پرسش :
مردم و امام خمینی (ره ) دنبال کدام جامعه مطلوب بودند و جامعة کنونی چگونه است ؟
پاسخ :
درپاسخ به این سئوال باید گفت وقتی می خواهیم جامعه را از دیدگاه امام (ره) مورد بررسی قرار دهیم سزاوار است در قالب بیان چند ویژگی جامعه مطلوب از نگاه امام (ره) ,آن را مطرح نمائیم ، ویژگی های جامعه مطلوب از نظر امام (ره) می تواند در قالب چند عنوان مطرح شود :
1- تبدیل شدن انسان به انسان اسلامی: امام خمینی وضعیت قابل قبول وسالم برای یک جامعه را زمانی می داند که مردم آن جامعه به انسانی اسلامی تبدیل شوند. برای تبدیل شدن به انسان های اسلامی وبرای رسیدن به چنین جامعه ای ، سه بعد باید پدید آید : اسلامی شدن عقاید ، اسلامی شدن اخلاق واسلامی شدن عمل .ونکته ای که در این جا اشاره نمائیم اینکه ازنظر امام تبدیل شدن به انسان اسلامی اثر وجود یک جامعه سالم ومطلوب است که با بریدن از جامعه نمی توان به آن رسید امام (ره) می فرمایند :ملت ما بحمد الله با پیروزی به اینجا رسیده است.لکن پیروزی این نیست که ما فقط طاغوت را از بین ببریم . پیروزی اصیل آن است که ما بتوانیم متبدل بشویم به یک موجود انسانی ، الهی ، اسلامی که همه کار هایمان، همه عقایدمان، همه اخلاقمان ، همه اسلامی باشد 1,البته ایجادشرایط اجتماعی مناسب برای تربیت انسان اسلامی وزمینه لازم برای تربیت انسان اسلامی ضروری است همانطوری که امامراحل فرمودند: «موظفیم شرایط اجتماعی مساعدی برای تربیت افراد مومن وبا فضیلت فراهم سازیم.»2
2- ایجاد راه سعادت انسان ها : باید گفت مفهوم سعادت بسیار اساسی است . در تفکر امام خمینی، تلاش ها برای ایجاد راه سعادت انسان ها است، ایشان می فرمایند: « از همه استمداد می کنیم که با هم پیوستگی همه جانبه در راه بسط عدالت اسلامی – که یگانه راه سعادت ملت است – کوشا باشند »3 البته معلوم است که یگانه راه سعادت داشتن عقاید؛اخلاق وعمل اسلامی است ایشان می فرمایند « شما کوشش کنید که انسان درست کنید.اگر انسان درست کردید،مملکت خودتان رانجات می دهید »4
3- زدودن آثار شرک از جامعه وزندگی مردم : جامعه سالمی که آثارش تا ابد اسلامی باشد، از شرک وآثار آن مبری است امام (ره)زدودن این آثار را از جامعه،بعنوان جزئی از وظایف دانسته ومی فرماید: «ماموظفیم آثار شرک را از جامعه مسلمانان واز حیات آنان دور کنیم وازبین ببریم »5
4- برقراری وبسط عدالت اجتماعی :عدالت اجتماعی ویژگی دیگر جامعه مطلوب می باشد که امام(ره) در این باره میفرمایند: « درراه اهداف مقدسه اسلام که در راس آن بسط عدالت اجتماعی ودفع بیدادگریها وبی فرهنگی هاست،کوشش می کنید »6
5- برقراری استقلال : جامعه سالم وابسته وتحت سلطه قدرت های ظالم نیست وبرای همین امام (ره) می فرمایند :« اسلام،دین افراد مجاهدی است که به دنبال حق وعدالتند،دین کسانی است که آزادی واستقلال می خواهند.مکتب مبارزان ومردم ضد استعمار است »7
6- برقراری آزادی : جامعه مطلوب که دارای استقلال است وباهدف رسیدن به سعادت پیش می رود،نمی تواند آمیخته به دیکتاتوری باشد یکی دیگر ازویژگی های چنین جامعه ای،آزادی است وامام(ره) در این خصوص می فرمایند : «حق اولیه بشر است که:من می خواهم آزاد باشم،من می خواهم حرفم آزاد باشد،من می خواهم مستقل باشم،من می خواهم خودم باشم،حرف ما این است »8
7- وحدت بین اقشار جامعه واتحاد مسلمین: امام(ره)،تفرقه بین اقشار مختلف جامعه را آسیب تشخیص داده وآن را وسیله تباهی جامعه دانسته است،ایشان دراین زمینه اعلام داشتند: « اسلام دستور داده است وفرموده است : "واعتصموا بحبل الله جمعیآ ولاتفرقوا ". همه باهم؛ تمام اقشارباهم اعتصام به حبل الله؛وبا توجه به خدای بزرگ همه باهم پیش برویم،تخلف ازاین دستور الهی جرم است.»9
8-بازگشت واحیاء مجد وعظمت اسلام : در نظرامام خمینی،جامعه مطلوب دارای مجد اسلامی است وجامعه سالمی که بر خرابه های جامعه آسیب دیده ساخته می شود،شاهد بازگشت عظمت اسلام است امام(ره) می فرمایند :«باید فداکاری کنید در ارجاع مجد وعظمت اسلام که مهمش،عظمت معنوی آن است.»10
9- باز یافتن استقلال روحی : امام راحل خود باختگی را یکی از اساسی ترین آسیب های یک جامعه می داند به همین علت،بازیافتن استقلال روحی را لازمه یک جامعه مطلوب دانسته ومی فرماید : « باید کوشش کنید آنچه را از دست داده اید-درطول مدت حکومت های دست نشانده-که مهمتر از همه استقلال روحی است.»11
10- تحول نظام آموزشی: امام خمینی(رض) درترسیم وضعیت یک جامعه سالم،رسیدن به یک نظام آموزشی متناسب با ویژگی های جامعه مطلوب را هدف دانسته است ومی فرماید: « ما باید فرهنگ خودمان را داشته باشیم،این فرهنگها،فرهنگ هایی است که نمی گذارندبچه های ما با فرهنگ بزرگ شوند»12
11- سپردن کارها به کارشناسان امین: درتفکراجتماعی امام خمینی اصلاح نیروی انسانی ازبرنامه های ضروری اصلاح جامعه است ودراین راستا نیزمی توان کارها را به کارشناسان امین سپرد امام راحل دراین باره می فرمایند:«...حکومت ما به وسیله امناء ملت وکارشناسان،تشکیل می شود...» 13
12- بهتر شدن زندگی محرومان وتقسیم عادلانه ثروت : برای رسیدن جامعه به یک وضعیت قابل قبول باید عملکردها اصلاح شود ونتیجه این اصلاح،بهتر شدن زندگی محرومان وتقسیم عادلانه ثروت است.این امر در نظر امام راحل از شرایط اساسی برای رسیدن به یک جامعه سالم است. 14
13- برقراری نظم اسلامی : البته دراین جا باید اشاره نمود که همه ویژگی های برشمرده شده درگرو برقراری نظم اسلامی است لذا امام راحل فرمودند:«...باید نظم اسلام برقرار شود وهمه افراد برطریقه عادلانه اسلام کنند.»15
درمجموع با همه مطالبی که اشاره کردیم لازم به ذکر است که جامعه مطلوب وقابل قبول نزد امام خمینی)ره) همان جامعه نبوی در مدینةالنبی وحکومت پنج ساله علوی است و به همین دلیل جامعه مطلوب نزد امام(ره) راباید با آن ها سنجید و امام(ره) ملاک ارزشیابی هرجامعه را جامعه نبوی وعلوی می داند، البته امام خمینی)ره) به عنوان یک اندیشمند ویک مصلح اجتماعی از تفکراجتماعی روشن وگسترده ای برخوردار است که در این مجال فرصتی برای تفصیل آن نیست بدیهی است این جامعه ای که معرفی شد حد مطلوب است وتلاش ها برای رسیدن به آن حدمطلوب باید همواره صورت گیرد واهتمام مسئولین در آن جهت است لکن آنچه که در جامعه کنونی می بینیم حد مقدوری است که با وجود اقتضای زمانه وموانع موجود در حد توان به دست آمده است گرچه قصورهای وجود دارد اما همچنان مردم ومسئولین نظام به ارزشهای امام (ره ) پایبند هستند .والسلام
پاورقی ها:
1- امام خمینی، صحیفه نور ج 7 ص194
2- امام خمینی‘ ولایت فقیه‘ص40
3-امام خمینی،پیشین ج 2ص21
4-همان،ج 7ص63
5-ولایت فقیه ص40
6- صحیفه نور ج1ص219
7- همان, صص7-8
8- همان، جلددوم،ص87و89
9- همان
10- همان،جلد اول ص 162
11- همان
12- همان،جلد دوم،ص 128
13- همان،جلدچهارم،ص144
14-امام خمینی، درجستجوی راه از کلام امام،دفتراول ص158
15- ولایت فقیه،ص50
درپاسخ به این سئوال باید گفت وقتی می خواهیم جامعه را از دیدگاه امام (ره) مورد بررسی قرار دهیم سزاوار است در قالب بیان چند ویژگی جامعه مطلوب از نگاه امام (ره) ,آن را مطرح نمائیم ، ویژگی های جامعه مطلوب از نظر امام (ره) می تواند در قالب چند عنوان مطرح شود :
1- تبدیل شدن انسان به انسان اسلامی: امام خمینی وضعیت قابل قبول وسالم برای یک جامعه را زمانی می داند که مردم آن جامعه به انسانی اسلامی تبدیل شوند. برای تبدیل شدن به انسان های اسلامی وبرای رسیدن به چنین جامعه ای ، سه بعد باید پدید آید : اسلامی شدن عقاید ، اسلامی شدن اخلاق واسلامی شدن عمل .ونکته ای که در این جا اشاره نمائیم اینکه ازنظر امام تبدیل شدن به انسان اسلامی اثر وجود یک جامعه سالم ومطلوب است که با بریدن از جامعه نمی توان به آن رسید امام (ره) می فرمایند :ملت ما بحمد الله با پیروزی به اینجا رسیده است.لکن پیروزی این نیست که ما فقط طاغوت را از بین ببریم . پیروزی اصیل آن است که ما بتوانیم متبدل بشویم به یک موجود انسانی ، الهی ، اسلامی که همه کار هایمان، همه عقایدمان، همه اخلاقمان ، همه اسلامی باشد 1,البته ایجادشرایط اجتماعی مناسب برای تربیت انسان اسلامی وزمینه لازم برای تربیت انسان اسلامی ضروری است همانطوری که امامراحل فرمودند: «موظفیم شرایط اجتماعی مساعدی برای تربیت افراد مومن وبا فضیلت فراهم سازیم.»2
2- ایجاد راه سعادت انسان ها : باید گفت مفهوم سعادت بسیار اساسی است . در تفکر امام خمینی، تلاش ها برای ایجاد راه سعادت انسان ها است، ایشان می فرمایند: « از همه استمداد می کنیم که با هم پیوستگی همه جانبه در راه بسط عدالت اسلامی – که یگانه راه سعادت ملت است – کوشا باشند »3 البته معلوم است که یگانه راه سعادت داشتن عقاید؛اخلاق وعمل اسلامی است ایشان می فرمایند « شما کوشش کنید که انسان درست کنید.اگر انسان درست کردید،مملکت خودتان رانجات می دهید »4
3- زدودن آثار شرک از جامعه وزندگی مردم : جامعه سالمی که آثارش تا ابد اسلامی باشد، از شرک وآثار آن مبری است امام (ره)زدودن این آثار را از جامعه،بعنوان جزئی از وظایف دانسته ومی فرماید: «ماموظفیم آثار شرک را از جامعه مسلمانان واز حیات آنان دور کنیم وازبین ببریم »5
4- برقراری وبسط عدالت اجتماعی :عدالت اجتماعی ویژگی دیگر جامعه مطلوب می باشد که امام(ره) در این باره میفرمایند: « درراه اهداف مقدسه اسلام که در راس آن بسط عدالت اجتماعی ودفع بیدادگریها وبی فرهنگی هاست،کوشش می کنید »6
5- برقراری استقلال : جامعه سالم وابسته وتحت سلطه قدرت های ظالم نیست وبرای همین امام (ره) می فرمایند :« اسلام،دین افراد مجاهدی است که به دنبال حق وعدالتند،دین کسانی است که آزادی واستقلال می خواهند.مکتب مبارزان ومردم ضد استعمار است »7
6- برقراری آزادی : جامعه مطلوب که دارای استقلال است وباهدف رسیدن به سعادت پیش می رود،نمی تواند آمیخته به دیکتاتوری باشد یکی دیگر ازویژگی های چنین جامعه ای،آزادی است وامام(ره) در این خصوص می فرمایند : «حق اولیه بشر است که:من می خواهم آزاد باشم،من می خواهم حرفم آزاد باشد،من می خواهم مستقل باشم،من می خواهم خودم باشم،حرف ما این است »8
7- وحدت بین اقشار جامعه واتحاد مسلمین: امام(ره)،تفرقه بین اقشار مختلف جامعه را آسیب تشخیص داده وآن را وسیله تباهی جامعه دانسته است،ایشان دراین زمینه اعلام داشتند: « اسلام دستور داده است وفرموده است : "واعتصموا بحبل الله جمعیآ ولاتفرقوا ". همه باهم؛ تمام اقشارباهم اعتصام به حبل الله؛وبا توجه به خدای بزرگ همه باهم پیش برویم،تخلف ازاین دستور الهی جرم است.»9
8-بازگشت واحیاء مجد وعظمت اسلام : در نظرامام خمینی،جامعه مطلوب دارای مجد اسلامی است وجامعه سالمی که بر خرابه های جامعه آسیب دیده ساخته می شود،شاهد بازگشت عظمت اسلام است امام(ره) می فرمایند :«باید فداکاری کنید در ارجاع مجد وعظمت اسلام که مهمش،عظمت معنوی آن است.»10
9- باز یافتن استقلال روحی : امام راحل خود باختگی را یکی از اساسی ترین آسیب های یک جامعه می داند به همین علت،بازیافتن استقلال روحی را لازمه یک جامعه مطلوب دانسته ومی فرماید : « باید کوشش کنید آنچه را از دست داده اید-درطول مدت حکومت های دست نشانده-که مهمتر از همه استقلال روحی است.»11
10- تحول نظام آموزشی: امام خمینی(رض) درترسیم وضعیت یک جامعه سالم،رسیدن به یک نظام آموزشی متناسب با ویژگی های جامعه مطلوب را هدف دانسته است ومی فرماید: « ما باید فرهنگ خودمان را داشته باشیم،این فرهنگها،فرهنگ هایی است که نمی گذارندبچه های ما با فرهنگ بزرگ شوند»12
11- سپردن کارها به کارشناسان امین: درتفکراجتماعی امام خمینی اصلاح نیروی انسانی ازبرنامه های ضروری اصلاح جامعه است ودراین راستا نیزمی توان کارها را به کارشناسان امین سپرد امام راحل دراین باره می فرمایند:«...حکومت ما به وسیله امناء ملت وکارشناسان،تشکیل می شود...» 13
12- بهتر شدن زندگی محرومان وتقسیم عادلانه ثروت : برای رسیدن جامعه به یک وضعیت قابل قبول باید عملکردها اصلاح شود ونتیجه این اصلاح،بهتر شدن زندگی محرومان وتقسیم عادلانه ثروت است.این امر در نظر امام راحل از شرایط اساسی برای رسیدن به یک جامعه سالم است. 14
13- برقراری نظم اسلامی : البته دراین جا باید اشاره نمود که همه ویژگی های برشمرده شده درگرو برقراری نظم اسلامی است لذا امام راحل فرمودند:«...باید نظم اسلام برقرار شود وهمه افراد برطریقه عادلانه اسلام کنند.»15
درمجموع با همه مطالبی که اشاره کردیم لازم به ذکر است که جامعه مطلوب وقابل قبول نزد امام خمینی)ره) همان جامعه نبوی در مدینةالنبی وحکومت پنج ساله علوی است و به همین دلیل جامعه مطلوب نزد امام(ره) راباید با آن ها سنجید و امام(ره) ملاک ارزشیابی هرجامعه را جامعه نبوی وعلوی می داند، البته امام خمینی)ره) به عنوان یک اندیشمند ویک مصلح اجتماعی از تفکراجتماعی روشن وگسترده ای برخوردار است که در این مجال فرصتی برای تفصیل آن نیست بدیهی است این جامعه ای که معرفی شد حد مطلوب است وتلاش ها برای رسیدن به آن حدمطلوب باید همواره صورت گیرد واهتمام مسئولین در آن جهت است لکن آنچه که در جامعه کنونی می بینیم حد مقدوری است که با وجود اقتضای زمانه وموانع موجود در حد توان به دست آمده است گرچه قصورهای وجود دارد اما همچنان مردم ومسئولین نظام به ارزشهای امام (ره ) پایبند هستند .والسلام
پاورقی ها:
1- امام خمینی، صحیفه نور ج 7 ص194
2- امام خمینی‘ ولایت فقیه‘ص40
3-امام خمینی،پیشین ج 2ص21
4-همان،ج 7ص63
5-ولایت فقیه ص40
6- صحیفه نور ج1ص219
7- همان, صص7-8
8- همان، جلددوم،ص87و89
9- همان
10- همان،جلد اول ص 162
11- همان
12- همان،جلد دوم،ص 128
13- همان،جلدچهارم،ص144
14-امام خمینی، درجستجوی راه از کلام امام،دفتراول ص158
15- ولایت فقیه،ص50
