرشتگان ممکن است با انسانی غیر از پیامبران نیز سخن گویند، و این جمله حاکی از بلندی مقام مریم است.
اِنَّ اللهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ:
فرشتگان به او بشارت می دهند که خداوند او را برگزیده و پاک گردانیده است، یعنی بر اثر تقوی و پرهیزگاری و ایمان و عبادت از برگزیدگان خدا و پاکان شد، او برگزیده شد که پیامبری همچون عیسی از وی به وجود آید.
«واصْطَفاکِ عَلی نِساءِ العالَمین»:
سپس بار دیگر این جمله را تکرار کرده می فرماید: خدا تو را از همه ی زنان جهان برگزیده جمله ی اول تنها اشاره به صفات عالی انسانی مریم می کند، و به عنوان انسان برگزیده از او نام می برد، و در جمله ی دوم که «اصطفاک» تکرار گردیده اشاره به برتری او بر همه زنان معاصر خود می کند.
این آیه گواه بر این است که مریم بزرگترین شخصیت زن در جهان خود بوده است، و این موضوع با آنچه درباره ی بانوی اسلام حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ رسیده است که او برترین بانوی جهان است منافات ندارد؛ زیرا در روایات متعدد این مضمون آمده که از پیغمبر اسلام ـ صلی الله علیه وآله ـ و امام صادق ـ علیه السلام ـ نقل شده: اما مریم کانت سیدةُ نساء زمانها، اما فاطمة فهی سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین، اما مریم بانوی زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوی همه ی بانوان جهان از اولین و آخرین است.[3] و از امام باقر ـ علیه السلام ـ نیز نقل شده: معنای آیه این است که تو را از میان فرزندان انبیاء برگزید و از ناپاکی ها پاک گردانید و برای ولادت عیسی ـ علیه السلام ـ انتخاب نمود بدون آن که شوهر داشته باشی.
اما کلمه ی «العالمین» در آیه ی مورد نظر هیچ گونه منافاتی با آنچه گفتیم ندارد؛ زیرا کلمه ی «العالمین» در قرآن و عبارات معمولی به معنای مردمی که در یک عصر و زمان زندگی می کنند، آمده است چنانکه درباره ی بنی اسرائیل می خوانیم: «و انی فضّلتکم علی العالمین»[4] و من شما را بر جهانیان برتری بخشیدم، بدیهی است منظور برتری مؤمنان بنی اسرائیل بر مردم عصر خود بوده است.[5]
نتیجه آن که با توجه به روایاتی که از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه وآله ـ و ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ نقل شده است آیه شریفه دلالت بر این دارد که حضرت مریم ـ سلام الله علیها ـ بزرگ ترین شخصیت زن در عصر خود بوده و حضرت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ بزرگ ترین شخصیت زن در همه اعصار می باشد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج2، ص 409.
2. مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج2، ص 746.
پاورقی ها:
[1]. آل عمران/ 42.
[2]. قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، قم، امیرالمؤمنین، چاپ اول، 1378.
[3]. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 409.
[4]. بقره/ 47.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم، 1362، ج 2، ص 410.