پرسش :
چرا از حضرت علی(ع) بیش از بقیه خلفا، روایات تفسیری به ما رسیده است؟
پاسخ :
گروهى از صحابه، در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) همزمان با نزول آیات قرآن، تفسیر آیات را به شکل کامل فراگرفته و به تبیین آن براى دیگران مىپرداختند. البته همه‌ی آنها در شرایط یکسانى نبودند، برخى مراتب فهم بالایى داشته و برخى در سطح پایینترى بودند. عده‌ای نزد پیامبر(ص) به طور کامل تعلیم دیده بودند و برخى تنها مراتبى از تعلیم را آموخته بودند. در هر حال، صحابه حلقه واسطه بین پیامبر(ص) و تابعین بودند و علم و دانش معرفت قرآن، از طریق آنها براى دیگران حاصل مىشد. امام على(ع)، نخستین مؤمن و معروفترین صحابه‌ی پیامبر اسلام(ص) است که پیشگام و پیشتاز در تفسیر قرآن است و همیشه قرین و ملازم پیامبر اکرم(ص) بوده و از آن حضرت کسب علم می‌نمود.[1] همان‌گونه که خود می‌فرماید: «هیچ آیهاى از قرآن بر رسول خدا نازل نشد، جز اینکه براى من خواند و املا فرمود و من به خط خود نوشتم و تأویل و تفسیر، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام آن را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن را به من عطا فرماید، و از زمانى که آن دعا را درباره من کرد، هیچ آیهاى از قرآن و هیچ علمى را که املا فرمود و من نوشتم، فراموش نکردم و آنچه را خدا به او تعلیم فرمود؛ از حلال و حرام، امر و نهى، گذشته و آینده و نوشتهاى که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود؛ از طاعت و معصیت به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتى یک حرف آن را فراموش نکردم، سپس دستش را بر سینهام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حکم و نور پر کند. عرض کردم: اى پیغمبر خدا، پدر و مادرم به قربانت، از زمانى که آن دعا را درباره من کردى، چیزى را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم از یادم نرفته، آیا بیم فراموشى بر من دارى؟ فرمود نه، برتو بیم فراموشى و نادانى ندارم.[2]
پیامبر گرامی اسلام درباره امام علی(ع) فرمودند: «أنا مدینه العلم و علىّ بابها»؛ من شهر علم و على باب و راه ورود به آن شهر است.[3]
بنابر این، می‌بینیم امروزه به اعتراف بزرگان اهل سنت، اکثر روایات تفسیرى از حضرت علی(ع) است و از دیگر خلفا، روایات تفسیرى، به ندرت گزارش شده است.
پی نوشت:
[1]. مؤدب، سید رضا، روشهاى تفسیر قرآن، ص 33 - 36، اشراق، قم، چاپ اول، 1380 ش؛ مروتى، سهراب، پژوهشى پیرامون تاریخ تفسیر قرآن، ص 277، نشر رمز، تهران، پاپ اول، 1381 ش.
[2]. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوى کرمانى، حسین، اشتهاردى، على پناه، ج 12، ص 202 - 203، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406 ق.
[3]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 34 و 76، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409 ق؛ ابن أبی الحدید، عبد الحمید، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 7، ص 219، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، 1404 ق.
منبع:islamquest.net
گروهى از صحابه، در زمان حیات پیامبر اسلام(ص) همزمان با نزول آیات قرآن، تفسیر آیات را به شکل کامل فراگرفته و به تبیین آن براى دیگران مىپرداختند. البته همه‌ی آنها در شرایط یکسانى نبودند، برخى مراتب فهم بالایى داشته و برخى در سطح پایینترى بودند. عده‌ای نزد پیامبر(ص) به طور کامل تعلیم دیده بودند و برخى تنها مراتبى از تعلیم را آموخته بودند. در هر حال، صحابه حلقه واسطه بین پیامبر(ص) و تابعین بودند و علم و دانش معرفت قرآن، از طریق آنها براى دیگران حاصل مىشد. امام على(ع)، نخستین مؤمن و معروفترین صحابه‌ی پیامبر اسلام(ص) است که پیشگام و پیشتاز در تفسیر قرآن است و همیشه قرین و ملازم پیامبر اکرم(ص) بوده و از آن حضرت کسب علم می‌نمود.[1] همان‌گونه که خود می‌فرماید: «هیچ آیهاى از قرآن بر رسول خدا نازل نشد، جز اینکه براى من خواند و املا فرمود و من به خط خود نوشتم و تأویل و تفسیر، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه و خاص و عام آن را به من آموخت و از خدا خواست که فهم و حفظ آن را به من عطا فرماید، و از زمانى که آن دعا را درباره من کرد، هیچ آیهاى از قرآن و هیچ علمى را که املا فرمود و من نوشتم، فراموش نکردم و آنچه را خدا به او تعلیم فرمود؛ از حلال و حرام، امر و نهى، گذشته و آینده و نوشتهاى که بر هر پیغمبر پیش از او نازل شده بود؛ از طاعت و معصیت به من تعلیم فرمود و من حفظش کردم و حتى یک حرف آن را فراموش نکردم، سپس دستش را بر سینهام گذاشت و از خدا خواست دلم را از علم و فهم و حکم و نور پر کند. عرض کردم: اى پیغمبر خدا، پدر و مادرم به قربانت، از زمانى که آن دعا را درباره من کردى، چیزى را فراموش نکردم و آنچه را هم ننوشتم از یادم نرفته، آیا بیم فراموشى بر من دارى؟ فرمود نه، برتو بیم فراموشى و نادانى ندارم.[2]
پیامبر گرامی اسلام درباره امام علی(ع) فرمودند: «أنا مدینه العلم و علىّ بابها»؛ من شهر علم و على باب و راه ورود به آن شهر است.[3]
بنابر این، می‌بینیم امروزه به اعتراف بزرگان اهل سنت، اکثر روایات تفسیرى از حضرت علی(ع) است و از دیگر خلفا، روایات تفسیرى، به ندرت گزارش شده است.
پی نوشت:
[1]. مؤدب، سید رضا، روشهاى تفسیر قرآن، ص 33 - 36، اشراق، قم، چاپ اول، 1380 ش؛ مروتى، سهراب، پژوهشى پیرامون تاریخ تفسیر قرآن، ص 277، نشر رمز، تهران، پاپ اول، 1381 ش.
[2]. مجلسى، محمدتقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، موسوى کرمانى، حسین، اشتهاردى، على پناه، ج 12، ص 202 - 203، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، چاپ دوم، 1406 ق.
[3]. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 34 و 76، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409 ق؛ ابن أبی الحدید، عبد الحمید، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل، ج 7، ص 219، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اوّل، 1404 ق.
منبع:islamquest.net
