پرسش :
بارها در روایات مختلف حضرت زهرا (س) از حضرت علی (ع) با عنوان پسر عمو یاد کرده اند؛ دلیل عدم استفاده از لقب همسر چیست؟
پاسخ :
یکی از عوامل بسیار مهم و اساسی در ایجاد محبت و صمیمیت در خانواده، احترام متقابل زن و شوهر است. و این احترام می تواند در صحنه های مختلف بروز و نمود داشته باشد که یکی از آن جلوه ها، نحوه خطاب کردن و صدا زدن یکدیگر است. و اگر صدا کردن همسر و نحوه خطاب او احترام آمیز باشد، پژواکی از محبت و صمیمیت را در پی خواهد داشت.
هر یک از زن و شوهر باید همسر خود را به نامی صدا کند که هم او بیشتر دوست دارد و هم ایجاد الفت و بیانگر نسبت عاطفی متقابل باشد.
امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در رعایت جزئیات زندگی نمونه بودند. از این روی رفتار آنها می تواند الگو و سرمشق برای دیگران باشد. آن بانوی بزرگوار نام همسر خود را با احترام یاد می کرد. گاهی وی را با کنیه «ابالحسن» می خواند و گاه با لقب شریف «یا امیرالمؤمنین» آن حضرت را فرا می خواند و گاهی هم آن حضرت با عنوان «یا ابن عم» ای پسر عمو خطاب می کرد و این طور نبود که فقط با عنوان پسر عمو خطاب کنند.
به عنوان مثال: حدود 50 روز بعد از رحلت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وقتی حضرت فاطمه مریض بود وصیت هایی به حضرت علی ـ علیه السلام ـ نمود و آنجا فرمود: ای ابالحسن همانا رسول خدا به من وعده داده که من اولین کسی از خانواده ایشان هستم که به حضرت ملحق می شوم. پس باید صبر پیشه کنی به امر خدا و راضی به قضای الهی باشی».[1]
از این کنیه امام، حضرت فاطمه س بیشتر استفاده نموده اند. همان طور که حضرت پیامبر ص نیز غالباً از این کنیه امام علی ع استفاده می کردند و در منابع فراوان آمده است. استفاده حضرت زهرا س از «یا ابن عم» به خاطر عاطفی تر بودن این خطاب بوده است چون تأثیر عمیقی در واکنش های عاطفی افراد بر جای می گذارد و زن و شوهر نیز جهت تحصیل خرسندی و رضایتمندی خاطر از یکدیگر، بیش از هر چیز به کنش ها و واکنش های عاطفی مثبت و مناسب نیازمندند.
لذا وقتی به زندگی حضرت علی و فاطمه ـ سلام الله علیها ـ نگاه می کنیم می بینیم که در اوقاتی که نسبت به همدیگر احساس نیاز بیشتری داشتند از این گونه القاب استفاده می کردند. در آخرین لحظات عمر حضرت زهرا س امام علی ع حاضر می شوند و صدا می زنند ای فاطمه با من صحبت کن، منم علی بن ابی طالب پسر عمویت در این لحظه حضرت فاطمه س چشمشان را باز می کنند و به چهره علی ع نگاه می کند و گریه می کند و می فرماید: ای پسر عمو (یا ابن عم) احساس می کنم مرگم فرا رسیده و وقت فراقت است.[2]
در این بیان هم خود حضرت علی به نسبت فامیلی اشاره دارد و هم حضرت زهرا س که بیانگر اوج محبت و علاقه ایشان به همدیگر است و در سخت ترین لحظات و نیز بیانگر این است که ما قبل اینکه زن و شوهر باشیم از یک خانواده و نسبت نزدیک با هم داریم.
بنابراین استفاده حضرت زهرا س از عنوان «یا ابن عم» «پسر عمو» یادآورد قرابت نسبی است و عاطفی تر و احترام آمیزتر از نام حضرت بود. علاوه بر این از القابی مانند: یا اباالحسن، یا ابن ابی طالب، علی جان و یا امیرالمؤمنین نیز استفاده می کردند.
اگر حضرت زهرا س بیشتر از این عنوان استفاده کرده به جهت عاطفی بوده که نیاز یک خانواده است که زن و شوهر با هم هر چه عاطفی تر رفتار کنند برای گرم تر بودن کانون خانواده مفیدتر است، لذا می توان گفت این درسی است که از حضرت فاطمه برای بانوانی که در کانون خانواده با شوهران مهربان تر باشند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ فاطمه زهرا(س) از ولادت تا شهادت، محمد کاظم قزوینی.
2ـ زهرا (س)و زیبایی ها، منصوره جوکار.
پاورقی ها:
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، الوفاء، 1403ق، ج43، ص201.
[2]. مرندی، معجم النورین، بی نا، بی جا، ص153؛ بحارالانوار، همان، ج43، ص191.
یکی از عوامل بسیار مهم و اساسی در ایجاد محبت و صمیمیت در خانواده، احترام متقابل زن و شوهر است. و این احترام می تواند در صحنه های مختلف بروز و نمود داشته باشد که یکی از آن جلوه ها، نحوه خطاب کردن و صدا زدن یکدیگر است. و اگر صدا کردن همسر و نحوه خطاب او احترام آمیز باشد، پژواکی از محبت و صمیمیت را در پی خواهد داشت.
هر یک از زن و شوهر باید همسر خود را به نامی صدا کند که هم او بیشتر دوست دارد و هم ایجاد الفت و بیانگر نسبت عاطفی متقابل باشد.
امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ و فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ در رعایت جزئیات زندگی نمونه بودند. از این روی رفتار آنها می تواند الگو و سرمشق برای دیگران باشد. آن بانوی بزرگوار نام همسر خود را با احترام یاد می کرد. گاهی وی را با کنیه «ابالحسن» می خواند و گاه با لقب شریف «یا امیرالمؤمنین» آن حضرت را فرا می خواند و گاهی هم آن حضرت با عنوان «یا ابن عم» ای پسر عمو خطاب می کرد و این طور نبود که فقط با عنوان پسر عمو خطاب کنند.
به عنوان مثال: حدود 50 روز بعد از رحلت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وقتی حضرت فاطمه مریض بود وصیت هایی به حضرت علی ـ علیه السلام ـ نمود و آنجا فرمود: ای ابالحسن همانا رسول خدا به من وعده داده که من اولین کسی از خانواده ایشان هستم که به حضرت ملحق می شوم. پس باید صبر پیشه کنی به امر خدا و راضی به قضای الهی باشی».[1]
از این کنیه امام، حضرت فاطمه س بیشتر استفاده نموده اند. همان طور که حضرت پیامبر ص نیز غالباً از این کنیه امام علی ع استفاده می کردند و در منابع فراوان آمده است. استفاده حضرت زهرا س از «یا ابن عم» به خاطر عاطفی تر بودن این خطاب بوده است چون تأثیر عمیقی در واکنش های عاطفی افراد بر جای می گذارد و زن و شوهر نیز جهت تحصیل خرسندی و رضایتمندی خاطر از یکدیگر، بیش از هر چیز به کنش ها و واکنش های عاطفی مثبت و مناسب نیازمندند.
لذا وقتی به زندگی حضرت علی و فاطمه ـ سلام الله علیها ـ نگاه می کنیم می بینیم که در اوقاتی که نسبت به همدیگر احساس نیاز بیشتری داشتند از این گونه القاب استفاده می کردند. در آخرین لحظات عمر حضرت زهرا س امام علی ع حاضر می شوند و صدا می زنند ای فاطمه با من صحبت کن، منم علی بن ابی طالب پسر عمویت در این لحظه حضرت فاطمه س چشمشان را باز می کنند و به چهره علی ع نگاه می کند و گریه می کند و می فرماید: ای پسر عمو (یا ابن عم) احساس می کنم مرگم فرا رسیده و وقت فراقت است.[2]
در این بیان هم خود حضرت علی به نسبت فامیلی اشاره دارد و هم حضرت زهرا س که بیانگر اوج محبت و علاقه ایشان به همدیگر است و در سخت ترین لحظات و نیز بیانگر این است که ما قبل اینکه زن و شوهر باشیم از یک خانواده و نسبت نزدیک با هم داریم.
بنابراین استفاده حضرت زهرا س از عنوان «یا ابن عم» «پسر عمو» یادآورد قرابت نسبی است و عاطفی تر و احترام آمیزتر از نام حضرت بود. علاوه بر این از القابی مانند: یا اباالحسن، یا ابن ابی طالب، علی جان و یا امیرالمؤمنین نیز استفاده می کردند.
اگر حضرت زهرا س بیشتر از این عنوان استفاده کرده به جهت عاطفی بوده که نیاز یک خانواده است که زن و شوهر با هم هر چه عاطفی تر رفتار کنند برای گرم تر بودن کانون خانواده مفیدتر است، لذا می توان گفت این درسی است که از حضرت فاطمه برای بانوانی که در کانون خانواده با شوهران مهربان تر باشند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ فاطمه زهرا(س) از ولادت تا شهادت، محمد کاظم قزوینی.
2ـ زهرا (س)و زیبایی ها، منصوره جوکار.
پاورقی ها:
[1]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، الوفاء، 1403ق، ج43، ص201.
[2]. مرندی، معجم النورین، بی نا، بی جا، ص153؛ بحارالانوار، همان، ج43، ص191.
