شنبه، 4 خرداد 1392
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما

پرسش :

علّت جابه جائی دو کلمه «مُتٌم» و «قُتِلتُم» در دو آیۀ 157و 158 آل عمران چیست؟


پاسخ :
شرح پرسش:
خداوند متعال در آیۀ 157 آل عمران می فرماید: «وَ لَئِن قُتِلتُم فِی سَبیلِ اللهِ أو مُتٌم ... و در آیۀ بعد از آن می فرماید: وَ لَئن مُتٌم أو قُتِلتُم ...»؛ علت جابه جائی دو کلمه «مُتٌم» و «قُتِلتُم» در این دو آیه را بیان کنید.

پاسخ :
در سال سوم هجرت و در جنگ اُحُد ، گروهی از مشرکان و منافقان برای جلوگیری از شرکت مسلمانان در این جنگ شبهه ای مطرح کردند؛ مبنی بر این که، اگر کسی به جنگ برود خواهد مرد و جان عزیزش هدر می شود، و این کار فاقد هر گونه ارزشی است، ولی اگر در شهر بماند و از حضور در جنگ امتناع ورزد می تواند به زندگی خویش ادامه داده و به جمع مال و ثروت بپردازد.[1]
در مقابل این شبهه که موجب تزلزل در اعتقاد و تضعیف ارادۀ مسلمانان نسبت به شرکت در جنگ می شد؛ خداوند متعال با نزول آیاتی از سورۀ آل عمران، از جمله آیات 156، 157 و 158، مسلمانان را از هم فکری با مشرکان در این مسئله نهی نموده، علاوه بر این، با طرح مسائل اعتقادی همچون مسئلۀ مرگ در نظام طبیعت و محشور شدن انسان ها بعد از مرگ به سمت خداوند متعال، بر غنای فکری مسلمانان نیز می افزاید و در نتیجه موجبات تشویق آنان برای حضور در جنگ را فراهم می آورد.[2]
در آیۀ 157، کلام با «قُتِلتُم» شروع می شود و این یک شیوۀ گفتاری همراه با فصاحت است که گوینده، کلام را با چیزی شروع کند که محبوب تر است؛ در نتیجه این مطلب فهمیده می شود که آنچه نزد خداوند متعال از محبوبیٌت و ارزش بیشتری برخوردار بوده، شهادت در راه خدا است؛ لذا در ابتدا «قُتِلتُم » می گوید و سپس «مُتٌم»، یعنی در حقیقت خداوند متعال با این ترتیب و چینش که بین این دو کلمه قرار داده، می خواهد به مؤمنان بفهماند که شهادت آنها در راه خدا بهتر از مردن شان است. در نتیجه با این نوع ارزش گذاری، شبهۀ منافقان مبنی بر بی ارزش بودن کشته شدن در جنگ بی اثر می شود.[3]
در آیۀ 158، خداوند حکیم برای پاسخ گویی مجدّد به این شبهه و از جهتی دیگر، موضوع مرگ، که یک امر طبیعی در نظام خلقت است را مورد بررسی قرار می دهد. در این آیه عنوان می شود که مردم چه در شهر بمانند و چه به جنگ بروند بالاخره خواهند مرد و به سمت خدا محشور خواهند شد، پس ترک جنگ هیچ سودی به حال افراد ندارد و آنان که در جنگ شرکت می کنند نیز چیزی از دست نخواهند داد، پس کلام را در این آیه با «مُتٌم» شروع می کند؛ چرا که در موضوع مردن و رفتن از این دنیا، بیشترین نوع رحلت بشر به مرگ طبیعی است، و بعد از آن «قُتِلتُم =شهادت» را آورده که در موضوع رحلت، به تعداد کمی از افراد بشر تعلق دارد..[4] در نتیجه خداوند ابتدا نوعی از مرگ را بیان می کند که بیشتر مردم با آن از دنیا می روند و سپس شهادت را بیان می کند که عدۀ کم تری به وسیلۀ آن از دنیا می روند.
البته شاید بتوان احتمالات دیگری را در این باب مطرح کرد،[5] توجه به این نکته نیز لازم است که احیاناً تفنن در کلام به این گونه که دو جمله ای که پشت سر هم می آید دقیقاً شبیه هم نباشد و از نظر عبارت فرقی با هم داشته باشند، نوعی از فنون و محسنات ادبی است.
پی نوشت:
[1]. طبرسی، فضل بن حسن، جوامع الجامع، ج 1، ص 216، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول، 1377 ش.
[2]. همان.
[3]. طباطبائی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القران،ج 4، ص 86 ، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417 ق.
[4]. مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، ج 5، ص 112، مرکز نشر کتاب، تهران، 1380 ش، چاپ اول.
[5] ر.ک: ابن عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، ج 3، ص 265، بی جا، بی تا.
منبع:islamquest.net


ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.