پرسش :
در یک نگاه سطحی این مطلب بیان می‌شود که نظام منحوس پهلوی خصوصیات مثبتی در زمینه های سیاسی فرهنگی اقتصادی و ... نسبت به نظام جمهوری اسلام داشته است . چگونه می توان اثبات نمود که خصوصیات نظام جمهوری اسلامی ایران نسبت به نظام پهلوی به مراتب بهتر شده است چگونه باید بیان کنیم؟
پاسخ :
بهتر بودن نظام جمهوری اسلامی در مقایسه با نظام شاهنشاهی از موضوعاتی است که مثل روز روشن می‌باشد و اساسا این نظام قابل قیاس با نظام منحط شاهنشاهی نمی‌باشد. البته تفصیل و توضیح کامل مقایسه میان دو نظام از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی نیاز به نوشتن حداقل چندین جلد کتاب می‌باشد . با این حال در این مختصر تلاش می شود مقایسه‌ای اجمالی در این زمینه ها میان دو نظام صورت گیرد . البته کتاب‌های بسیاری هم در این زمینه نوشته شده است که ما از آنها مختصراً در حدّ آشنایی با جواب این سؤال استفاده می‌کنیم و مطالعة بیشتر را به سؤال کنندة محترم واگذار می‌کنیم.
از نظر سیاسی: انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل ـ رحمة الله علیه ـ باعث رسیدن ایران به استقلال سیاسی شد، که زیربنا و پایه رشد یک کشور در همة زمینه‌ها می‌باشد. کشوری که دارای استقلال نباشد، کشوری که توان تصمیم‌گیری در مسائل مهم خود را نداشته باشد و وابسته به بیگانگان باشد، هیچگاه به پیشرفت واقعی و همه جانبه دست نمی‌یابد، نمونه‌های فراوانی از دخالت بیگانگان در امور کشور در قبل از انقلاب وجود دارد. به گواه تاریخ، رضا خان را بیگانگان بر سر کار آوردند و سپس او را از مقام سلطنت خلع و محمّد رضا را جایگزین او کردند، خود شاه در خاطراتش می‌گوید: متفقین صلاح کار شاه را در این دیده بودند که من جای پدر بنشینم.[1]
در اسناد تاریخی آمده است که وزارت خارجة آمریکا در نامه‌ای به انگلستان می‌گوید شاه مایل است بداند از او چه می‌خواهند و چه انتظاری دارند. او این نغمه را ساز کرده است که انگلیسی‌ها سلسلة قاجار را بیرون کردند، پدرش را آوردند پس پدرش را بیرون کردند، اکنون نیز می‌توانند در صورتی که مقتضی بدانند او را به نوبة خود بر سرکار نگه دارند یا برکنار سازند. اگر آنها می‌خواهند او بماند و مقام سلطنت و اختیاراتی را که قانون اساسی به آن تفویض کرده داشته باشد، باید به او اطّلاع دهند. اگر هم می‌خواهند برود باید بی‌درنگ به او بگویند تا بتواند بی سر و صدا کشور را ترک کند.[2]
امروز جمهوری اسلامی ایران نه تنها اجازة دخالت بیگانگان در امور کشور را نمی‌دهد، بلکه با پشتوانة افکار عمومی مسلمانان جهان و حمایت‌های مردمی کشور تأثیرگذار در مسائل جهانی می‌باشد، در اقتدار ایران همین بس که بارها و بارها قدرت‌های بزرگی همچون آمریکا به شکست سیاست‌هایشان در مقابل ملّت ایران اعتراف کرده‌اند.
در زمینة توسعة سیاسی داخل کشور نیز وضع امروز با زمان قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست، و همه می‌دانند ما در زمان شاه انتخابات به معنای واقعی نداشتیم. وُکلا و نمایندگان مجلس از قبل انتخاب شده بودند و مردم هیچ نقشی در تصمیم‌گیری‌های اساسی کشور نداشتند، شاه در کتاب انقلاب سفید در فصل اصلاح قانون انتخابات در خصوص اعمال نفوذ بیگانگان در مهمترین رکن کشور، اعترافی نموده که قابل توجّه می‌باشد. او می‌گوید بعد از رفتن پدرم (شهریور 1320) مدتی مدید کارها در ظاهر به دست یک عده ایرانی ولی در عمل به دست سفارت انگلستان و قسمت دیگر به دست سفارت روس انجام می‌گرفت. به طوری که در کتاب مأموریت برای وطنم شرح دادم که صبح مستشار سفارت انگلستان با یک لیست انتخاباتی به سراغ مراجع مربوط می‌آمد ... متأسفانه من بیست سال تمام از دوران سلطنتم را با چنین مجلس‌هایی سرو کار داشتم.[3]
امّا انقلاب اسلامی به رهبری امام راحل ـ رحمة الله علیه ـ حکومت را به دست مردم سپرد، این مردم هستند که در مورد سیاست‌ها و مسائل مهم کشور تصمیم می‌گیرند. رهبری نظام به وسیلة خبرگانی که مردم انتخاب می‌کنند، انتخاب می‌شود و رئیس جمهور و نمایندگان مجلس نیز با رأی مردم انتخاب می‌شود.
در زمینة فرهنگی و اجتماعی: رژیم شاه با بی‌توجّهی به هویت فرهنگی و ملّی و ترویج فرهنگ غربی، زمینه را جهت از خود بیگانگی جوانان فراهم می‌آورد و به طور کلی یکی از اصول مورد توجه شاه در زمینه فرهنگی سیاست اسلام زدایی، اشاعة فساد و فحشاء و ضدیت با روحانیت متعهد بود که درنهایت با دور کردن قشر جوان کشور از اعتقادات اسلامی و سرگرم نمودن آنها به لهویات و لغویات که از عوامل تضعیف روح آزادگی و باعث عقب نگه داشتن شخصیت انسانی می‌شد زمینه را برای غارت کشور توسط ارباب‌های مفت خوار خارجی فراهم می‌آورد. به طوری که این باور گسترش پیدا کرده بودکه ایرانی نمی‌تواند و ما همیشه محتاج فکر و صنایع خارجی هستیم . در اسناد تاریخی آمده است که کشور در زمینة استفادة بی‌شمار از مستشاران خارجی مخصوصاً آمریکایی ، در وضعیتی به سر می‌برد که والاس وزیر مختار آمریکا با افتخار به سافرولز معاون وزارت خارجه آمریکا تلگراف زد و نوشت «بزودی ما در وضعی خواهیم بود که عملاً ایران را اداره خواهیم کرد.»[4]
در زمینة سیاست‌ها و اقدامات فرهنگی رژیم شاه باید گفت: اقدامات ضد مذهبی حکومت در دورة محمّد رضا شاه ادامه یافت وی نیز مانند پدرش با سیاست‌های مختلف در پی تغییر فرهنگ دینی مردم ایران بود، و آداب و بدعت‌های ناسازگار با اعتقادات اسلامی را به جامعه تحمیل می‌کرد این سیاست‌ها همواره با مخالفت عالمان مذهبی روبرو می‌شد. از نمونه‌های این سیاست ترویج آیین بهائیت بود در دوران محمّد رضا، بهائیت در ایران توسعة عجیبی یافت. افراد بهایی به پست‌ها و مقام های بالای کشور رسیدند، مانند هویدا نخست وزیر شاه که بهایی بود و تعدادی از وزرای او.[5]
اهمّ اقدامات ضد اسلامی رژیم را به این ترتیب می‌توان توضیح داد: آزادی ولنگارانه و بی بند و باری بیش از حدّ، رواج فساد و فحشاء و عدم مراعات عفت عمومی. (مانند جشن‌های شاهنشاهی شیراز) گسترش روزافزون کارخانجات شراب سازی ، تأسیس قمارخانه‌های بزرگ با پروانة قانونی، تشکیل و گسترش مدارس مختلط، ارائة انواع مد البسه غربی از طریق تلویزیون و مجلات و ... که عموماً در جهت همان سیاست برهنگی و عفت زدایی و اسلام زدایی صورت می‌گرفت. تغییر تاریخ اسلامی به تاریخ شاهنشاهی، و بازگشت به ارزش‌ها و سنّت‌های قبل از اسلام و ترویج و تبلیغ آن.
در دوران شاه بخش عمده‌ای از فعالیت‌ها از طریق تنها حزب کشور (حزب رستاخیز) به مسائل ایدئولوژیک و فرهنگی مربوط می‌شد، دراین رابطه حزب، شاه را چونان رهبری معنوی و سیاسی معرفی می‌کرد. علماء را مورد حملة تبلیغاتی قرار می‌داد. ادارة اوقاف را تنها مرجع مجاز انتشار کتاب‌های مذهبی اعلام کرد، همچنین مسئلة کاپیتولاسیون و برتر شمردن عناصر وابسته به بیگانگان و ایرانیان غیر مسلمان بر ایرانیان مسلمان بخشی از تلاش‌های رژیم شاه در رویارویی با فرهنگ اسلامی کشور و تغییر آن به شمار می‌آید.[6]
از نظر اقتصادی : پس از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود مشکلات فراوان از قبیل جنگ تحمیلی هشت ساله و تحریم‌های بین المللی، کشور توانسته است در زمینه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی رشد چشمگیری داشته باشد، به گونه ای که همه روزه شاهد احداث کارخانجات مختلف، و ایجاد سدها و موفقیت‌های علمی، تکنولوژی زیادی می‌باشیم که از نمونه‌های آن می‌توان به خودکفایی در تولید گندم، دستیابی به فن‌آوری هسته‌ای و ... را نام برد.
در زمان رژیم گذشته اقتصاد کشور را می‌توان به دو مرحله تقسیم کرد: اول قبل از افزایش درآمدهای نفتی به صورت سرسام آور که مردم کشور در این مرحله دارای سطح زندگی بسیار پایین و زیر خطّ فقر قرار داشتند، به صورتی که اگر از مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها سؤال شوند خواهند گفت: آنها غذاهایی مثل برنج و مرغ و ... را بسیار به ندرت و شاید فقط در شب عید نوروز می‌توانستند تهیه کنند و از امکاناتی مثل آب و برق و جاده و ... خبری نبوده است.[7]
مرحلة دوم: از دهة 1340 به بعد بود که به علّت مسائلی از قبیل جنگ اعراب و اسرائیل و مسائل سیاسی اقتصادی دیگر قیمت نفت یکباره افزایش چشمگیری پیدا کرد، اما رژیم شاه به جای سرمایه‌گذاری این درآمدها در بخش تولیدی، به واردات بی‌رویة کالاهای مصرفی پرداخت، که هر چند باعث ارزان شدن این قبیل کالاها شد، امّا باعث از بین رفتن تولیدات داخلی گردید و یا با ایجاد صنایع مونتاژ که بیشتر آنها کارخانجات کالاهای مصرفی بودند کشور در تأمین مواد اولیه قطعات یدکی، و نیروی انسانی وابسته به خارج گردید لذا اگر به آمار بانک مرکزی رژیم در آن سالها نظری بیندازیم خواهیم دید، که چگونه حجم واردات کشور به سرعت نسبت به صادرات بالاتر می‌رود و کشور روز به روز وابسته‌تر می‌گردد. اقتصاد بیمار امروز کشور ما هنوز از تأثیرات سیاست‌های نسنجیدة رژیم گذشته رنج می‌برد. همچنین شاه با انجام اصلاحات ارضی باعث از بین رفتن ساختار اجتماعی کشور شد، روستاها کم‌کم تخلیه شد، تولید محصولات کشاورزی پایین آمد و ایران خودکفا در زمینة محصولات غذایی ، وابسته به خارجیان شد، و با مهاجرت روز افزون روستاییان به شهرها، مشکلاتی همچون حاشیه نشینی، شغل‌های کاذب، رشد فرهنگ مصرف گرایی، گسترش ساختار دولت، و ایجاد تعارض‌های فرهنگی و اجتماعی به وجود آمد.[8]
این در حالی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد رشد و پیشرفت در عرصه های مختلف علمی ، صنعتی ، اقتصادی و ... بودیم که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
رشد علمی کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزایش یا کاهش مقالا علمی منتشره هر کشوری در مجلات بین المللی ISI می سنجند که بر این اساس قبل از انقلاب ایران فاقد مقالات علمی منشره در مجلات ISI بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ تحمیلی رشد علمی ایران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسید . طبق یافته های مراکز علم سنجی بین المللی رشد علمی ایران با معیار جهانی تعداد مقالات منتشره ی در مجلات معتبر در فاصله ی بین سال های 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا یافته است و طی مدت 12 سال به 18برابر رسیده است . یعنی نرخ رشد تولید علم در ایران 11 برابر از میانگین جهانی بالاتر است و ایران سریعترین رشد علمی را در بین کشورهای جهان دارد .
در نانوفناوری ، زیست فناوری ، فناوری اطلاعات ، فناوری هوا – فضا و فناوری هسته ای که از علوم استراتژیک به شمار می روند جایگاه نسبتا شایسته ای یافته ایم . امروز در فناوری هسته ای که از مهمترین بخش های صنعت دنیای امروز است - و ایران دیروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سنی 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته ای را داراییم . در عرصه فناوری هوا – فضا که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم پس از انقلاب اسلامی ، علاوه بر ساخت و طراحی ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحی و ساخت کاوشگر ملی ، پرتابگر ماهواره و کپسول زیستی برای اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شایان ذکر است ایران دوازدهمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت ماهواره است . [9]
از طرفی دیگر - جمهوری اسلامی ایران علیرغم وارد کننده بودن در زمینه کشاورزی در ابتدای انقلاب ، هم اکنون به 49 کشور دنیا محصول صادر می کند .
- 90 % نیاز به محصولات کشاورزی و دامی در داخل کشور تولید می گردد .
- خود کفایی نسبی در تولید گندم علیرغم شرایط آب و هوایی کشور محقق شده است .
- پیشرفت در سد سازی به حدی که از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد کوچک و بزرگ در حال حاضر رسیدیم .
- در تولید سیمان از 6 میلیون تن تولید به 80 میلیون تن در سال 90 و ساخت کارخانه سیمان برای 10 کشور جهان
- پتروشیمی با رشد بسیار بالا از 4 میلیون تن به 45 میلیون تن رسیده است .
- در تولید بنزین به خودکفایی نسبی رسیده و تمام تهدیدات این بخش را خنثی نموده است .
- در تولید برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعیت فعلی رسیدیم و صادر کننده برق هستیم .
- در تولید گاز قبل از انقلاب هیچ روستایی دارای گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبیعی بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بیش از 10000 روستا گاز کشی شده اند .
- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هیئت علمی رسیده است .
- پیشرفت های علمی و صنعتی : ساخت و پرتاب موفق ماهواره های امید و سفیر ، دانش سلول های بنیادی ، روش های درمان نازایی ، روش کنترل ایدز ، پیشرفت شگرف در ارتباطات با سیم وبی سیم (موبایل) ، معالجه مصدومان شیمیایی ونخاعی ، همانند سازی ، ساخت داروهای بسیار پیچیده ، جراحی های مدرن ، روباتیک ، المپیاد های علمی ، تولید سوخت هسته ای ، لیزر ، نانو ، سلاح های پیشرفته ، تولید ناو های جنگی ، موشک های بالستیک وکروز ، سات الیاف کربن تی 300 و کسب رتبه یازدهمین کشور دنیا ، بهبود وضعیت بهداشتی ، پیشرفت عمده در صنایع خورو سازی و ...[10]
به هر حال نظام جمهوری اسلامی در راستای جبران و ترمیم مشکلات و ساختن ایرانی آباد و اسلامی هر چند با مشکلات بسیاری مواجه بوده است، امّا گامهای بسیاری برداشته است هر چند هنوز در آغاز راهیم.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. کتاب جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، سالهای 1357 ـ 1320 نوشتة رسول جعفریان، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
2. کتاب‌های با بیست ساله‌ها، نشر مرکز بررسی اسناد تاریخی.
3. اصلاحات آمریکایی و قیام پانزده خرداد، عباس خلجی، چاپ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
4. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی ، نشر معارف
5. رویش ، درآمدی بر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ، دکتر علی اکبر کلانتری ، نشر معارف
پاورقی ها:
[1] . کتاب اهرمهای سقوط و پیروزی انقلاب اسلامی، نشر بلیغ، چاپ اول، ص 410.
[2] . کتاب با بیست ساله‌ها، جلد 9، مستشاران وکارشناسان بیگانه، انتشارات مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، ص 93.
[3] . اهرمهای سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی، نشر بلیغ، ص 177، چاپ اول، نوشتة روحانی فخر.
[4] . سیاست خارجی ایران، هوشنگ مهدوی، چاپ سوم، نشر البرز، ص 88 و 89.
[5] . با بیست ساله‌ها، ج 4، (محدود سازی مذهب روحانیت، و حوزه‌های علمیه،) مرکز بررسی اسناد تاریخی، ص 10.
[6] . انقلاب اسلامی، چرائی و چگونگی رخداد آن، نشر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، چاپ یازدهم، ص 113 و 114.
[7] . اقتصاد سیاسی ایران، دکتر محمّد علی همایون کاتوزیان، چاپ اول، نشر مرکز، ص 219.
[8] . گزیدة اقتصاد ایران، دکتر ابراهیم رزاقی، چاپ اول، انتشارات امیرکبیر و ایران و نفت، دکتر محمّد باقر حشمت زاده، چاپ اول، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، ص 134 و 135.
[9] دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی و همکاران ، نشر معارف ، ص 254
[10] دو ماهنامه حصون - پ‍‍ژوهشکده تحقیقات اسلامی – سال 1390 – صفحه 103 ، نقل از عباس تیموری – کارشناس ارشد مطالعات علوم استراتژیک ، چالش ها و تهدیدات سی ساله جمهوری اسلامی ایران ، پایگاه اطلاع رسانی سپاه امام رضا ع و نیز ماهنامه رسم شهادت ، ویژه دفاع مقدس ، ص 4
بهتر بودن نظام جمهوری اسلامی در مقایسه با نظام شاهنشاهی از موضوعاتی است که مثل روز روشن می‌باشد و اساسا این نظام قابل قیاس با نظام منحط شاهنشاهی نمی‌باشد. البته تفصیل و توضیح کامل مقایسه میان دو نظام از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی نیاز به نوشتن حداقل چندین جلد کتاب می‌باشد . با این حال در این مختصر تلاش می شود مقایسه‌ای اجمالی در این زمینه ها میان دو نظام صورت گیرد . البته کتاب‌های بسیاری هم در این زمینه نوشته شده است که ما از آنها مختصراً در حدّ آشنایی با جواب این سؤال استفاده می‌کنیم و مطالعة بیشتر را به سؤال کنندة محترم واگذار می‌کنیم.
از نظر سیاسی: انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام راحل ـ رحمة الله علیه ـ باعث رسیدن ایران به استقلال سیاسی شد، که زیربنا و پایه رشد یک کشور در همة زمینه‌ها می‌باشد. کشوری که دارای استقلال نباشد، کشوری که توان تصمیم‌گیری در مسائل مهم خود را نداشته باشد و وابسته به بیگانگان باشد، هیچگاه به پیشرفت واقعی و همه جانبه دست نمی‌یابد، نمونه‌های فراوانی از دخالت بیگانگان در امور کشور در قبل از انقلاب وجود دارد. به گواه تاریخ، رضا خان را بیگانگان بر سر کار آوردند و سپس او را از مقام سلطنت خلع و محمّد رضا را جایگزین او کردند، خود شاه در خاطراتش می‌گوید: متفقین صلاح کار شاه را در این دیده بودند که من جای پدر بنشینم.[1]
در اسناد تاریخی آمده است که وزارت خارجة آمریکا در نامه‌ای به انگلستان می‌گوید شاه مایل است بداند از او چه می‌خواهند و چه انتظاری دارند. او این نغمه را ساز کرده است که انگلیسی‌ها سلسلة قاجار را بیرون کردند، پدرش را آوردند پس پدرش را بیرون کردند، اکنون نیز می‌توانند در صورتی که مقتضی بدانند او را به نوبة خود بر سرکار نگه دارند یا برکنار سازند. اگر آنها می‌خواهند او بماند و مقام سلطنت و اختیاراتی را که قانون اساسی به آن تفویض کرده داشته باشد، باید به او اطّلاع دهند. اگر هم می‌خواهند برود باید بی‌درنگ به او بگویند تا بتواند بی سر و صدا کشور را ترک کند.[2]
امروز جمهوری اسلامی ایران نه تنها اجازة دخالت بیگانگان در امور کشور را نمی‌دهد، بلکه با پشتوانة افکار عمومی مسلمانان جهان و حمایت‌های مردمی کشور تأثیرگذار در مسائل جهانی می‌باشد، در اقتدار ایران همین بس که بارها و بارها قدرت‌های بزرگی همچون آمریکا به شکست سیاست‌هایشان در مقابل ملّت ایران اعتراف کرده‌اند.
در زمینة توسعة سیاسی داخل کشور نیز وضع امروز با زمان قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست، و همه می‌دانند ما در زمان شاه انتخابات به معنای واقعی نداشتیم. وُکلا و نمایندگان مجلس از قبل انتخاب شده بودند و مردم هیچ نقشی در تصمیم‌گیری‌های اساسی کشور نداشتند، شاه در کتاب انقلاب سفید در فصل اصلاح قانون انتخابات در خصوص اعمال نفوذ بیگانگان در مهمترین رکن کشور، اعترافی نموده که قابل توجّه می‌باشد. او می‌گوید بعد از رفتن پدرم (شهریور 1320) مدتی مدید کارها در ظاهر به دست یک عده ایرانی ولی در عمل به دست سفارت انگلستان و قسمت دیگر به دست سفارت روس انجام می‌گرفت. به طوری که در کتاب مأموریت برای وطنم شرح دادم که صبح مستشار سفارت انگلستان با یک لیست انتخاباتی به سراغ مراجع مربوط می‌آمد ... متأسفانه من بیست سال تمام از دوران سلطنتم را با چنین مجلس‌هایی سرو کار داشتم.[3]
امّا انقلاب اسلامی به رهبری امام راحل ـ رحمة الله علیه ـ حکومت را به دست مردم سپرد، این مردم هستند که در مورد سیاست‌ها و مسائل مهم کشور تصمیم می‌گیرند. رهبری نظام به وسیلة خبرگانی که مردم انتخاب می‌کنند، انتخاب می‌شود و رئیس جمهور و نمایندگان مجلس نیز با رأی مردم انتخاب می‌شود.
در زمینة فرهنگی و اجتماعی: رژیم شاه با بی‌توجّهی به هویت فرهنگی و ملّی و ترویج فرهنگ غربی، زمینه را جهت از خود بیگانگی جوانان فراهم می‌آورد و به طور کلی یکی از اصول مورد توجه شاه در زمینه فرهنگی سیاست اسلام زدایی، اشاعة فساد و فحشاء و ضدیت با روحانیت متعهد بود که درنهایت با دور کردن قشر جوان کشور از اعتقادات اسلامی و سرگرم نمودن آنها به لهویات و لغویات که از عوامل تضعیف روح آزادگی و باعث عقب نگه داشتن شخصیت انسانی می‌شد زمینه را برای غارت کشور توسط ارباب‌های مفت خوار خارجی فراهم می‌آورد. به طوری که این باور گسترش پیدا کرده بودکه ایرانی نمی‌تواند و ما همیشه محتاج فکر و صنایع خارجی هستیم . در اسناد تاریخی آمده است که کشور در زمینة استفادة بی‌شمار از مستشاران خارجی مخصوصاً آمریکایی ، در وضعیتی به سر می‌برد که والاس وزیر مختار آمریکا با افتخار به سافرولز معاون وزارت خارجه آمریکا تلگراف زد و نوشت «بزودی ما در وضعی خواهیم بود که عملاً ایران را اداره خواهیم کرد.»[4]
در زمینة سیاست‌ها و اقدامات فرهنگی رژیم شاه باید گفت: اقدامات ضد مذهبی حکومت در دورة محمّد رضا شاه ادامه یافت وی نیز مانند پدرش با سیاست‌های مختلف در پی تغییر فرهنگ دینی مردم ایران بود، و آداب و بدعت‌های ناسازگار با اعتقادات اسلامی را به جامعه تحمیل می‌کرد این سیاست‌ها همواره با مخالفت عالمان مذهبی روبرو می‌شد. از نمونه‌های این سیاست ترویج آیین بهائیت بود در دوران محمّد رضا، بهائیت در ایران توسعة عجیبی یافت. افراد بهایی به پست‌ها و مقام های بالای کشور رسیدند، مانند هویدا نخست وزیر شاه که بهایی بود و تعدادی از وزرای او.[5]
اهمّ اقدامات ضد اسلامی رژیم را به این ترتیب می‌توان توضیح داد: آزادی ولنگارانه و بی بند و باری بیش از حدّ، رواج فساد و فحشاء و عدم مراعات عفت عمومی. (مانند جشن‌های شاهنشاهی شیراز) گسترش روزافزون کارخانجات شراب سازی ، تأسیس قمارخانه‌های بزرگ با پروانة قانونی، تشکیل و گسترش مدارس مختلط، ارائة انواع مد البسه غربی از طریق تلویزیون و مجلات و ... که عموماً در جهت همان سیاست برهنگی و عفت زدایی و اسلام زدایی صورت می‌گرفت. تغییر تاریخ اسلامی به تاریخ شاهنشاهی، و بازگشت به ارزش‌ها و سنّت‌های قبل از اسلام و ترویج و تبلیغ آن.
در دوران شاه بخش عمده‌ای از فعالیت‌ها از طریق تنها حزب کشور (حزب رستاخیز) به مسائل ایدئولوژیک و فرهنگی مربوط می‌شد، دراین رابطه حزب، شاه را چونان رهبری معنوی و سیاسی معرفی می‌کرد. علماء را مورد حملة تبلیغاتی قرار می‌داد. ادارة اوقاف را تنها مرجع مجاز انتشار کتاب‌های مذهبی اعلام کرد، همچنین مسئلة کاپیتولاسیون و برتر شمردن عناصر وابسته به بیگانگان و ایرانیان غیر مسلمان بر ایرانیان مسلمان بخشی از تلاش‌های رژیم شاه در رویارویی با فرهنگ اسلامی کشور و تغییر آن به شمار می‌آید.[6]
از نظر اقتصادی : پس از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود مشکلات فراوان از قبیل جنگ تحمیلی هشت ساله و تحریم‌های بین المللی، کشور توانسته است در زمینه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی رشد چشمگیری داشته باشد، به گونه ای که همه روزه شاهد احداث کارخانجات مختلف، و ایجاد سدها و موفقیت‌های علمی، تکنولوژی زیادی می‌باشیم که از نمونه‌های آن می‌توان به خودکفایی در تولید گندم، دستیابی به فن‌آوری هسته‌ای و ... را نام برد.
در زمان رژیم گذشته اقتصاد کشور را می‌توان به دو مرحله تقسیم کرد: اول قبل از افزایش درآمدهای نفتی به صورت سرسام آور که مردم کشور در این مرحله دارای سطح زندگی بسیار پایین و زیر خطّ فقر قرار داشتند، به صورتی که اگر از مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها سؤال شوند خواهند گفت: آنها غذاهایی مثل برنج و مرغ و ... را بسیار به ندرت و شاید فقط در شب عید نوروز می‌توانستند تهیه کنند و از امکاناتی مثل آب و برق و جاده و ... خبری نبوده است.[7]
مرحلة دوم: از دهة 1340 به بعد بود که به علّت مسائلی از قبیل جنگ اعراب و اسرائیل و مسائل سیاسی اقتصادی دیگر قیمت نفت یکباره افزایش چشمگیری پیدا کرد، اما رژیم شاه به جای سرمایه‌گذاری این درآمدها در بخش تولیدی، به واردات بی‌رویة کالاهای مصرفی پرداخت، که هر چند باعث ارزان شدن این قبیل کالاها شد، امّا باعث از بین رفتن تولیدات داخلی گردید و یا با ایجاد صنایع مونتاژ که بیشتر آنها کارخانجات کالاهای مصرفی بودند کشور در تأمین مواد اولیه قطعات یدکی، و نیروی انسانی وابسته به خارج گردید لذا اگر به آمار بانک مرکزی رژیم در آن سالها نظری بیندازیم خواهیم دید، که چگونه حجم واردات کشور به سرعت نسبت به صادرات بالاتر می‌رود و کشور روز به روز وابسته‌تر می‌گردد. اقتصاد بیمار امروز کشور ما هنوز از تأثیرات سیاست‌های نسنجیدة رژیم گذشته رنج می‌برد. همچنین شاه با انجام اصلاحات ارضی باعث از بین رفتن ساختار اجتماعی کشور شد، روستاها کم‌کم تخلیه شد، تولید محصولات کشاورزی پایین آمد و ایران خودکفا در زمینة محصولات غذایی ، وابسته به خارجیان شد، و با مهاجرت روز افزون روستاییان به شهرها، مشکلاتی همچون حاشیه نشینی، شغل‌های کاذب، رشد فرهنگ مصرف گرایی، گسترش ساختار دولت، و ایجاد تعارض‌های فرهنگی و اجتماعی به وجود آمد.[8]
این در حالی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد رشد و پیشرفت در عرصه های مختلف علمی ، صنعتی ، اقتصادی و ... بودیم که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :
رشد علمی کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزایش یا کاهش مقالا علمی منتشره هر کشوری در مجلات بین المللی ISI می سنجند که بر این اساس قبل از انقلاب ایران فاقد مقالات علمی منشره در مجلات ISI بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ تحمیلی رشد علمی ایران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسید . طبق یافته های مراکز علم سنجی بین المللی رشد علمی ایران با معیار جهانی تعداد مقالات منتشره ی در مجلات معتبر در فاصله ی بین سال های 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا یافته است و طی مدت 12 سال به 18برابر رسیده است . یعنی نرخ رشد تولید علم در ایران 11 برابر از میانگین جهانی بالاتر است و ایران سریعترین رشد علمی را در بین کشورهای جهان دارد .
در نانوفناوری ، زیست فناوری ، فناوری اطلاعات ، فناوری هوا – فضا و فناوری هسته ای که از علوم استراتژیک به شمار می روند جایگاه نسبتا شایسته ای یافته ایم . امروز در فناوری هسته ای که از مهمترین بخش های صنعت دنیای امروز است - و ایران دیروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سنی 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته ای را داراییم . در عرصه فناوری هوا – فضا که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم پس از انقلاب اسلامی ، علاوه بر ساخت و طراحی ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحی و ساخت کاوشگر ملی ، پرتابگر ماهواره و کپسول زیستی برای اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شایان ذکر است ایران دوازدهمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت ماهواره است . [9]
از طرفی دیگر - جمهوری اسلامی ایران علیرغم وارد کننده بودن در زمینه کشاورزی در ابتدای انقلاب ، هم اکنون به 49 کشور دنیا محصول صادر می کند .
- 90 % نیاز به محصولات کشاورزی و دامی در داخل کشور تولید می گردد .
- خود کفایی نسبی در تولید گندم علیرغم شرایط آب و هوایی کشور محقق شده است .
- پیشرفت در سد سازی به حدی که از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد کوچک و بزرگ در حال حاضر رسیدیم .
- در تولید سیمان از 6 میلیون تن تولید به 80 میلیون تن در سال 90 و ساخت کارخانه سیمان برای 10 کشور جهان
- پتروشیمی با رشد بسیار بالا از 4 میلیون تن به 45 میلیون تن رسیده است .
- در تولید بنزین به خودکفایی نسبی رسیده و تمام تهدیدات این بخش را خنثی نموده است .
- در تولید برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعیت فعلی رسیدیم و صادر کننده برق هستیم .
- در تولید گاز قبل از انقلاب هیچ روستایی دارای گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبیعی بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بیش از 10000 روستا گاز کشی شده اند .
- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هیئت علمی رسیده است .
- پیشرفت های علمی و صنعتی : ساخت و پرتاب موفق ماهواره های امید و سفیر ، دانش سلول های بنیادی ، روش های درمان نازایی ، روش کنترل ایدز ، پیشرفت شگرف در ارتباطات با سیم وبی سیم (موبایل) ، معالجه مصدومان شیمیایی ونخاعی ، همانند سازی ، ساخت داروهای بسیار پیچیده ، جراحی های مدرن ، روباتیک ، المپیاد های علمی ، تولید سوخت هسته ای ، لیزر ، نانو ، سلاح های پیشرفته ، تولید ناو های جنگی ، موشک های بالستیک وکروز ، سات الیاف کربن تی 300 و کسب رتبه یازدهمین کشور دنیا ، بهبود وضعیت بهداشتی ، پیشرفت عمده در صنایع خورو سازی و ...[10]
به هر حال نظام جمهوری اسلامی در راستای جبران و ترمیم مشکلات و ساختن ایرانی آباد و اسلامی هر چند با مشکلات بسیاری مواجه بوده است، امّا گامهای بسیاری برداشته است هر چند هنوز در آغاز راهیم.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. کتاب جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، سالهای 1357 ـ 1320 نوشتة رسول جعفریان، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
2. کتاب‌های با بیست ساله‌ها، نشر مرکز بررسی اسناد تاریخی.
3. اصلاحات آمریکایی و قیام پانزده خرداد، عباس خلجی، چاپ مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
4. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی ، نشر معارف
5. رویش ، درآمدی بر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ، دکتر علی اکبر کلانتری ، نشر معارف
پاورقی ها:
[1] . کتاب اهرمهای سقوط و پیروزی انقلاب اسلامی، نشر بلیغ، چاپ اول، ص 410.
[2] . کتاب با بیست ساله‌ها، جلد 9، مستشاران وکارشناسان بیگانه، انتشارات مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، ص 93.
[3] . اهرمهای سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی، نشر بلیغ، ص 177، چاپ اول، نوشتة روحانی فخر.
[4] . سیاست خارجی ایران، هوشنگ مهدوی، چاپ سوم، نشر البرز، ص 88 و 89.
[5] . با بیست ساله‌ها، ج 4، (محدود سازی مذهب روحانیت، و حوزه‌های علمیه،) مرکز بررسی اسناد تاریخی، ص 10.
[6] . انقلاب اسلامی، چرائی و چگونگی رخداد آن، نشر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه، چاپ یازدهم، ص 113 و 114.
[7] . اقتصاد سیاسی ایران، دکتر محمّد علی همایون کاتوزیان، چاپ اول، نشر مرکز، ص 219.
[8] . گزیدة اقتصاد ایران، دکتر ابراهیم رزاقی، چاپ اول، انتشارات امیرکبیر و ایران و نفت، دکتر محمّد باقر حشمت زاده، چاپ اول، مرکز بازشناسی اسلام و ایران، ص 134 و 135.
[9] دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی و همکاران ، نشر معارف ، ص 254
[10] دو ماهنامه حصون - پ‍‍ژوهشکده تحقیقات اسلامی – سال 1390 – صفحه 103 ، نقل از عباس تیموری – کارشناس ارشد مطالعات علوم استراتژیک ، چالش ها و تهدیدات سی ساله جمهوری اسلامی ایران ، پایگاه اطلاع رسانی سپاه امام رضا ع و نیز ماهنامه رسم شهادت ، ویژه دفاع مقدس ، ص 4
