پرسش :
گفته می شود انقلاب اسلامی از مسیر خود منحرف شده و در زمینه آزادی و اقتصاد از دوره قبل از انقلاب هم عقبتر است؟ ارزیابی شما از این ادعا چیست؟
پاسخ :
منطقی ترین راه برای اینکه بدانیم آیا یک انقلاب از مسیر خود منحرف گشته یا خیر این است که میزان دستاوردهای آن را در بعد اهداف و آرمانهایش مورد بررسی قرار دهیم. چنانچه دستاوردهای یک انقلاب در یک دوره زمانی لازم در چارچوب آرمانها و اهداف از پیش تعیین شده انقلاب قرار گیرد و با گذشت زمان روند تکاملی داشته باشد چنین انقلابی در مسیر خود قرار خواهد داشت و الاّ می‌توان گفت از مسیر خویش منحرف گشته است. بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن هم در یک دوره نسبتاً کوتاه و در زیر فشارهای سیاسی، محاصره اقتصادی و توطئه‌گری‌های دشمنان انقلاب در داخل و خارج هر انسان منصفی را به اذعان وا می‌دارد که نه تنها این انقلاب از مسیر خودش منحرف نشده است بلکه روز به روز و گام به گام به اهداف و آرمانهایی بیشتری نیز دست یافته است و هرچه از عمر آن می‌گذرد مسیر راه یابی به ثبات و استحکام بیشتر را با صلابت می‌پیماید که در اینجا با توجه به مورد سؤال تنها در دو بخش آزادی و اقتصاد وضعیت را در دو دوره قبل و بعد از انقلاب مقایسه می‌نماییم.
در خصوص آزادی ، ابتدا باید به این نکته توجه داشت که بر خلاف فلسفه‌های سیاسی و نظامهای حقوقی غربی که از منظر صرفاً مادی و دنیا مداری آزادی را تنها تا مرز اضرار مالی و جانی به غیر محدود می‌دانند، اما در دیدگاه اسلام علاوه بر موارد فوق آسیب روحی و اخلاقی نیز تحت عنوان فساد فرهنگی به عنوان یکی از حدود آزادی ها مطرح می‌شود. در نظام اسلامی فرد با هر عقیده و مرامی که باشد نمی‌تواند خارج از چارچوب شخصی خویش و در انظار عمومی تظاهر به آنچه در مکتب اسلام فسق و گناه شمرده می‌شود نماید و چنین عملی در اسلام به عنوان آزادی مشروع به رسمیت شناخته نمی‌شود. مسلما یکی از عوامل انقلاب اسلامی طرد استبداد و اختناق رژیم پهلوی و نیل به آزادی بود لکن با توجه به اسلامی بودن این انقلاب که مطلوب عموم ایرانیان مسلمان بود اینان هیچگاه خواستار آزادی به همان مفهوم موجود در فرهنگ غرب که معنایی جز فساد و بی‌بند و باری و تضعیف ایمان و اعتقادات دینی را ندارد، نبودند زیرا این نوع آزادی در رژیم گذشته وجود داشت و اتفاقا مردم مسلمان ایران برای مقابله با آن تحت رهبری امام راحل (ره) و با انتخاب جمهوری اسلامی خواستار حاکمیت یافتن دین و احکام الهی که آزادی را در چارچوب مدون شرعی و قانونی به رسمیت می‌شناسد، شدند. آزادی مطلوب مردم ایران آزادی از یوغ اسارت رژیمی بود که ایران را همچون ملکی شخصی برای خود و خاندان سلطنتی می‌دانست. رژیمی که میراث هزاران ساله شاهانی را با خود حمل می‌کرد که بدون توجه به خواست مردم به سبک موروثی و نوعا با زور و استبداد و حمایتهای خارجی به قدرت می‌رسیدند. در رژیم گذشته هیچ نشانی از این آزادی مطلوب مردم مسلمان ایران نبود. هرچند در دو سال آخر از عمر رژیم، شاه هر از چند گاهی تحت تأثیر فشارهای سیاسی داخلی و خارجی و برای فریب افکار عمومی در جهت ابقاء سلطنت خویش انعطاف‌هایی بطور موقت از خود نشان می‌داد، لکن تظاهری بودن آنها بر همگان مشهود بود و لذا نه تنها تأثیری در روند انقلاب به وجود نیاورد که به گفته نظریه پردازان سیاسی باعث تشدید آن نیز گردید.[1]
به گواه تاریخ و صاحب نظران سیاسی قانون اساسی بازیچه‌ای در دست رژیم بیش نبود و رژیم بطور کامل آن را مورد سوء استفاده قرار می‌داد. در عمل از استقلال قوا خبری نبود، اخذ تصمیمات مهم از جمله انتصاب و برکناری نخست وزیر، وزراء، صاحبان مشاغل بالا، استانداران و غیره تنها بوسیله شاه انجام می‌گرفت. وظیفه سازمانهایی مانند سازمان بازرسی شاهنشاهی، ساواک، نیروهای مسلح شاهنشاهی، دادگاههای نظامی تحت نفوذ عده ای خاص از جمله شاه بود و تمام تلاش خاندان سلطنتی این بود که نهادهای به ظاهر رسمی همچون نخست وزیری، وزراء مجلس، مطبوعات و غیره را در راستای تأمین منافع و خواسته‌های رژیم هدایت کنند. کابینه هیچ تصمیم مهمی نمی‌گرفت، حداکثر اینکه وزراء برای اجرای تصمیمات شاه باهم به مشورت می‌پرداختند و در واقع نقش نهادهای رسمی حکومت نقش تشریفاتی بیش نبود.[2]شاه در برابر کسی مسؤل نبود بلکه هرچه از خارج به او دیکته می‌شد عمل می‌کرد، در حالی که در مقایسه این وضعیت با زمان بعد از انقلاب تفاوت فاحشی آشکار است. در قانون جمهوری اسلامی ایران اصول متعددی به آزادی‌های سیاسی و اجتماعی افراد اختصاص یافته و حدود آن تبیین گردیده است.[3] در نظام اسلامی قوای سه‌گانه بطور کاملا مستقل و در چارچوب شرع عمل می‌کنند که وظیفه رهبری طبق قانون نظارت بر حسن اجرای آن است.[4]
در این نظام همه افراد و حتی مقام رهبری در برابر قانون با یکدیگر مساویند.[5] آزادی افراد در حد قانون و چارچوب شرع مقدس اسلام که انقلاب اسلامی برای حاکمیت آن ایجاد شد محترم و قابل دفاع است، لکن سوء استفاده از نام آزادی نه تنها در حکومت اسلامی که در هیچ نظامی پذیرفته نیست. حضرت امام (ره) در همان روزهای اولیه پس از پیروزی انقلاب با درک به موقع و پیش‌بینی احتمال سوء استفاده از نام آزادی به این نکته تأکید داشتند که «آزادی از دست رژیم سابق به مفهوم کنار گذاشتن تمام قید و بندها نیست.»[6] و اما در ارتباط با بحث اقتصاد نخست باید یک شمای کلی از وضعیت اقتصادی در زمان شاه داشته باشیم تا مقایسه آن با وضعیت کنونی ممکن گردد. بررسی و مطالعه وضعیت اقتصاد ایران در عصر پهلوی حاکی از آن است که این اقتصاد نمونه کامل روند اضمحلال اقتصاد کشورهای جهان سوم در نظام سرمایه داری بین‌المللی بود. ایران از یک کشور نسبتا متعادل اقتصادی که در زمینه تولید محصولات مورد نیاز خود به ویژه محصولات کشاورزی خودکفا بود به سوی کشوری عمدتا تک محصولی تغییر جهت داد که با فروش بی‌محابای نفت تلاش داشت به معیارهای رشد وتوسعه غربی بدون در نظر داشتن زمینه های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دست یابد نتیجه این روند این شد که سطح زندگی عامه مردم خصوصا اقشار زحمتکش کاهش یافت ودر مقابل طبقه متوسط با معیارهای مشخص جامعه‌ای مصرفی ایجاد گردید.
کشاورزی ایران که زمانی نه چندان دور به خوبی نیازهای داخلی را تامیین می‌کرد در سایه واردات بی‌رویه روند اضمحلال را پیمود. مدرنیزاسیون در ایران مفهومی جز ویرانی بیش از پیش مناطق روستایی و محرومتر شدن اقشار فقیر ومستضعف نداشت هر چند در آمد ایران دهه 1350 به دلیل صعود بهای نفت در بازارهای جهانی افزایش چشم گیری داشت لکن رژیم به جای استفاده از این موقعیت در راه سازندگی و رسیدگی به امور زیر بنایی اقتصادی کشور ، مزورانه به سمت اهداف بلند پروازانه با جهت‌گیری به افزایش قدرت نظامی گرایش یافت و این هزینه‌های سرسام‌آور نظامی مشکلات اقتصادی بخش صنعت و کشاورزی را افزایش داد. طبق گزارش کمیته خارجی سنای امریکا بودجه نظامی ایران در مدتی کمتر از سه سال به بیش از 10 برابر افزایش یافت و نرخ تورم از 50 درصد فزونی یافت.[7] به این لحاظ اکثریت مردم بویژه روستائیان که بیشترین جمعیت کشور را شامل می‌شدند در برنامه‌های عمرانی کاملا مورد بی‌توجهی قرار گرفته بودند. بر این اساس بود که سیل مهاجرت از روستا به شهر آغاز و اقتصاد کشاورزی ایران با بحران بیشتری مواجه گردید . این در حالی بود که خیل عظیمی از مهاجران روستایی به شهرها مجبور به زندگی در حاشیه شهرها یا مراکز کاملا غیر بهداشتی شدند.این وضعیت اجمالی اقتصاد جامعه‌ای بود که انقلاب اسلامی وارث آن گردید. اما اکنون پس از گذشت 23سال از انقلاب اسلامی وقتی به دستاوردهای اقتصادی انقلاب توجه کنیم به حق هر انسان منصفی خواهد پذیرفت که نه تنها وضعیت کنونی از زمان پیش از انقلاب عقبتر نیست که به حق دستاوردهای بسیاری نیز داشته است. این حقیقت زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که از یاد نبریم این دستاوردهای اقتصادی انقلاب در ازای سالهای پر التهاب و زیر فشارهای سیاسی، محاصره اقتصادی و انواع ترفندها وتوطئه‌های دنیای استکباری و مخالفان انقلاب اسلامی صورت واقعیت‌به خود نپذیرفته است که تنها به ذکر بعض آنها در اینجا اشاره می‌کنیم.
رشد علمی کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزایش یا کاهش مقالا علمی منتشره هر کشوری در مجلات بین المللی ISI می سنجند که بر این اساس قبل از انقلاب ایران فاقد مقالات علمی منشره در مجلات ISI بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ تحمیلی رشد علمی ایران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسید . طبق یافته های مراکز علم سنجی بین المللی رشد علمی ایران با معیار جهانی تعداد مقالات منتشره ی در مجلات معتبر در فاصله ی بین سال های 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا یافته است و طی مدت 12 سال به 18برابر رسیده است . یعنی نرخ رشد تولید علم در ایران 11 برابر از میانگین جهانی بالاتر است و ایران سریعترین رشد علمی را در بین کشورهای جهان دارد .
در نانوفناوری ، زیست فناوری ، فناوری اطلاعات ، فناوری هوا – فضا و فناوری هسته ای که از علوم استراتژیک به شمار می روند جایگاه نسبتا شایسته ای یافته ایم . امروز در فناوری هسته ای که از مهمترین بخش های صنعت دنیای امروز است - و ایران دیروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سنی 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته ای را داراییم . در عرصه فناوری هوا – فضا که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم پس از انقلاب اسلامی ، علاوه بر ساخت و طراحی ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحی و ساخت کاوشگر ملی ، پرتابگر ماهواره و کپسول زیستی برای اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شایان ذکر است ایران دوازدهمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت ماهواره است .
از طرفی دیگر - جمهوری اسلامی ایران علیرغم وارد کننده بودن در زمینه کشاورزی در ابتدای انقلاب ، هم اکنون به 49 کشور دنیا محصول صادر می کند .
- 90 % نیاز به محصولات کشاورزی ودامی در داخل کشور تولید می گردد .
- خود کفایی نسبی در تولید گندم علیرغم شرایط آب و هوایی کشور محقق شده است .
- پیشرفت در سد سازی به حدی که از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد کوچک و بزرگ در حال حاضر رسیدیم .
- در تولید سیمان از 6 میلیون تن تولید به 80 میلیون تن در سال 90 و ساخت کارخانه سیمان برای 10 کشور جهان
- پتروشیمی با رشد بسیار بالا از 4 میلیون تن به 45 میلیون تن رسیده است .
- در تولید بنزین به خودکفایی نسبی رسیده و تمام تهدیدات این بخش را خنثی نموده است .
- در تولید برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعیت فعلی رسیدیم و صادر کننده برق هستیم .
- در تولید گاز قبل از انقلاب هیچ روستایی دارای گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبیعی بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بیش از 10000 روستا گاز کشی شده اند .
- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هیئت علمی رسیده است .
- پیشرفت های علمی و صنعتی : ساخت و پرتاب موفق ماهواره های امید و سفیر ، دانش سلول های بنیادی ، روش های درمان نازایی ، روش کنترل ایدز ، پیشرفت شگرف در ارتباطات با سیم وبی سیم (موبایل) ، معالجه مصدومان شیمیایی ونخاعی ، همانند سازی ، ساخت داروهای بسیار پیچیده ، جراحی های مدرن ، روباتیک ، المپیاد های علمی ، تولید سوخت هسته ای ، لیزر ، نانو ، سلاح های پیشرفته ، تولید ناو های جنگی ، موشک های بالستیک وکروز ، سات الیاف کربن تی 300 و کسب رتبه یازدهمین کشور دنیا ، بهبود وضعیت بهداشتی ، پیشرفت عمده در صنایع خورو سازی و ...
همچنین به مواردی همچون رشد برنامه ریزی اقتصادی در مسیر نیل به استقلال، افزایش تولیدات کشاورزی، سد سازی ومهار آبها، رشد صنعت سبک وسنگین وافزایش تولید وصادرات، توسعه صنایع ارتباطات ، حمل ونقل، بهداشت ودرمان، آموزش عالی ودهها مقوله دیگر می‌توان اشاره داشت‌که در این مختصر جای پرداختن به همه آنها نیست ومطالعه کتب مربوطه را در این خصوص می‌طلبد. همه اینها حاکی از رشد بسیار قابل توجه ومناسبی در بعد اقتصادی بعد از انقلاب بوده وتعالی و پیشرفت انقلاب در این زمینه را اثبات می‌نماید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، ره توشه انقلاب، تهران نشر هماهنگ، انتشارات سوره، چاپ اول 1377.
2. آزادی در اندیشه امام خمینی، تبیان 27، موسسه نشر وتنظیم آثار امام، چاپ اول 1380.
3. مصطفی ملکوتیان (مجموعه مقالات) حدیث انقلاب، دفتر مطالعات انقلاب اسلامی، چاپ اول 1377، ص415 تا 465.
4. احمد جعفری چمازکتی، ره آورد انقلاب، تهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، چاپ اول 1374.
5. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی ، نشر معارف
6. رویش ، درآمدی بر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ، دکتر علی اکبر کلانتری ، نشر معارف
پاورقی ها:
[1]. ر.ک. مصطفی ملکوتیان، حدیث انقلاب «مجموعه مقالات»، دفتر مطالعات انقلاب اسلامی، چاپ اول 1377، ص415 الی 465.
[2]. انقلاب اسلامی، مجموعه مؤلفان، انتشارات معارف معاونت امور اساتید، چاپ سوم 1379 به نقل از آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی، نشر نی، چاپ چهارم 1377، ص26.
[3]. ر.ک. قانون اساسی، اصول: 9 – 22 تا 24 – 26 تا 28 – 32 – 33 – 36 – 37 – 39 – 40.
[4]. اصل 110 قانون اساسی.
[5]. اصل 107 قانون اساسی.
[6]. آزادی در اندیشه امام خمینی (ره)، تبیان 27، موسسه تنظیم ونشر آثار امام، چاپ اول 1380، ص39.
[7]. انقلاب اسلامی، پیشین، ص115.
منطقی ترین راه برای اینکه بدانیم آیا یک انقلاب از مسیر خود منحرف گشته یا خیر این است که میزان دستاوردهای آن را در بعد اهداف و آرمانهایش مورد بررسی قرار دهیم. چنانچه دستاوردهای یک انقلاب در یک دوره زمانی لازم در چارچوب آرمانها و اهداف از پیش تعیین شده انقلاب قرار گیرد و با گذشت زمان روند تکاملی داشته باشد چنین انقلابی در مسیر خود قرار خواهد داشت و الاّ می‌توان گفت از مسیر خویش منحرف گشته است. بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن هم در یک دوره نسبتاً کوتاه و در زیر فشارهای سیاسی، محاصره اقتصادی و توطئه‌گری‌های دشمنان انقلاب در داخل و خارج هر انسان منصفی را به اذعان وا می‌دارد که نه تنها این انقلاب از مسیر خودش منحرف نشده است بلکه روز به روز و گام به گام به اهداف و آرمانهایی بیشتری نیز دست یافته است و هرچه از عمر آن می‌گذرد مسیر راه یابی به ثبات و استحکام بیشتر را با صلابت می‌پیماید که در اینجا با توجه به مورد سؤال تنها در دو بخش آزادی و اقتصاد وضعیت را در دو دوره قبل و بعد از انقلاب مقایسه می‌نماییم.
در خصوص آزادی ، ابتدا باید به این نکته توجه داشت که بر خلاف فلسفه‌های سیاسی و نظامهای حقوقی غربی که از منظر صرفاً مادی و دنیا مداری آزادی را تنها تا مرز اضرار مالی و جانی به غیر محدود می‌دانند، اما در دیدگاه اسلام علاوه بر موارد فوق آسیب روحی و اخلاقی نیز تحت عنوان فساد فرهنگی به عنوان یکی از حدود آزادی ها مطرح می‌شود. در نظام اسلامی فرد با هر عقیده و مرامی که باشد نمی‌تواند خارج از چارچوب شخصی خویش و در انظار عمومی تظاهر به آنچه در مکتب اسلام فسق و گناه شمرده می‌شود نماید و چنین عملی در اسلام به عنوان آزادی مشروع به رسمیت شناخته نمی‌شود. مسلما یکی از عوامل انقلاب اسلامی طرد استبداد و اختناق رژیم پهلوی و نیل به آزادی بود لکن با توجه به اسلامی بودن این انقلاب که مطلوب عموم ایرانیان مسلمان بود اینان هیچگاه خواستار آزادی به همان مفهوم موجود در فرهنگ غرب که معنایی جز فساد و بی‌بند و باری و تضعیف ایمان و اعتقادات دینی را ندارد، نبودند زیرا این نوع آزادی در رژیم گذشته وجود داشت و اتفاقا مردم مسلمان ایران برای مقابله با آن تحت رهبری امام راحل (ره) و با انتخاب جمهوری اسلامی خواستار حاکمیت یافتن دین و احکام الهی که آزادی را در چارچوب مدون شرعی و قانونی به رسمیت می‌شناسد، شدند. آزادی مطلوب مردم ایران آزادی از یوغ اسارت رژیمی بود که ایران را همچون ملکی شخصی برای خود و خاندان سلطنتی می‌دانست. رژیمی که میراث هزاران ساله شاهانی را با خود حمل می‌کرد که بدون توجه به خواست مردم به سبک موروثی و نوعا با زور و استبداد و حمایتهای خارجی به قدرت می‌رسیدند. در رژیم گذشته هیچ نشانی از این آزادی مطلوب مردم مسلمان ایران نبود. هرچند در دو سال آخر از عمر رژیم، شاه هر از چند گاهی تحت تأثیر فشارهای سیاسی داخلی و خارجی و برای فریب افکار عمومی در جهت ابقاء سلطنت خویش انعطاف‌هایی بطور موقت از خود نشان می‌داد، لکن تظاهری بودن آنها بر همگان مشهود بود و لذا نه تنها تأثیری در روند انقلاب به وجود نیاورد که به گفته نظریه پردازان سیاسی باعث تشدید آن نیز گردید.[1]
به گواه تاریخ و صاحب نظران سیاسی قانون اساسی بازیچه‌ای در دست رژیم بیش نبود و رژیم بطور کامل آن را مورد سوء استفاده قرار می‌داد. در عمل از استقلال قوا خبری نبود، اخذ تصمیمات مهم از جمله انتصاب و برکناری نخست وزیر، وزراء، صاحبان مشاغل بالا، استانداران و غیره تنها بوسیله شاه انجام می‌گرفت. وظیفه سازمانهایی مانند سازمان بازرسی شاهنشاهی، ساواک، نیروهای مسلح شاهنشاهی، دادگاههای نظامی تحت نفوذ عده ای خاص از جمله شاه بود و تمام تلاش خاندان سلطنتی این بود که نهادهای به ظاهر رسمی همچون نخست وزیری، وزراء مجلس، مطبوعات و غیره را در راستای تأمین منافع و خواسته‌های رژیم هدایت کنند. کابینه هیچ تصمیم مهمی نمی‌گرفت، حداکثر اینکه وزراء برای اجرای تصمیمات شاه باهم به مشورت می‌پرداختند و در واقع نقش نهادهای رسمی حکومت نقش تشریفاتی بیش نبود.[2]شاه در برابر کسی مسؤل نبود بلکه هرچه از خارج به او دیکته می‌شد عمل می‌کرد، در حالی که در مقایسه این وضعیت با زمان بعد از انقلاب تفاوت فاحشی آشکار است. در قانون جمهوری اسلامی ایران اصول متعددی به آزادی‌های سیاسی و اجتماعی افراد اختصاص یافته و حدود آن تبیین گردیده است.[3] در نظام اسلامی قوای سه‌گانه بطور کاملا مستقل و در چارچوب شرع عمل می‌کنند که وظیفه رهبری طبق قانون نظارت بر حسن اجرای آن است.[4]
در این نظام همه افراد و حتی مقام رهبری در برابر قانون با یکدیگر مساویند.[5] آزادی افراد در حد قانون و چارچوب شرع مقدس اسلام که انقلاب اسلامی برای حاکمیت آن ایجاد شد محترم و قابل دفاع است، لکن سوء استفاده از نام آزادی نه تنها در حکومت اسلامی که در هیچ نظامی پذیرفته نیست. حضرت امام (ره) در همان روزهای اولیه پس از پیروزی انقلاب با درک به موقع و پیش‌بینی احتمال سوء استفاده از نام آزادی به این نکته تأکید داشتند که «آزادی از دست رژیم سابق به مفهوم کنار گذاشتن تمام قید و بندها نیست.»[6] و اما در ارتباط با بحث اقتصاد نخست باید یک شمای کلی از وضعیت اقتصادی در زمان شاه داشته باشیم تا مقایسه آن با وضعیت کنونی ممکن گردد. بررسی و مطالعه وضعیت اقتصاد ایران در عصر پهلوی حاکی از آن است که این اقتصاد نمونه کامل روند اضمحلال اقتصاد کشورهای جهان سوم در نظام سرمایه داری بین‌المللی بود. ایران از یک کشور نسبتا متعادل اقتصادی که در زمینه تولید محصولات مورد نیاز خود به ویژه محصولات کشاورزی خودکفا بود به سوی کشوری عمدتا تک محصولی تغییر جهت داد که با فروش بی‌محابای نفت تلاش داشت به معیارهای رشد وتوسعه غربی بدون در نظر داشتن زمینه های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی دست یابد نتیجه این روند این شد که سطح زندگی عامه مردم خصوصا اقشار زحمتکش کاهش یافت ودر مقابل طبقه متوسط با معیارهای مشخص جامعه‌ای مصرفی ایجاد گردید.
کشاورزی ایران که زمانی نه چندان دور به خوبی نیازهای داخلی را تامیین می‌کرد در سایه واردات بی‌رویه روند اضمحلال را پیمود. مدرنیزاسیون در ایران مفهومی جز ویرانی بیش از پیش مناطق روستایی و محرومتر شدن اقشار فقیر ومستضعف نداشت هر چند در آمد ایران دهه 1350 به دلیل صعود بهای نفت در بازارهای جهانی افزایش چشم گیری داشت لکن رژیم به جای استفاده از این موقعیت در راه سازندگی و رسیدگی به امور زیر بنایی اقتصادی کشور ، مزورانه به سمت اهداف بلند پروازانه با جهت‌گیری به افزایش قدرت نظامی گرایش یافت و این هزینه‌های سرسام‌آور نظامی مشکلات اقتصادی بخش صنعت و کشاورزی را افزایش داد. طبق گزارش کمیته خارجی سنای امریکا بودجه نظامی ایران در مدتی کمتر از سه سال به بیش از 10 برابر افزایش یافت و نرخ تورم از 50 درصد فزونی یافت.[7] به این لحاظ اکثریت مردم بویژه روستائیان که بیشترین جمعیت کشور را شامل می‌شدند در برنامه‌های عمرانی کاملا مورد بی‌توجهی قرار گرفته بودند. بر این اساس بود که سیل مهاجرت از روستا به شهر آغاز و اقتصاد کشاورزی ایران با بحران بیشتری مواجه گردید . این در حالی بود که خیل عظیمی از مهاجران روستایی به شهرها مجبور به زندگی در حاشیه شهرها یا مراکز کاملا غیر بهداشتی شدند.این وضعیت اجمالی اقتصاد جامعه‌ای بود که انقلاب اسلامی وارث آن گردید. اما اکنون پس از گذشت 23سال از انقلاب اسلامی وقتی به دستاوردهای اقتصادی انقلاب توجه کنیم به حق هر انسان منصفی خواهد پذیرفت که نه تنها وضعیت کنونی از زمان پیش از انقلاب عقبتر نیست که به حق دستاوردهای بسیاری نیز داشته است. این حقیقت زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که از یاد نبریم این دستاوردهای اقتصادی انقلاب در ازای سالهای پر التهاب و زیر فشارهای سیاسی، محاصره اقتصادی و انواع ترفندها وتوطئه‌های دنیای استکباری و مخالفان انقلاب اسلامی صورت واقعیت‌به خود نپذیرفته است که تنها به ذکر بعض آنها در اینجا اشاره می‌کنیم.
رشد علمی کشور که معمولا در جهان آن را بر اساس افزایش یا کاهش مقالا علمی منتشره هر کشوری در مجلات بین المللی ISI می سنجند که بر این اساس قبل از انقلاب ایران فاقد مقالات علمی منشره در مجلات ISI بود . پس از پیروزی انقلاب اسلامی و اتمام جنگ تحمیلی رشد علمی ایران آغاز شد و با گذر زمان به اوج خود رسید . طبق یافته های مراکز علم سنجی بین المللی رشد علمی ایران با معیار جهانی تعداد مقالات منتشره ی در مجلات معتبر در فاصله ی بین سال های 1375 تا 1387 از 736 مورد به 13238 مورد ارتقا یافته است و طی مدت 12 سال به 18برابر رسیده است . یعنی نرخ رشد تولید علم در ایران 11 برابر از میانگین جهانی بالاتر است و ایران سریعترین رشد علمی را در بین کشورهای جهان دارد .
در نانوفناوری ، زیست فناوری ، فناوری اطلاعات ، فناوری هوا – فضا و فناوری هسته ای که از علوم استراتژیک به شمار می روند جایگاه نسبتا شایسته ای یافته ایم . امروز در فناوری هسته ای که از مهمترین بخش های صنعت دنیای امروز است - و ایران دیروز از آن محروم بود - با همت و تلاش جوانان – آن هم با متوسط سنی 27 سال – همه مراحل چرخه سوخت هسته ای را داراییم . در عرصه فناوری هوا – فضا که در دوران پهلوی از هیچ توانمندی برخوردار نبودیم پس از انقلاب اسلامی ، علاوه بر ساخت و طراحی ماهواره دانشمندان کشور موفق به طراحی و ساخت کاوشگر ملی ، پرتابگر ماهواره و کپسول زیستی برای اعزام موجود زنده به فضا شده اند . شایان ذکر است ایران دوازدهمین کشور دنیاست که دارای فناوری ساخت ماهواره است .
از طرفی دیگر - جمهوری اسلامی ایران علیرغم وارد کننده بودن در زمینه کشاورزی در ابتدای انقلاب ، هم اکنون به 49 کشور دنیا محصول صادر می کند .
- 90 % نیاز به محصولات کشاورزی ودامی در داخل کشور تولید می گردد .
- خود کفایی نسبی در تولید گندم علیرغم شرایط آب و هوایی کشور محقق شده است .
- پیشرفت در سد سازی به حدی که از 13 سد موجود در اول انقلاب، به 604 سد کوچک و بزرگ در حال حاضر رسیدیم .
- در تولید سیمان از 6 میلیون تن تولید به 80 میلیون تن در سال 90 و ساخت کارخانه سیمان برای 10 کشور جهان
- پتروشیمی با رشد بسیار بالا از 4 میلیون تن به 45 میلیون تن رسیده است .
- در تولید بنزین به خودکفایی نسبی رسیده و تمام تهدیدات این بخش را خنثی نموده است .
- در تولید برق از 7000 مگا وات به 62000 مگاوات در وضعیت فعلی رسیدیم و صادر کننده برق هستیم .
- در تولید گاز قبل از انقلاب هیچ روستایی دارای گاز نبوده و تنها 5 شهر از نعمت گاز طبیعی بهره مند بودند . بعد از انقلاب 869 شهر و بیش از 10000 روستا گاز کشی شده اند .
- در تعداد دانشجو از 175000 نفر به 4100000 نفر در سال 90 با 63000 عضو هیئت علمی رسیده است .
- پیشرفت های علمی و صنعتی : ساخت و پرتاب موفق ماهواره های امید و سفیر ، دانش سلول های بنیادی ، روش های درمان نازایی ، روش کنترل ایدز ، پیشرفت شگرف در ارتباطات با سیم وبی سیم (موبایل) ، معالجه مصدومان شیمیایی ونخاعی ، همانند سازی ، ساخت داروهای بسیار پیچیده ، جراحی های مدرن ، روباتیک ، المپیاد های علمی ، تولید سوخت هسته ای ، لیزر ، نانو ، سلاح های پیشرفته ، تولید ناو های جنگی ، موشک های بالستیک وکروز ، سات الیاف کربن تی 300 و کسب رتبه یازدهمین کشور دنیا ، بهبود وضعیت بهداشتی ، پیشرفت عمده در صنایع خورو سازی و ...
همچنین به مواردی همچون رشد برنامه ریزی اقتصادی در مسیر نیل به استقلال، افزایش تولیدات کشاورزی، سد سازی ومهار آبها، رشد صنعت سبک وسنگین وافزایش تولید وصادرات، توسعه صنایع ارتباطات ، حمل ونقل، بهداشت ودرمان، آموزش عالی ودهها مقوله دیگر می‌توان اشاره داشت‌که در این مختصر جای پرداختن به همه آنها نیست ومطالعه کتب مربوطه را در این خصوص می‌طلبد. همه اینها حاکی از رشد بسیار قابل توجه ومناسبی در بعد اقتصادی بعد از انقلاب بوده وتعالی و پیشرفت انقلاب در این زمینه را اثبات می‌نماید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، ره توشه انقلاب، تهران نشر هماهنگ، انتشارات سوره، چاپ اول 1377.
2. آزادی در اندیشه امام خمینی، تبیان 27، موسسه نشر وتنظیم آثار امام، چاپ اول 1380.
3. مصطفی ملکوتیان (مجموعه مقالات) حدیث انقلاب، دفتر مطالعات انقلاب اسلامی، چاپ اول 1377، ص415 تا 465.
4. احمد جعفری چمازکتی، ره آورد انقلاب، تهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، چاپ اول 1374.
5. دست در دست صبح ، محمد جواد نوروزی ، نشر معارف
6. رویش ، درآمدی بر کارآمدی نظام جمهوری اسلامی ، دکتر علی اکبر کلانتری ، نشر معارف
پاورقی ها:
[1]. ر.ک. مصطفی ملکوتیان، حدیث انقلاب «مجموعه مقالات»، دفتر مطالعات انقلاب اسلامی، چاپ اول 1377، ص415 الی 465.
[2]. انقلاب اسلامی، مجموعه مؤلفان، انتشارات معارف معاونت امور اساتید، چاپ سوم 1379 به نقل از آبراهامیان، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی، نشر نی، چاپ چهارم 1377، ص26.
[3]. ر.ک. قانون اساسی، اصول: 9 – 22 تا 24 – 26 تا 28 – 32 – 33 – 36 – 37 – 39 – 40.
[4]. اصل 110 قانون اساسی.
[5]. اصل 107 قانون اساسی.
[6]. آزادی در اندیشه امام خمینی (ره)، تبیان 27، موسسه تنظیم ونشر آثار امام، چاپ اول 1380، ص39.
[7]. انقلاب اسلامی، پیشین، ص115.
