سه‌شنبه، 24 ارديبهشت 1392
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما

پرسش :

اسلام چه بینشی نسبت به انقلاب ایران و انقلابهای جهانی دارد؟


پاسخ :
در خصوص سئوال فوق به دلیل وصف اسلامی بودن انقلاب ایران می‎توان ضمن ارائه یک تقسیم کلی دو گانه از انقلاب، آن را به دو بخش اسلامی و غیر اسلامی متمایز ساخت و بر این اساس می‎بایست بینش اسلام را درباره یک انقلاب اسلامی با غیر آن مورد بررسی قرار داد که در ذیل این مبحث به آن خواهیم پرداخت.
ـ انقلاب و ماهیت دین اسلام:
آنچه نخست لازم به تذکر است آن است که ماهیت دین اسلام با سرشت انقلاب به گونه‎ای در هم آمیخته که تصور وجود اسلام را جدا از وصف انقلابی آن ناممکن می‎سازد. انقلاب و شورش علیه ظلم و استبداد یکی از جلوه هایی بود که در دینِ اسلام، با ظهور رسالت رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ انجام گرفت. انقلاب و شورش علیه حکومت یزید به رهبری امام حسین ـ علیه السّلام ـ و سپس قیام علیه حُکّام بنی عباس در تحت لوای اسلام و حضور اهل بیت پیامبر، همه نمونه‎هائی از انقلاب اسلامی با خصلت اسلام انقلابی در صدر اسلام است. بررسی تحلیلی تاریخ اسلام روشن می‎کند که این دین خود به عنوان انقلاب علیه جهل، ظلم، استبداد و علیه تمام ناهنجاریها و به منظور استقرار حکومت عدل الهی ظهور کرد. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در نخستین خطبه، پس از انتخاب به امر حکومت به وضوح، محتوای خصوصیات و اهداف انقلاب را بررسی و روحیه انقلابی یک حکومت اسلامی را مورد تذکر قرار می‎دهد.[1] به عبارتی آن را به عنوان دیباچه و برنامة کاری حکومت انقلابی خود معرفی می‎نماید. تشیع به عنوان یک حرکت انقلابی از صدر اسلام تا کنون، همواره در طول تاریخ اسلام به وصف انقلابی گری بر علیه ظلم و بی‎عدالتی مشهور بوده است. بر این اساس انقلاب اسلامی ایران یک پدیده مستقل و مجزا از کل حرکت و ماهیت انقلابی اسلام نیست بلکه بخشی از انقلاب مداوم، مستمر و جهانی نهفته در خود اسلام است که در واقع معلول دین اسلام است که 14 قرن پیش ظهور کرده و همواره در طول تاریخ اسلام به صورت مستمر تداوم یافته است.
با توجه به ماهیت انقلابی بودن دین اسلام، بطور طبیعی این دین تعریف خاصی از انقلاب دارد. یک نهضت انقلابی در اسلام حرکتی است که ضمن برخورداری از خصائص دینی، برای تأمین هدف یا اهداف خاص مادی و معنوی جامعه اسلامی بوجود آمده باشد، انقلاب مورد نظر اسلام انقلابی است که عوامل، محتوا، رهبری، روش، اهداف و خصوصیات دیگر آن کاملاً اسلامی بوده و در راستای تأمین و تحقق ارزشهای الهی برپا شده باشد. چنین انقلابی نه تنها تداوم یافته انقلابی است که با ظهور اسلام و آغاز رسالت پیامبر خاتم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در 14 قرن پیش تجلّی یافت بلکه اساساً ریشه در انقلاب‎ها و نهضت‎های توحیدی انبیاء گذشته از آدم تا خاتم دارد که قرآن کریم در آیات متعددی بر این اتصال و استمرار انقلاب توحیدی اسلام به انقلابها و حرکت‎های توحیدی پیامبران گذشته تأکید می‎ورزد.[2]
به این ترتیب از دیدگاه اسلام، انقلابی مورد تأیید است که با اتصاف به وصف اسلامیت، در چارچوب اصول پنج گانه فوق و ایمان به آنها آغاز گردیده و تداوم یابد و هر انقلابی خارج از این چارچوب، مطلوب و مورد تأیید اسلام نخواهد بود.
ـ رویکرد اسلام به انقلاب‎های غیر اسلامی:
همان گونه که گذشت به دلیل ماهیت انقلابی بودن دین اسلام، قهراً در این دین چارچوب مشخصی برای انقلاب‎های مطلوب اسلام ترسیم گردیده و آن را تحت ضابطه خاصی که همان ایدئولوژی اسلامی است قرار خواهد داد. از مطالب فوق چنین می‎توان نتیجه گرفت که برپائی یک انقلاب در بینش اسلامی می‎بایست با سلامتِ هدف و وسیله توأم باشد صِرف برپائی انقلاب در اسلام هدف نیست چه اگر چنین بود جز هرج و مرج چیزی حاصل نمی‎گشت. انقلاب مورد نظر اسلام انقلابی است که برای نفی سلطة ظالمان و اجرای قسط و عدالت برپا گردد.
به طور کلی می‎توان گفت هر انقلابی که برای تحقق عدالت اجتماعی، تضعیف فاصله طبقاتی، رفع تبعیضات ظالمانه، حمایت از محرومان و رهایی آنان از سلطه مستکبران و فقرستیزی به وقوع بپیوندد. انقلابی است که اسلام با دید مثبت به آن نگریسته و به هر میزان که آن انقلاب مصادیق بیشتری از آرمان‎های فوق را پوشش دهد به همان میزان از ارزش بیشتری در دیدگاه اسلام برخوردار خواهد بود قرآن کریم با صراحت می‎فرماید که هدف از ارسال رسل، برای اقامة عدل در میان مردم بوده است.[3] و یا در جای دیگر مبارزه برای نجات مستضعفان را از جمله وظایف انسانها می‎داند.[4]
بر این اساس اگر انقلاب و وصول به حکومت جدید چنین اهدافی را تضمین نکند ارزشمند نخواهد بود. انقلاب فرانسه یکی از آرزوهای مهم روسو، ولتر و مونتسکیو بود، انقلاب کمونیستی، ثمره برنامه‎ریزی مارکس و لنین بود. اینها همه، حرکت‎های مقطعی و زود گذری بودند که تنها بعضی از جنبه‎های مادی انسانها را پوشش می‎دادند لذا انقلاب مورد تأیید اسلام در انقلاب‎های سوسیالیستی، لیبرال و انقلاب‎های صرفاً استقلال طلبانه و یا اقتصادی محض خلاصه نمی‎شود. اسلام نمی‎تواند با روح چنین حرکت‎هائی همدم و هماهنگ باشد بلکه دید اسلام نسبت به انقلاب دیدی فراتر و جامع‎تر از اهداف صرفاً مادی است. البته این به آن معنا نیست که در انقلاب اسلامی اهداف اقتصادی، اجتماعی، آزادی و استقلال، پیشرفت و توسعه دنبال نگردد بلکه مقصود آن است که منظور کردن این اهداف در رتبة نخست و بی‎توجهی به ارزشهای دینی و معنوی، انقلاب را غیر اسلامی ساخته و اهداف مورد نظر اسلام را تأمین نخواهد کرد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. علی اکبر ذاکری، انقلاب اسلامی ایران در آیات و روایات، قم، دفتر نشر محمد، 1362.
2. ابوالفضل عزتی، اسلام انقلابی و انقلاب اسلامی، انتشارات هدی، بی‎تا.
پاورقی ها:
[1] . نهج البلاغه، خطبه 16.
[2] . نساء، آیات: 163، 165 ـ عنکبوت: 18 ـ حدید: 25 و...
[3] . حدید/ 25.
[4] . نساء/ 75.


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.