پرسش :
راهبردها و روشهای مبارزاتی امام خمینی (ره) در دوران ستمشاهی چگونه بود؟
پاسخ :
امام خمینی ره در جریان مبارزه، روشهای مبارزاتی ویژه‌ای را به نمایش گذارد که به بخشی از آنها اشاره می‌شود:
1. اعتقاد به حرکت و بسیج مردم: امام با اعتقاد راسخ به نقش کلیه‌ی مردم در سرنگونی نظام ستمشاهی، به طور مستقیم با آنها سخن می‌گفت و آنها را به مبارزه تا پیروزی فرا می‌خواند. وی و مراجع دیگر با توجه به رابطه‌ی معنوی شیعیان و مرجعیت، آحاد ملت را علیه وضع موجود بسیج می‌کردند.
2. برخورد قاطع و اعتماد به نفس کامل: امام خمینی (ره) در جریان انقلاب، قطعیتی منحصر به فرد، بر نابودی رژیم و پدید آوردن نظام مبتنی بر شعارهای انقلاب تأکید می‌ورزند؛ به گونه‌ای که همگان باور داشتند وی به هیچ وجه و با هیچ فشاری کوتاه نمی‌آید.[1]
این رفتار الگوی مردم قرار گرفت و امام در جریان انقلاب پیوسته وعده‌ی پیروزی می‌داد، در برابر نغمه‌های ناسازگار با مواضع اعلام شده می‌ایستاد و هشدار می‌داد.[2]
3. جذب ارتش: امام خمینی باور داشت که بدنه‌ی ارتش، افسران و درجه داران آن، به مردم مسلمان کشور تعلق دارند. بنابراین از درگیری ملت و ارتش جلوگیری می‌کرد و ارتشیان را به سرپیچی از فرمان سران خود و پیوستن به ملت فرا می‌خواند. به این ترتیب، مردم به پای ارتش گل می‌ریختند و شعار ارتش برادر ما است را سر می‌دادند و ارتشیان نیز گروه گروه پادگان‌ها را ترک می‌کردند. سرانجام با پیوستن همافران نیروی هوایی به انقلاب، نهضت به پیروزی نزدیک شد.
4. عدم همگرایی با جریان انحرافی: امام خمینی (ره) با توجه به عملکرد و گذشتة نیروهای چپ می‌گفت: «ما با مارکسیست‌ها کار نمی‌کنیم. ما به آنها اعتماد نداریم. آنها از پشت به ما خنجر می‌زنند. ما اسلام را می‌خواهیم. آنها دشمن اسلام هستند.»[3] خیانت‌های حزب توده و وابستگی این حزب به اتحاد شوروی، وابستگی گروه‌های دیگر چپ به بیگانگان و بیگانگی ایدئولوژی و اندیشه‌ی آنان با فرهنگ مردم ایران همواره سبب سوء ظن عمومی و طرد آنان از سوی مردم شده است. البته انقلاب آنها را تحمل می‌کرد و تا زمانی که علیه مردم دست به اسلحه نبرده بودند و جاسوسی آنان برای بیگانگان فاش نشده بود، به آنها فرصت فعالیت سیاسی و فرهنگی داد.
5. شناخت و خنثی سازی توطئه‌ها: امام خمینی (ره) در شناخت و خنثی سازی توطئه‌ها بسیار توانا بود. پیام سرنوشت‌ساز وی در برابر نقشة شوم دشمن در 21 بهمن 57 بر درستی این مطلب گواهی می‌دهد. برابر اسناد موجود، در آن روز دولت ساعت منع عبور و مرور را 5/4 بعد از ظهر اعلام کرد تا در خلال آن ارتش در نقاط حساس شهر مستقر شود و با دستگیری و اعدام سران، انقلاب را سرکوب کند.[4] این توطئه با فرمان تاریخی امام خمینی (ره)، که به سرعت به اطلاع مردم تهران رسید، خنثی شد.
پیام چنین بود: «اعلامیة امروز حکومت نظامی خدعه و خلاف شرع است و مردم به هیچ وجه به آن اعتنا نکنند.»[5]
6. اولویت کارهای فرهنگی : درمبارزات سیاسی امام بیدارکردن مردم ازلحاظ فرهنگی دراولویت بود ؛ امام مبارزات وتنش های فیزیکی را مورد تاکید قرار نمی داد بلکه خود شخصا با مبارزه ی فرهنگی زمینه های فرهنگی دگرگونی اجتماعی را پیشرو می دانست ؛ تدریس وتربیت شاگرد وبیدارسازی قشرتحصیلکرده ازجمله روشهای فرهنگی آن رهبر بی نظیر تاریخ بود که این شیوه را از رسول الله واهل بیت اقتباس کرده بود ؛
نتیجه اینکه مهمترین و اصلی‌ترین روش مبارزاتی امام مبتنی بر استراتژی فرهنگی و تبلیغی و نیز مبارزه‌ی منفی بوده است، به طوری که در برابر تمام اعمال و رفتار غیر شرعی حکومت و وابستگان آن، به پا می‌ایستاد و مردم را از مقاصد شوم آنها آگاه می‌ساخت و گاهی این مبارزه تبعاتی از جمله مبارزه مسلحانه را نیز به دنبال داشت.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- داستان انقلاب، محمود طلوعی،
2- انقلاب اسلامی ایران جمعی از نویسندگان (ویراست چهارم)
3- آیین انقلاب اسلامی: گ‍زی‍ده‌ای از ان‍دی‍ش‍ه و آراء امام خمینی(ره)/ م‍وس‍س‍ه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
4- ره‍ب‍ری و انقلاب؛ نقش امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران، ح‍س‍ی‍ن ح‍س‍ی‍ن‍ی، پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
5- سیر تکوینی انقلاب اسلامی جواد منصوری
پاورقی ها:
[1] . در اینجا به ذکر نمونه‌ای از قاطعیت امام می‌پردازیم؛ امام از ملاقات با هر شخصی که مسئولیت سیاسی داشت تا قبل از آنکه از پست استعفا دهد خودداری می‌کرد. تقاضای بختیار به همین دلیل رد شد؛ اما سید جلال تهرانی رئیس شورای سلطنت که برای دیدار امام به پاریس رفته بود، پس از اینکه به او گفته شد باید استعفا دهد و شورای سلطنت را غیر قانونی بخواند، چنین کرد و توانست با امام ملاقات کند.
[2] . برای مثال «بازرگان که از خطر درگیری و کودتای نظامی می‌ترسید در آذر 57 راهی پاریس شد تا امام را به مصالحه راضی کند. او می‌گوید: من خطر جنگ داخلی و کشتار بی‌حساب را برای امام تشریح کردم ولی امام در پاسخ گفت: حرکت انقلاب به اوج خود رسیده و آتش انقلاب روشن شده... وقتی من از ایشان پرسیدم آیا شما به پیروزی مردم بی‌سلاح در برابر ارتش تا دندان مسلح، اطمینان دارید؟ پاسخ داد: بله بهتر است شما به جای این حرف‌ها صورتی از اسامی کسانی که می‌توانیم برای تصدّی امور به آنها اعتماد کنیم تهیه نمایید.» داستان انقلاب، محمود طلوعی، نشر علم، ص548.
[3] . آیین انقلاب اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص386.
[4] . تاریخ سیاسی معاصر ایران، سید جلال الدین مدنی، دفتر انتشارات اسلامی قم، ص467.
[5] . آن روزهای خدایی، احمد خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ص12.
امام خمینی ره در جریان مبارزه، روشهای مبارزاتی ویژه‌ای را به نمایش گذارد که به بخشی از آنها اشاره می‌شود:
1. اعتقاد به حرکت و بسیج مردم: امام با اعتقاد راسخ به نقش کلیه‌ی مردم در سرنگونی نظام ستمشاهی، به طور مستقیم با آنها سخن می‌گفت و آنها را به مبارزه تا پیروزی فرا می‌خواند. وی و مراجع دیگر با توجه به رابطه‌ی معنوی شیعیان و مرجعیت، آحاد ملت را علیه وضع موجود بسیج می‌کردند.
2. برخورد قاطع و اعتماد به نفس کامل: امام خمینی (ره) در جریان انقلاب، قطعیتی منحصر به فرد، بر نابودی رژیم و پدید آوردن نظام مبتنی بر شعارهای انقلاب تأکید می‌ورزند؛ به گونه‌ای که همگان باور داشتند وی به هیچ وجه و با هیچ فشاری کوتاه نمی‌آید.[1]
این رفتار الگوی مردم قرار گرفت و امام در جریان انقلاب پیوسته وعده‌ی پیروزی می‌داد، در برابر نغمه‌های ناسازگار با مواضع اعلام شده می‌ایستاد و هشدار می‌داد.[2]
3. جذب ارتش: امام خمینی باور داشت که بدنه‌ی ارتش، افسران و درجه داران آن، به مردم مسلمان کشور تعلق دارند. بنابراین از درگیری ملت و ارتش جلوگیری می‌کرد و ارتشیان را به سرپیچی از فرمان سران خود و پیوستن به ملت فرا می‌خواند. به این ترتیب، مردم به پای ارتش گل می‌ریختند و شعار ارتش برادر ما است را سر می‌دادند و ارتشیان نیز گروه گروه پادگان‌ها را ترک می‌کردند. سرانجام با پیوستن همافران نیروی هوایی به انقلاب، نهضت به پیروزی نزدیک شد.
4. عدم همگرایی با جریان انحرافی: امام خمینی (ره) با توجه به عملکرد و گذشتة نیروهای چپ می‌گفت: «ما با مارکسیست‌ها کار نمی‌کنیم. ما به آنها اعتماد نداریم. آنها از پشت به ما خنجر می‌زنند. ما اسلام را می‌خواهیم. آنها دشمن اسلام هستند.»[3] خیانت‌های حزب توده و وابستگی این حزب به اتحاد شوروی، وابستگی گروه‌های دیگر چپ به بیگانگان و بیگانگی ایدئولوژی و اندیشه‌ی آنان با فرهنگ مردم ایران همواره سبب سوء ظن عمومی و طرد آنان از سوی مردم شده است. البته انقلاب آنها را تحمل می‌کرد و تا زمانی که علیه مردم دست به اسلحه نبرده بودند و جاسوسی آنان برای بیگانگان فاش نشده بود، به آنها فرصت فعالیت سیاسی و فرهنگی داد.
5. شناخت و خنثی سازی توطئه‌ها: امام خمینی (ره) در شناخت و خنثی سازی توطئه‌ها بسیار توانا بود. پیام سرنوشت‌ساز وی در برابر نقشة شوم دشمن در 21 بهمن 57 بر درستی این مطلب گواهی می‌دهد. برابر اسناد موجود، در آن روز دولت ساعت منع عبور و مرور را 5/4 بعد از ظهر اعلام کرد تا در خلال آن ارتش در نقاط حساس شهر مستقر شود و با دستگیری و اعدام سران، انقلاب را سرکوب کند.[4] این توطئه با فرمان تاریخی امام خمینی (ره)، که به سرعت به اطلاع مردم تهران رسید، خنثی شد.
پیام چنین بود: «اعلامیة امروز حکومت نظامی خدعه و خلاف شرع است و مردم به هیچ وجه به آن اعتنا نکنند.»[5]
6. اولویت کارهای فرهنگی : درمبارزات سیاسی امام بیدارکردن مردم ازلحاظ فرهنگی دراولویت بود ؛ امام مبارزات وتنش های فیزیکی را مورد تاکید قرار نمی داد بلکه خود شخصا با مبارزه ی فرهنگی زمینه های فرهنگی دگرگونی اجتماعی را پیشرو می دانست ؛ تدریس وتربیت شاگرد وبیدارسازی قشرتحصیلکرده ازجمله روشهای فرهنگی آن رهبر بی نظیر تاریخ بود که این شیوه را از رسول الله واهل بیت اقتباس کرده بود ؛
نتیجه اینکه مهمترین و اصلی‌ترین روش مبارزاتی امام مبتنی بر استراتژی فرهنگی و تبلیغی و نیز مبارزه‌ی منفی بوده است، به طوری که در برابر تمام اعمال و رفتار غیر شرعی حکومت و وابستگان آن، به پا می‌ایستاد و مردم را از مقاصد شوم آنها آگاه می‌ساخت و گاهی این مبارزه تبعاتی از جمله مبارزه مسلحانه را نیز به دنبال داشت.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- داستان انقلاب، محمود طلوعی،
2- انقلاب اسلامی ایران جمعی از نویسندگان (ویراست چهارم)
3- آیین انقلاب اسلامی: گ‍زی‍ده‌ای از ان‍دی‍ش‍ه و آراء امام خمینی(ره)/ م‍وس‍س‍ه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
4- ره‍ب‍ری و انقلاب؛ نقش امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران، ح‍س‍ی‍ن ح‍س‍ی‍ن‍ی، پ‍ژوه‍ش‍ک‍ده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
5- سیر تکوینی انقلاب اسلامی جواد منصوری
پاورقی ها:
[1] . در اینجا به ذکر نمونه‌ای از قاطعیت امام می‌پردازیم؛ امام از ملاقات با هر شخصی که مسئولیت سیاسی داشت تا قبل از آنکه از پست استعفا دهد خودداری می‌کرد. تقاضای بختیار به همین دلیل رد شد؛ اما سید جلال تهرانی رئیس شورای سلطنت که برای دیدار امام به پاریس رفته بود، پس از اینکه به او گفته شد باید استعفا دهد و شورای سلطنت را غیر قانونی بخواند، چنین کرد و توانست با امام ملاقات کند.
[2] . برای مثال «بازرگان که از خطر درگیری و کودتای نظامی می‌ترسید در آذر 57 راهی پاریس شد تا امام را به مصالحه راضی کند. او می‌گوید: من خطر جنگ داخلی و کشتار بی‌حساب را برای امام تشریح کردم ولی امام در پاسخ گفت: حرکت انقلاب به اوج خود رسیده و آتش انقلاب روشن شده... وقتی من از ایشان پرسیدم آیا شما به پیروزی مردم بی‌سلاح در برابر ارتش تا دندان مسلح، اطمینان دارید؟ پاسخ داد: بله بهتر است شما به جای این حرف‌ها صورتی از اسامی کسانی که می‌توانیم برای تصدّی امور به آنها اعتماد کنیم تهیه نمایید.» داستان انقلاب، محمود طلوعی، نشر علم، ص548.
[3] . آیین انقلاب اسلامی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص386.
[4] . تاریخ سیاسی معاصر ایران، سید جلال الدین مدنی، دفتر انتشارات اسلامی قم، ص467.
[5] . آن روزهای خدایی، احمد خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ص12.
